Site icon The Aizawl Post

Interview K. Sapdanga

Mizoram ‘media baron’ tia sawi theih a ni a, media hmasawnna lama sulsutu pawimawh em em a ni. Pa dam dap mai leh ze nghet tak nei niin ram leh hnam vei bur niin a siamthatna kawng pawimawha a ngaih journalism atangin politics a luhchilh a, ZPM dintu zinga tel K. Sapdanga chuan The Aizawl Post News Editor Lalremruata Renthlei hnenah tihian a sawi…

Kuminah kan inthlang dawn a, ZPM tena in elpui ber tur Congress nge MNF huphurh awm?
Khaw 200 dawn tun hnaiah ka fangkual a, khawi khuaah mah Congress chungchang min zawt miah lo, engahmah an ngai lo. MNF erawh chu rorel lai an nih avangin kan main contender turah an ngai a, chuta an power ber chu pawisa a ni ta, mipui pawhin an hlauh chu pawisa tho a nia, a awm tho.
Chutihlaiin, mipuiin hriat chhuah tur an nei ve tho va ka hriat chu, pawisa hi full power nei ni ta se, Congress an tla ngai lovang, Congress ten sum an hman hnem ber kumah an tla ziah tho, MNF pawh a ni tho. An hman hnem ber kumah hian namen lovin an inchhek ziah a, an tlakpui tho. Tunah pawh hian pawisa ringawta inleitlinna tur chuan a ngai tam ve khawp ang, unlimited pawh ni se, mipui hi kan zavaiin kan moral a chhe lo, moral chhia pawiti em em an tam, a bikin thalaiah…

MNF chu an sorkar nawn i ring lo va…?
Hetiang…awmze nei lova government-run tir tute repeat tir tur hian thalai ten an phal ka ring lo. Tin, Kohhranin an phal ka ring lo bawk, |halai force leh Kohhran force hian tuna MNF sorkar system hi chu an tolerate zawh ka ring lo, chu chu kan innghahna a nia.

Politics hi i tuipui sa ve hrim hrim em?
A tirah ka tui ngawt lo va, journalism-a ei kan zawn atangin hei kum 37 full time-in chanchinbu eizawn nan kan hmang a, a tir phatah Zoeng kan ti a, interview neih neuhin bul kan tan a.
Chanchinbu mite chu puipunnaah lal zingah kan awm a, reporter ta na chu lal hluiah thil kan ei a, an titite, an khawsak dan te, investigation te kan han ti ve a, tihawm tak tih loh, tih theih tih si loh, tihawm loh tak tih a tam em em mai a, ram tana pawi tak tak, a then hi chu an corrupt vang pawh ni lo, hmangchang an hriat loh vang te, a tam ber chu inthlan leha lal duh vang, chung han hmuh tam chuan ram hi a vei loh theih loh, ram veia min hruai luttu chu ka professsion journalism hi a ni.

Journalism atanga tawnhriat atangin ram veina a piang zual a ni maw?
Chanchinbu kan chhuah hlim chuan self-employment tinzawna chhuah ve tho kan nia. Mahse, a chhunga han chen chuan society-ah kan lo inhmang ve a, YMA-ah te pawh central thlengin, kha mi kan moral leh journalism a media a ram hruaitute tih dan leh chet dan han en hian thil siam that theih siam that si loh hi ka hmu hnem lutuk a, chung chu ka ti/siam tha theiin ka ring tlat a ni.

Engtiang in nge politics lam hawia ke i pen tan dan?
Politics lamah hian kum 1993 vel atang khan remchang min zawn tir ve a. Vigilance council tihah te, senior ho hnung te kan zui a, a hnuah Mizoram Guardian kan ti leh a, Pu Zairema hovin, Pu Zairema te leh Dr. LN Ralte te, Rev. Lalngurauva Ralte te ho nen tha kan thawh tlang a. Mizoram Guardian-ah hian General Secretary ka nia, an tirhchhiah ka nia, sorkar tha hi ding se, tih kha kan thupui a nia. Kan hmuhchhuah tak chu tute emaw sorkar tha siam tura nawr ai chuan a siam tha thei zawn chhuah a tul a nih chuan keimahni pawh luh ve a, siam thatu nih tum mai hi a kawng a nih hi tih kan hmuchhuak.

