Site icon The Aizawl Post

HMEICHHE NAUPANG HLUTNA LEH PAWIMAWHNA

F.Rinsangzuali
1st Semester, MSW
MZU

A hmasa berin ‘MI’ hi an hlu tiin bul tan phawt teh ang. Siamtu’n duh leh tha ti taka a duan, khawvel eng kan hmuh nia lawm tak leh hlim taka an dawnsawn thihna leh nunna kar atanga lo piang chhuak theuh kan nih avangin mi tu pawh mai hi ‘KAN HLU’ em em a ni. Mihring kan nih a, mi nung kan lo nih chiah atang hian hlutna nei kan ni a, thenkhat tan chu chu theihnghilh in kan lo indiriamin kan lo inhmusit leh mai thin zawk a ni. Kha lam chu kalsan leh rih ang.
Kumpinu sawrkar atanga 1947 a zalenna chang India ramah hian a bik takin hmeichhe naupang zalenna leh dikna hi rahbehin a awm nasa hle a. Hmeichhia an nih avang maia mipa naupangin an tih theih tih ve theih loh tam tak an nei nghal a, kum naupang taka pasal neihtir an ni nghal thin. He thil hi India rama a tam lam lauhtu, Hindu sakhua be zingah a tam ber a, Uttar Pradesh state-ah hian naupang inneihna hi a hluar hle a ni. India rama Hindu sakhua zuitute zinga zaa paruk (6%) hmeichhe naupangte hian kum 10 an tlin hmain nupui/pasal inneihna kawngah an hruai lut nghal tiin Home Ministry Census Commission chuan a tarlang.
India ram mihring crore 145 bawr vel awmnaah hian hmeichhe naupang hi an zalen lo hle tih a hriat a. Hei chauh hi a la ni lo, pawngsual tawk hi minute sawmparuk (ni tin/darkar tin) chhung hian India ram pumah hian pakhat zel thleng ang a ni. Hei bakah hian tawngkam mei nei taka tawng te, mit meng hmanga hmeichhe naupang an awm nawm lohna tur khawpa chhaih te, an taksa peng a pawimawh lai khawihsak te leh khuaikhemna hrang hrang tawk hi ni tin, darkar tin, second tin mai hian an awm reng a ni. Chutiang khawpa thlamuan lohna leh dik lohna tam tak hmeichhe naupangin an tawh avangin India ram dan pui chuan kum 2012 khan Protection of child from Sexual offences(POCSO) Act a din a, hemi hnuaiah hian hmeichhe naupang bakah mipa naupang pawh a huam tel a ni. He Act hnuaiah hian hremna dan hrang hrang awmin a khauh hlawm hle bawk. Kum 2019 khan POCSO Act hi siamrem niin, an ennawn bawk.
Mizoram, kan ram chhung bik hi en ve leh lawk ila. India ram chhung state hrang hranga state lian lo tak chhungah pawh hian hmeichhe naupang pawngsual, khuaikhem leh chhaih an nihna hi a bo bik chuang hauh lo. Hmeichhe naupang ruk bona pawh tun hnai maiah kan hria. Kum tling loa pasal neih luih tir em chu Mizoramah hian la thleng lo mah se, an nun chhungril tak nghawng a tibuai tur hian mipa, kum lama upa zawkte hnen atang hian an tawk nasa hle. Sawi chhuak ngam loa pai dai ta, an thinlunga ser nung ni reng tur kawl hi Mizo naupang, nu leh nulaah hian an tam hle.
