Site icon The Aizawl Post

INDO-MYANMAR RAMRI HUNG MAI ILA?

H. Lalchhuanliana

Politician leh mithiam ni ve ta lo chuan National leh International Politics hi hre thuk ve hek suh i le. Kan ram politician-te leh party hruaitu apiangte lah hian Zohnahthlak rorelna hmun khata awm hi an tum leh duhdan a nih thu hi an sawi vek mai a, ka hrethiam pha ve thin lo. Hei hian India ram chhung mai bakah, Myanmar leh Bangladesh lama kan Mizo-puite an huamtir zel bawk si a . Ka lo ngaih ve dan chuan India ram state danga kan Mizo unaute nen pawh rorelna hmun khata awm a har nen, ram dang (foreign) Myanmar leh Bangladseh-a Mizote nen phei chuan rorelna hmun khata awm tur chuan kal tlang ngai a tam awm mang e, ka lo ti ve thin. Kan politician-te hian an thinlung takin an sawi nge, an duhthusam hi an sawi mai mai tih hi ngaihtuah a awl khawp mai. Politician thenkhat hian thil tih theih hauh si lo, that hmel deuh si han sawi mawi vak hi an lo chin laklawh tawh a ni a, chumi zing ami chu Zohnahthlak zawng zawngte rorelna pakhat hnuaia awm, tih hi a ni mai lo maw le? Zohnahthlak zawng zawngte rorelna hmun khata awm policy-a an nei deuh vek hi a tak chang thei tur a ni em, Zohnahthlak kan tihte hian an inpawm vek em, tih thlenga rilru put a tul awm e. Tharum thawhin han bei chiam dawn ila, India ngawt pawh kan hneh loh laiin Myanmar leh Bangladesh do tel an lo ngai awm si a, a awlsam lo khawp ang a!
Hetih lai hian tharum tel lo va Zohnahthlak zawng zawngte rorelna hmun khata awmtir tura hma la pawl, ZORO an awm bawk a, anni hi chu political party ni lovin an sawi. Zoro thiltum hi thil tih theih a nih chuan politician-te nena tang tlanga hmalak chi a va nih hmel zawk ve le? Tharum tel lova Zofate rorelna hmun khata awm theih dan a awm ngat chuan chu lam chu kan hawi lam tur ni se a va that hmel ve le. Zoro thil tum hi a tak chang thei a nih si chuan tharum thawh kher lo khan hman atang khan lo bei ta zawk ni ila enge kan an ang le, ngaihtuah a tithui hle mai a.
MNF- ten Independence an sual khan Myanmar lama kan Mizo unaute awmna pawh an huap tel niin sawi a ni a, mahse India-in a rem tih loh avangin India mi kan nihna chu nghet taka pawmin inremna kan siam ta kha a ni si a. Khatih lai huna CM Pu Hawla phei kha chuan, India mi kan nihna chu sut leh rual lohin inremnaah khan ziah a nih thu a sawi nghe nghe a nih kha. Heti chunga Zofate zawng zawng, ram dang (foriegn) tiama rorelna hmun khata awm theih dan hi a awm reng em, tih hi a hriat chakawm lai chu a ni e.
Khawvel ram hrang hrang hian ramri(international boundary) an nei vek a, chu ramri pela kal dawn chuan dan ang thlapin mi rama kal phalna lak a ngai thin. Mizote chenna depa awm Myanmar leh Bangladeshte nen hian India hian ramriah buaina a nei hran lo niin a lang a. A bik takin Myanmar nen phei chuan zalen takin kan inkalpawh reng thei a, ramri atanga eng emaw chin phei chu phalna lak hran ngai lovin kan inkalpawh thei nghe nghe thin a ni. Mizoram kal tlanga ramdangmi Myanmar lama kal hi an tam tak em vang hian Central sawrkar pawh hian ngaimawhin Protected Area Permit( PAP) hi siam thar leh ta niin sawi a awm. Kan Mizo puite tamna ber Myanmar nena kan ramri chu tiau lui a ni maia, thal lai phei chuan hmun tinah awlsam taka kal kai mai theihna vek a niin kan in kalpawh nasa em em a ni. Bangladesh nena kan ramri erawh hi chu a hming chuan hung a ni nain kan ram chhunga khaw thenkhat chu hung pawn lamah a awm niin an sawi, a dik emaw? Mizoram ramri dep chhunga Bangladeshi tam thu sawi a awm bawk .