Party awmsaah rinna in nghat thei lo tihna a ni ber em?
Pu Hawla (Lal Thanhawla) te an han sorkar a, namen lovin an intiam a, mittui tlain an intiam a, dawt a ni lo, a tum tak takin kan hria. Mahse, a tlin lo, Pu Zorama (Zoramthanga) te pawh an lo chhuah hlim te chuan cheng khat pawh ka ei ru lovang, tiin namen lovin an au, mahse, an tawpna chu ti hi a ni.
Chuvangin, sawi anga awm thei, sawi anga awm ngam, moral courage nei, inzawmkhawma hi ram siam thatna bul chu a nih ber hi tih kum 1993, 1994 leh 1995 chho vel khan kan lo ngaihtuah tawh a. Chung hun laia min kaihruaitute chuan mual min liamsan vek tawh a.
Kum 2005 atang khan Youth movement kha kan han ti chho va, kum 2008-ah khan tawng mawi lo ni lo se, Congress ho hmanruaa hmanga mi panga paruk tal legislature-a luha outside support peka luh tan kan tum a, keini aiin Congress an lo fing a, keimahni zawk kha Congress-in hmanruaah min hman an tum ta a, chumi kan hriatchhuah veleh kan inhnukdawk a, kum 2008-ah khan Congress nen kan ti ho hman tep a, a tirah seat 12 min tiam a, in duh duh inthlang dawn nia an ti a, Aizawlah erawh Pu Liansailova chiah MLA a awm a, ani bial tih loh in chang vek ang an ti a. Kan inbia kan inbia a, Congress boruak a tha telh telha min chhuihral dawn a, kan inhnukdawk ta a. Chuta kan ngaihtuahna te kan sawihona te, ka ui lutuk a, lehkhabu ka ziak a ni, chu chu ‘Change’ tih kha a nia.

MNF, Congress tel lo party chu in din ta a?
Ram siam that nana chance la awm chhun nia kan hriat chu party-te pahnih huikhawm ila hming thar vuahpui ila, bul tan ang kan han ti a, kum 2015 kum tir atangin kan han ti chho leh fat fat a, a hmaa ka zuite ho chu tawng khaw lo ni lo se an chawl ta, mual an liam deuh vek tawh a, senior ho zingah chutiang lama tui ho Pu F. Lalremsiama te, Pu Lalfakzuala-te leh hotu dangte kan han insawmkhawm leh a, tun hi a lo piang ta a ni.

Party tenau pahnih MPC leh ZNP thuikhawma neutral hisapa sorkar theih kha in ring a…?
MPC leh ZNP te kan thuikhawm thei a nih chuan engtikah emaw sorkar theihna kan neih theih kan ring a. Tin, party nghetsa ve ve an ni a, an leader ve veah Pu Duhawma a promising zawk tih kan hria a, kan thuikhawm hian leadership kan chuh dawn lo tih kan chiang em em bawk a, Pu Lalduhawma leader-ah kan chhawp chhuak dawn tih pawh kan chiang sa, kan tihkhawm hma daihin kan pawmsa thlap.
Pu Lalduhawma hian leader nih chuh pawh ni se awm kan ti a, a chuh hma atangin kan Val Upa ten an rel fel thlap zawk. Pu Duha leadership hi 100% in ka pawm.

Nang mah hrim hrim hi mi ambitious tak i ni em? Hruaitu lawk nih hrim hrim duhna nei i ni em?
Ambitious em em ka ni lo thei a, public leader nia team kaihruai tak taktu ni tura inngaihna hi kan lo nei ngai lem lo va, tun hnuah ram siam thatu pawla tan a ngai a nih hi tih ka ngaihtuah hnuah pawh hian a leader tur awm angah hian ka lo indah ngai lo va, mi thlazar hnuaiah tute emaw zinga tel ve turah erawh hi chuan ka rilru hian nih chak te chu ka nei.