Kan han sawi chin atang ringawt pawh hian hmeichhia leh naupangte hian humhim an mamawh a, chawikan an ngai a, hmangaih an ngai hle tih a hriat theih. Kan thupui takah kan her lut thei ta. Vawiin nia kan nu, kan nupui, kan ngaihzawngte hi a hma khan hmeichhe naupang niin, thil tam tak hmachhawnin vawiin ni hi an thleng a. Heng chauh mai pawh hian hmeichhe naupang hlutna leh pawimawhna chu a tarlang nghal hlein ka hria. Hmeichhe naupangte hi nakina chhungkaw nu la ni turte an ni a, an seilenna kawngah hian tanpuitu leh duhsaktu an mamawh hle a ni. Kristiante thlirna tlang atangin thlir ta ila, Pathian meuh pawhin a fapa Lal Isua pianna atana a kalkawngah, mihring nun zawh kim nana a hman chu Mari, hmeichhia a ni. Lal Isua hun lai pawhin hneichhiate hian hmun an luah pawimawh hle a, Lal Isua ke bula thu a, amah ngainatute chu hmeichhia leh naupangte an ni. Hmeichhiate hi inchhung sekrek khawih tur ringawta dah hi a dik lo a, khawtlang leh chhungkuaah hian hmeichhiate hian hmun pawimawh tak an chang. Hmeichhe naupangte hi tha tak leh uluk taka enkawl chhoh chuan an duhawmin enkawl an nuam em em a, in chhungah nute an pui hma theiin chhungkua an tihlim thei hle. Nu leh pa hmangaihna, laichin te duhsakna leh ngaihnatna hi hmeichhe naupang te hian an ngah bik a, a bik takin nu hmangaihna hrethiamtu chu hmeichhia nu lo ni ve leh te hi an ni.
Pathianin mihring chu mipaah leh hmeichhiaah siamin inmamawh tawn tura a duan a ni a, hei vang hian mipain hmeichhia a mamawh a, hmeichhia pawhin mipa a mamawh zawkna a tam hle. Naupan lai atangin hmeichhia leh mipa hi an len huna an awm dan turin an awm chho a, an seilenna boruak azirin a tu emaw zawk zawk pawh an nih dan tur tak ni turin an lo inzir chho thin. Hmeichhe naupang pawh a nuna pawimawh hunb lai ber, a nakin hun hril a, khawtlangah eng ang dinhmunah nge a din dawn tih lanna leh insiam chho tanna chu a naupan lai hun hi a ni.
Ram leh hnam hmasawn nan hmeichhe naupang zirna hi a pawimawh hle a. Hnathawhna hmun hrangah hmeichhe thluak a tel loh hian a kim loin fel hlel hi a awm chawk thin. Chuvangin, hmeichhe naupangin lehkha a zir a, thiamna a neih a, a tulna hmun taka a hman chhuah theihna atana kawng hawnsak leh kawng sial hi a pawimawh hle a ni.
Hmeichhe naupangte hian lehkha zir tur hian dikna chanvo an nei a, an seilenna hmun pawh him tak ni turin dikna chanvo an nei bawk. Tin, kum naupang taka nupui/pasal inneihna kawnga inthiarfihlim tur leh nei lo turin dikna chanvo an nei a, mipat hmeichhiatna kawng hawi zawnga fiam leh cheibawl lo tura dikna chanvo te, hmasawnna kawngah te, intluktlanna kawngah te,venhimna dawng tura dina te an nei a ni.
Hmeichhe naupangte dikna chanvo hrang hrangte hi humhalh a nih chuan ramin hma a sawn ang a, ram a nuam anga, dikna leh zalenna te a chak lo ber thlengin an dawng dawn tihna a ni. Ram rorelna, zirna sikul, damdawi in, pisa hrang hrang leh sumdawnna lian tham tak takah hmeichhiate chanvo lian tak tak hmuh leh hriat tur a awm a, an thawhhlawk thin hle bawk. Hmeichhe naupang, tuna piang leh seilian mekte pawhin heng chanvo pawimawh hrang hrangte hi an rawn chan chhoh ve zel theih nan tunah hian an dikna leh an chanvo te hre tura fuih a, enkawl a, hruai an mamawh hle a ni.
Nakin atan vawiinah hmeichhe naupangte hi nghaihsakin i enkawl ang u. Chutianga duhsakna leh lainatna nena hma kan lak chuan kan ram hi ram nuamah kan la siam ngei ang a, dikna leh zalenna hi a nih tur ang takin a zalen tawh ang.

Exit mobile version