Rev Dr Ramengliana
Tunlai hian Mizo popular culture-ah thil inthial a awm mek a. Social media a lar hnu hian a nasa zual pawh a ni mai thei. Chu chu Fakna hla leh Lengzem hla indaidanna thiah duhna hi a ni. Tam tak chuan thil tha takah an ngai hlauh thung a. Tunhma deuh anga lengzem hla sak chu thil sual ni deuh tlata ngaihna kha tihbo an duh niin a lang. Chu chu rimawi lama hmasawn zelna atan tulin an hria pawh a ni mai thei. Ngaihdan hrang hrang a awm thei ngei ang a, he thupui kan man phak chin pawh a inang hauh lo vang. Fakna hla hlutzia leh pawimawhzia leh hla dangte ang a nih lohzia theih ang angin han sawi ve ta mai mai ila.
Fakna
Pathian pawlna leh chawimawina lam hla sawi nana Fakna kan hna ti ngat mai hi Zotawnga thumal mawi pawl niin ka hria a. Ni tin chanchinbu thenkhata Advertisement sawi nana ‘Fakna’ an han ti ve mauh mai hi ka lo ui deuh thin a. Advertisement hi chu ‘Thehlarna’ tih mai a, fakna tih tawngkam hi Pathian lam hla sawi nana serh hran ka duh thu pawh titiah chuan ka lo seprawtui ve nual tawh thin. Thil tih awm tak nia ka hriat laiin tuman min bengkhawnsak lem hlei lo va.
Mizote ropuina leh vanneih em emna pakhat chu Fakna hla kan ngah em em mai hi a ni a. Kan irawm chhuak ringawt pawh hi hlu tham a ni. Krismas hla lek phei hi chu kum tinin kan sa zo hman lo a ni ber e. Hla tam tak phei hi chu kan mi thiamten Saptawngin let sela, kan zaithiamten khawvel pum huapin han sa lar se tih ka nei nual. A thu tha em em mai leh a thluk mawi tawp tak meuh meuh hi a tamin ka hria. Kan Kristianna a hausakna lam tak a ni awm e. |hangthar zingah heti lama hrat khawkheng, Pathian Thlarau hruaina chang an awm reng mai hi a ropuiin Mizo nih a vanneithlak ngawt mai.
Kan serh
Mizote thinlungah hian Fakna hlate hi hla mai a ni hauh lo. Pathian nena inzawm tlat a ni a. Mipui zinga Fakna hla han sa tur phei chu uluk tak kan ni a, rawngbawlna pawimawh tak a nihna hi kan hre chiang a ni. Chuvangin, zai thiam Fakna hla sa thinte pawh an inuluk thin a, fakna hla sa tur chu a ngaithlatuten kan lo uluk bawk a. Pathian chawimawina chu misual ber pawhin a duh chuan a sa ve mai tur a nih lai hian, mahni nun uluk si lo va mipui hmaa Fakna hla han sak hawr hawr te pawh inhmeh kan ti thei lo thin a nih hi. Kan serhna rilru vang ni ngei tur a ni. Mizo Kristian thinlungah hian chutianga palzam mai mai chu a theih hauh lo. Zaithiam tan mipui hmaa fakna hla sak hi Pastor, Missionary, Upa, adt., rawngbawlna pawimawh tak angah hian kan ngai a nih ka ring.
Heti tak hian hnam dang Kristiante hian an lo la lem lo pawh a ni thei a. Ka hriat ve zingah chuan vai devotional singer an tih mai Yesudas khan Vai Pathian Hla a sa ruah ruah mai thin a, a thiam khawp mai. Mahse, Hindu leh sakhaw dang hla pawh kha a lo sa thin tho a lo nia. Kan vai Kristianpuite hian a ‘thlarau’-na an pawh pha lo nge, keini ho hian kan hmu fuh hleithei lo zawk? Sap Gospel Singer lar Amy Grant khan MTV kan lo hmuh phak ve tirh khan ‘Baby Baby’ tih love song kha a rawn larpui hle a nih kha. Thil mak ve deuh mai chu Metal Band ‘Stryper’ kha an incheina leh lan dan a khawvel hmel tehreng nen, Fakna hla lo chu an sa ngai miah lo thung. An hlawhtlinna leh Fakna hla sak kha thil inzawm tur niin an hre thung tlat.