Chu chu eng nge, ministry ah tel ta la, eng nge nih leh tih chak i neih chu?
Ministry-ah hian lo tel ve ni ta ila, finance emaw PWD chan emaw ka rilruah a awm vak lo, co-operative society te hi ka enkawl chak em em zawk a ni. A chhan chu Mizo hi co-operation lamah hian pianpui tlat mai bond co-operative kan nia, YMA, KTP, TKP, MHIP chi hrang hrangah age-group hrang hrang angah pawh hian awm khawm thei/inthurual thei kan ni.
He kan thawhho theihna hi engtiangin nge intodelh thei theuh self-sufficiency ah kan kan transform ang tih ka ngaihtuah nasa, chu chu thuneihna neihna nena tihtheih niin ka hria, inzirtirna ringawt chuan thunei hetah, a lehlamah thuneitu an lo awm khan thuneitu kha dik lo titu-ah an tang thei.
Mizo thalaite hian thawhho kan thiam, tunlaiah start-up te, entrepreneurship lam te tihmakmawh a ni tawh a. Hengte hi ram intodelh kan nih theih nana pawimawh a ni a. Kan thalaite hian kan state pawn thlenga thawnchhuah nei thei tur hian theihna an nei maw le. Thiamna an nei a, taimakna pawh an nei a, thawhho pawh an thiam takzetin ka hre ve thung. Sorkar tha a tul leh mamawh takzet facilitate tu, awmze nei zawka chhawmdawl an ngaihnaa pui theia kawng sialsaktu an mamawh a ni.
Kan sorkarah hian result oriented ministry hi ka awh em em a nia, result chiah en, ministry hna ber chu supervisison, inspection a ni a, execute an tum a, politician in execute an tum tlat a, an buai thin a ni

Khawtlang hmasawnna tur pawhin Vanglaini angin hma i la em?
Kan theih chinah chuan theihtawp kan chhuah thin. Halpuah hal miah loh tum khan ka chhiar dan chuan kan contribution kha a na berin ka hria a. Mahse, a credit chu Home Minster in a chang, hma latu ber kha Vanglani kan ni a, kan sensoin ball-penah te halpuah ka hal lovang tih te ziakin kan sem a, kan theihtawp kan chhuah a ni. Kulikawn veng khan kan hmalakna an hria a, min lo chawimawi nghe nghe a. A credit latu ber khan a kum lehah a thiat a phalna petuah a tang leh ta nghal a.

Pu Sapdanga chu tihtur a nei tawh lo, chuvangin politics a buaipui mai mai a lawm an tia?
Vanglaini a ka hlawhtlin avanga politics a lut ka ni lo reng reng. Ka business-in a tawrh nasatzia te hi a hretu chu ka chhungte an ni ang a, ka staff te an ni bawk ang.

…tihawm tak tih loh, tih theih tih si loh, tihawm loh tak tih a tam em em mai a, ram tana pawi tak tak, a then hi chu an corrupt vang pawh ni lo, hmang chang an hriat loh vang te, a tam ber chu inthlan leha lal duh vang, chung han hmuh tam chuan ram hi a vei loh theih loh, ram veia min hruai luttu chu ka professsion journalism hi a ni.

Politics chu inbumna, lalna a nih dawn chuan thil tha lo tihna, thuneihna chang tur chuan thalo tih ngam a ngai, tha duh tan survive ngaihna awm lo an tia…?
Thil tha hian a la survive theih a, chu thil tha chu kan la explore lo mai mai a. Tin a explore ho pawhin an apply ngam lo. Mizo mentality hi eng age-level ah pawh hian zui tur zawng kan ni, kaihruaitu tha an awm phawt chuan zui hreh lo majority kan la nei. Chutihrualin zui tur kan hmuh miau loh chuan a pherhin kan awm mai mai a, thil tha lo zawk tih kan hriat pawh hreh lovin kan awm, mahse, thil tha tihduh zui tur kan hmuh chuan kan zui hreh lo.

Congress inthlak danglam hi…?
Pu Hawla term a zawh rual khan John Major an ‘The curtain is fall, must i go’ a tih ang khan Pu Hawla khan a term zawh rual khan eee…puanzar a tla e, kei chu ka kal a hun, tiin Pu Lalsawta hnenah phal takin inhawng takin thuneihna pe se, Congress hi an survive ang. Mahse, puanzar khar tawh hnuah lemchan a la tum a, chu chuan Pu Sawta hlutna zawng zawng leh a sawi tur zawng zawng a ti lem zo vek a.

Thangthar ten hruaitu la naupang zawk an ti fo va…?
Thangtharte zingah hian tam tak chuan kumah an chhut lo, kum upa deuh pawh ni se, ideology an update reng chuan kan ngaisang tho tho. Chu chu ka pawm dan a ni.

