Site icon The Aizawl Post

China ram zauh tum dan nasa zel

Khunjerab, Pakistan chu high-altitude dessert niin a ro bawk a, a vawt bawk a. TLang sang pui puiin a hual niin vur tlang leh phul tena an khuh bakah lung to lawt turu tak tak leh khawvela tlang sang tak tak awm khawmna a ni.
Chu tlanga kawng awm chu China leh Gwadar, Pakistan south-west coast thlunzawmtu kawngpui pawimawh tak a ni thung a.
He silk road hi kum za tel tehmeuh sumdawn nan leh zin veivah nana hman tawh a ni a. Tun hnai kum 10 vel chhungin Silk Road chu Beijing in Belt and Road Initiative (BRI) a tihna lama a laimu ah a awm mek bawk.
BRI chu China President Xi Jinping meuh pawhin “Infrastructure project turu ber pakhat” a tih hial niin tun hmaa kalkawngte chu siam thata South Asia transport link siam that a, ram rethei thang mekte chu tanpuia ram pawna Beijing thiltihtheihna tihsan chak zel chu a tum ber a ni.
Khawthlang ram te chuan Beijing chetlak dan chu rinhelhna lian tak neiin China chuan South China Sea, Arabian Sea mai bakah Africa te chu thununa tumna angah an ngai a, China erawhin a hnawl thung.
Vawiin thlengin China BRI ah hian khawvel ram 145 lai khawvel population atanga chhuta 75% lawih awh te leh global GDP zahve lawih te chuan hming an ziah hnan tawh a ni.
BRI zingah pawh a lian ber chu China Pakistan Economic Corridor (CPEC) niin $ 60 billion hu zet senga kawngpui, rel kawng leh pipeline te Pakistan hmun kilkhawr te thlunzawm vek tur siamna chu a ni.
He ruahmannain a tum ber chu central Asia leh Middle East gas pipelines te chu western China nena thlunzawm niin hei hi a hlawhtlin fel chuan South leh South East Asia-a sea route sei tak chu tihhniamin a awm thei dawn a ni.
Heng Pakistan hmun te hi tihchangtlun a nih chuan China tana hlawkna tur a ni a. India a elna kawnga pawimawh lutuka ngaih niin Afghanistan a luh theihna tur leh Afghanistan a rare earths inphum te a lakchhuah theihna tur kawng anga ngaih a ni bawk.
Hmasawnna nasa tak a awm tawh chungin China project dang ang bawkin BRI project chu corruption leh tawikhawmuanna hrang hrangin a tihkhaihlak nasat em em a ni a, chung zingah chuan environmental issue te leh security thil te pawh a awm tho. Gwadar port pawh tun thlengin hman theih tak takin a la awm chuang lo bawk.
Chung te chu China-in ecnomic lama harsatna ram chhunga a tawhin a hrin vang mah zawk tia sawi a ni a. Pakistan economy chu a cheh takzet a, inflation a sang a, a currency hlutna a tlahniam nasa bawk si. Factory tam tak kharin a awm a, a chhan ber pawh sumdawngte chuan raw material emaw an mamawh electricity pawhna tur pawh an neih loh vang a ni a, officials te chuan CPEC infrasstructure tha din a nih nana ram pawn atanga lakluh tur bungrua leina tur a nei lo bawk.
International Monetary Fund (IMF) te chuan July thla khan $ 3 billion bailout a kalpui tawh chungin Pakistan leiba tlingkhawm chu $100 billion lawih niin chuta hmun thuma thena hmun khat chu China a batsak a ni bawk.
Pakistan chauh chu China laka sum bat hnem nei an ni lo. Ram thanglai mek tam tak te BRI in a chhun ram te chuan harsatna nei vekin China sum an ba teuh vek mai a, South Asia bik phei chu he harsatna ruamah hian an awmkhawm vek tia sawi a ni.
“Nepal, Sri Lanka leh Bangladesh te chuan BRI chu kum 2013 kha chuan an economy tihhmasawn nana remchang leh thaa an ngaiha ni” tiin Constantino Xavier, fellow in Foreign Policy and Security Studies, Centre for Social and Economic Progress, Delhi chuan a sawi a.
“Vawiinah erawh beisei ang a ni lo hle a. China chu tunah Nepal ram chhung politics-ah bu a khuar nghet tawh hle a, Sri Lanka pawhin China laka harsatna nasa tak tawkin a sovereginty tana pawi thei hial a ni bawk a, Bangladesh pawhin China-in sum a pek te chu loan to tak a ni tiin a sawi zui ta bawk,” tiin a sawi.
Beijing pawhin heng ramte a puih dan thlak bawkin kum 2008 atanga 2021 inkar khan China chuan ram 22 puih nan $ 240 billion lawih a seng a.
“Beijing pawhin a bank te humhim a tumna lamah hma a la nasa ta a ni,” tiin Carmen Reinhart, World Bank chief economist hlui chuan a sawi a.
“China hian leiba a ngaidam mawh khawp a. A loan pek zah pawh a thup a, engtianga a pek nge pawh a thup tlat thin. Hei tak hi mithiamte chuan debt restructure ram pakhat chauh inhnamhnawihna ni lo chinfel a harna chhan tiin an sawi,” tiin a sawi bawk.
Tun hnai lawkah Sri Lanka-in a leibaah harsatna namenlo tawkin chuvang chuan social unrest leh politics buaina thuk tak a tawh phah a, a chhan ber pawh a foreign reserves te a ruah vek vang a ni a. Sum a awm loh chuan miten an hna hlohin, inflation a sang a, ei leh bar chawk luh chu tihngaihna a awm lo zui mai thin a ni.
China hian emergency loan ram hrang hrangte pe thinah payment hun te pawtseiin hma a la thin a. Chu mai bakah ‘debt trap diplomacy’ an tih Trump administration laia tawngkam uar tak mai ramin a ro hlute dahkhama a dah ang thin te chu China-in a kalpui nasa tia puh a ni.

Exit mobile version