Lengzem
Lengzem hla sak leh ngaihthlak hi sual a ni em? tih hi thalaite inzawh fo a ni a. Chhanna hrang hrang pawh a awm tih a hriat. Bible-in a sawi si lo va, kan chiang mawh dawn a ni mai thei. |henkhat chuan “Bible meuhah pawh kan hmuh Hla Thlankhawm-te pawh hi love song vek alawm,” an tia, love song sakte hi an ngaih a that phah a ni awm e. Mahse, Bible ami hi chu ziak mai a nia, kan chhiar kha a ni mai a. Hla a nih tawh chuan a thu mai kha ni lovin a thlukah a rawn chuang a, chu chuan kan rilru a fan a, a satu aw mawi thiamna nen min hneh ta thin a ni. A thu leh a thluk khan tih a ti thei ta riau a ni. Hetah tak hian lengzem hla ringtu tana buaipui a pawi leh pawi loh chu ngaihtuah thiam a that ka ring.
Saptawnga ‘love song’ an tih hi kan lo hre sual deuh bawk a. Inhmangaihna hla na na na chu a sualna tur an hre thiam lo fo. Love song hi hmangaihna lam hla a ni lem lo va, mihring inngaihzawnna hla a ni zawk. Hla Thlankhawm pawh hi mi tam takin Lal Isuan a mo, Kohhrante a hmangaihzia entirna angah an lo ngai thin a. Chuti zawnga chhiar thiam phei chuan thlarau nunah hlawkna tam tak a hmuh theih. Tunlaiah erawh chuan mihring leh mihring inkar inhmangaihna Pathianin a pawmpuizia sawina anga ngai an tam tawh a. He ngaihdan hi a dik lo kan ti thei lem lo. Amaherawhchu, Bible han chhiar ila, a zirtir tum hi mihring inhmel duh leh inngaihzawn lunglen lam nen hi chuan a kar a hla hle tih a hriat thiam theih mai.
Sual?
Lengzem hla sak i lo tui viau a, i rilru te a luah khah viau chuan inngaihzawnna thilin a luah hneh viau che tihna a ni mai thei. Chutiang nun chu nun tha a ni lem lo tih kan hria. Lengzem concert-na han lam hup hupte nuam i tih zawng tak a nih chuan khawvel hlimna i lo ngaina ve riau tihna te pawh a ni mah na! Chutiang chu Kristiante kan induhsak tur thil a ni lo ve hrim hrim a. Pianthar leh thar loh, chhandam nih leh nih loh, sual a nih leh nih loh lam aiin a ‘Kristian’ leh ‘tian’ loh lam zawngin ngaihtuah ta ila kan man fuh thei ang chu maw. Kristian nun dan tha (Christian values) nen chuan hmehbel thiam a har deuh zawngin a lang.
Hetih lai hian Lengzem sak thin avanga sual kawng zawh tum kher lo nia lang thei zai mi tam tak an lo chhuak zel niin a hriat theih bawk a. Hei hi thil tha tak a ni lo thei lo. Tunhma deuh khan zaithiam lar deuh pakhat chu a pianthar tak avangin Fakna hla chauh a sa tawh dawn tih a thang chiam a nih kha. Kha mi kha lengzem a sak lai khan tlangval fel tak niin an sawi tho sia, pianthar chungchang sawi vak lovin ‘tun atang chuan Fakna hla sa turin ka inserh hrang tawh dawn e,’ lo ti mai zawk se a tha zawk turah te ka lo ngai ve mai mai a. Khawvel intihhlimna zu leh sa, nulat-tlangvalna nena chawmchilh lo pawhin a tih theih tih hi chu a hriat khawp mai. Hetiang ti mite hi an tlo nge nge bawk a ni awm e, mahse a har ve khawp a ni mai thei.
Tichuan,
|henkhat chuan hla hi intihhlimna emaw, min tinuamtu chi khat angin an ngai mai ang. A ni reng bawk a. Chumi dinhmun atanga thlir chuan Lengzem hla pangngai han sak leh ngaihthlak te chu thlarau nun khawih pawi pha lo awm tak a ni. Kum leh rilru puitling thawkhatah phei chuan chuti taka mi a tihdanglamna a awm meuh lo vang. Amaherawhchu, a tuipuitu ber tleirawl leh rawlthar ho nunah erawh chuan a sawhkhawk a na ngawt ang tih a lang mai. An nun sukthlek a herin Pathian pawlna nun a khawih buai vek thei. Zai thiam ka nih a lengzem ka sa thin a nih chuan chu thil vulh lenna hmanraw pawimawh tak ka ni chiah dawn si a ni.
Chutih laiin Fakna hla erawh Pathian nena inzawm, Pathian lama min chawi kang thin, Pathian hriatna tipungtu leh Thlarau Thianghlimin a hman nasat, Thlarauva khat nih dan kawng pakhat a ni a, a hlu ngawih ngawih. Kan thalai zaithiam tak takin Fakna hla sak an thlang leh hemi sa tura an han inserh tlat mai thin hi Mizo Kristiante kan vanneihna pakhat chu a ni ngei ang.