Kan thupui luh hmain kan peng ta duah a, Myanmar nena zalen taka kan inkalpawh thei hian thil tha lo tam tak a hrin chhuah hi ka sawi tum tak chu a ni zawk. Kan hriat theuh angin ram dan phal loh leh kan ram mipuite ngei pawhin kan thatpui loh, ruih theih thil hrang hrang leh ralthuam hlauhawm tak takin min pal tlang reng a, kan thalai duhawm tak takte an thi zawih zawih a nih hi. Ruih theih thil hrang hrang, ralthuam leh dan phal loh thil dang man thawm chu chanchin bu leh chanchin tharah kan hre chamchi a ni. Mizoram hi ruihtheih leh danin a khap thil hrang hrang lo luhna kawng ber a ni tlat a, ramri lah chu ven sen loh khawpa thui leh awlsam taka kal kai theih a ni deuh vek bawk si a. Ramri hi sawkar laipui duh dan hian hung ni ta se, kan thalaite suattu ruihtheih thil leh adangte hi heti em ema tam hi a lo lut hauh lo vang. Kan thenawm state Manipur a buai vangin ruihhlo leh adangte hi Myanmar atang hian tun hma angin a lut thei tawh lova, kan State hi chutiang ho kawngpui ber chu a ni ta a, ngaihtuahna thar hman a tul leh zual ta niin a lang.
Dik tak chuan ramri hung leh hung loh hian Mizo zawng zawng rorelna pakhat hnuaia awmna leh awm lohna a hrilin a dal lo tih hi kan hre vek awm e. Hei leh chen hi hung lovin kan lo awm tawh a, kan hung loh avanga zo hnahthlakte rorelna hmun khata awm tura kan hma lakna kawngah eng hmasawnna nge kan neih tawh chiah le? Mizo zawng zawngte hi kan awmna hmun theuhah hian tangrualin kan mizona hi vawng nung theuh ila, kan hnam ze thate hi hnamdangte karah hian lantir zel ila hnam zahawm kan ni mai ang. Kan inkalpawh duh a nih pawhin dan angin phalna a lak theih reng a, USA-a kal tura phalna kan lak theih chuan Tahana kalna tur phalna pawh kan la thei tho a ni. Ramin ri a nei a, chumi hung vanga mizote then hran daih ni tura inngai mai lovin, kan ram hmelma lo lut reng hi kan tihtawp vat loh chuan tun aia dinhmun chhe zawk hi kan thleng thei reng tih hriaa hma thar lak a hun em em a ni.
Ramri hi hung ni ta se, ralthuam leh ruihtheih thil lo lut thin hi 60-70% chuan a luh tlem phah anga, kuhva phei chu 100% kan dang thei hial ang. Chuti a lo nih chuan kan ram chhunga ruihtheih thil dang – Zu, ganza, damdawi etc. dona kawngah sawrkar leh tlawmngai pawlte hi an insawrbing thei anga, nasa takin ruihtheih dona kawngah an thawh hlawk zawk dawn a ni. Boder trade lah chu Myanmar sawrkar mumal lo nen, dan ang taka kalpui theih niin a lang rih si lo va, rilru thar put a hun mai lo maw le. Kan ramri hi hung phawt mai ila, dan pangngaiin kan inkalpawh thei tho dawn a, tunlaia kan ramri depa awmte lah chu mipui sipai kan tih mai te an ni leh nghal a, ramri hung thuah leh ruittheih thil leh dan lova lo lut thin thil dang khuahkhirh thuah hian rem siampui hun tha lai tak a ni lo maw le? Mipui sipai kan tih maite leh kan ramri depa Myanmar sipai hmun chhuhsaka awptu zawng zawngte khian kan thalaite thihpui zawih zawih, ruihtheih thil leh adangte hi kan rama lut lo turin min venpui ta ngat se awmzia a nei khawpin a rinawm.Kan unaute tiin raltlan tam tak kan lo enkawl a, sawrkar leh mipui zawng zawngin kan lainata, kan tihtur reng pawh a ni e. Hetih lai hian mipui sipai kan tih maite khian an unau anga min chhal ve tak tak a nih chuan ruihhlo leh a dang kan sawi takte khi min lo dansak se, awmzia a nei thui khawpin a rinawm. Ram ralmuang bera chhal ngam ni si, ruihhlo leh dan phal loh va sumdawng thinte leh kan ram lam atanga lo thurualpuitu an awm reng hian thalaite chauh a nghawng lo va, ram mipuite rilru nasa takin a tichhe mek zel a, sum bawia tang kan pung zel niin a lang e.
Sawrkar laipui duh ang hian ramri hi hung mai ila, chu chuan kan ram hmelma ruihhlo leh dan phal loha lo lut thin hi nasa takin a titlem ngei ang. Thirlena ramri hung mai mai vang hian Zofate hnam khat kan nihna bo ta anga ngaih tur a ni lo va, kan rilru hi chu kan hung teltir tur a ni hek lo vang. Kan ram hmelma lian (ber) ruihhlo leh adangte leh chumite lo thurualpui duhtute hi an kawlhrawng rei ta em mai a, an lo luhna ber hi i khar phawt mai teh ang u tih ka rawt e.

Exit mobile version