Tun hma zawng aiin a nawlpuiin politics kan ngaihven tain a lang.
Tun ang political scenario hi Mizoramah a la awm ngai lo. |halaite mai ni lo neutral in heti khawpa politics an ngaihtuah hi ka tuh chu ka ti ngam lo va, tuhtu zingah ka tel ka ti ngam ang. Tun ang politics hi kum 45 kan nih lai khan lo awm tawh se chuan ka huai ngawt ang ka ti thin. Mahse, ram hmangaihna leh thil tha duhna thlentirtu ka ni ve hi ka lawmin ka hria. |hangtharah mi tha tak tak party hrang hrangah thil tha duh tak tak hi chu an awm a ni.
Tun ang a, neutral-in politics an ngaihven hi a la awm lo. Pu Zorama tihchhiat avang a ni ngawt lo, kan hnufual vang a ni ngawt lo, tun hma atanga zawi awia thil inmung chhet chhetin a hrin a ni zawk.

Kan tun dinhmun politics mek i thlir dan?
|hangtharteah beiseina sang tak a awm a, mahse, tunah chuan Congress hi an vanduaia mipui hian an ngaithla thlawt rih lo niin a hriat a. MNF hi political trend-ah term hnih ni ve tura ngaihna a awm thin a, mahse, tunah chuan boruaka inthlak a, hei hi thangthar ten politics tha an duhna lo lian ta vang hi a ni berin ka hria.
Pu Zorama te a rorel dan mumal lo lutuk te hi chu factor pakhat chu a ni em em a. |hangtharte zingah politics tha duha rualawt an lo tam ta, chu chuan beiseina sang tak min pe a, chu chu kumin kum tawp inthlanah hian a thar hman mai thei a, a thar loh pawhin 2028-ah chuan a thar hrim hrimin ka ring.

Chu chu in hlawkpui in beisei bawk a?
Chu’ng chu a lehlamah chuan Pu Lalduhawma’n kum 30 dawn lai tihian vakvaiin a lo aukual a, chumi message chu an lo dawng duh te pawh a ni thei tho a. Ani hi kum 10 lekah hlawhtlingin CM ni se chuan tun anga thalai tena politics an ngaihven hi a awm lo mai thei a, Pu Duhawma hlawhchhamna hi ram tana hlawhchhamna a ni ve lo, thangtharte tan hlawhtlinna niin ka hria, role pawimawh tak a play-in ka hria.

ZPM hruaitu lawkah inhruipawhna a rukin a awm reng an tia…
Leader zingah buaina a awm lo, puh kan ni ve mai mai.

Pu Duhawmna leh Pu Sapdanga pawl tihte a awm a.
Kan worker te zingah hian duh duh zawk te chu an lo inthen a ni mahna, keimahni inkarah chuan engmah a awm lo.
Party dangah pawh chungte chu a awm vek tho va.
Pu Duhawma hi role pawimawh tak pek te hi tul ka ti a, chutiang khawp kan ngaihtuah laia a chan share ve tum, itsika min han puhte hi chu ka nuih a za zawk, ka thin pawh a rim lo. Pu Duhawma hian Budget ni se mipui min zirtir a, parliamentarian lo chhuak tur te min zirtir nasa em em a, tihdan tur etc. Tunah Pu Duha hi term khat tal emaw a hriselnain a tlin a nih chuan chu aia rei pawh ni se, mipui ten prize an pek hi a phu ka ti. Tinther tiat pawhin ka itsik lo reng reng, ka duhsak ngawih ngawih a ni.
Ram rorel dan kalphungah te, politics tha siamah te, kei chauh ni lovin ram mipui min zirtirtu a ni a, amah ringlo tute pawh a zirtir. A la nasa ber chu Pu Sawta hi ni nghe nghein ka hria.

Kumin inthlanpuiah thawhhopui neih in tum em?
Thawhpui neih kan tum lo

In sorkar theih i ring em?
Kan sorkar ka ring
A chhan chu inthlan dawn hian thil a kal a kal a, MNF te pawh an sorkar zawh kan ring lo, an sorkar tho, a hma pawhin Congress te kha an sorkar zawh kan ring lo, an sorkar tho, vote thlak dawnah neutral ho hi inbe pawp miah lovin an inthuruala an vote a hlawm ziah, chulaiah chuan tunah hi chuan MNF thlak duhna a lo lian bawk nen, Congress sorkar ring lo chunga vote a awm ngai lo, party reng reng lian fua ngaih pawh sorkar ring lo vote a awm ngai lo. Coalition sorkar kan neih tawh te pawh kha pre-poll alliance vek a nia, post-poll alliance kan la nei lo, chuvang chuanin keini kan sorkar lo a nih pawhin MNF an sorkar leh mai ang, chu chu ka rin dan a ni a, history-in min hrilh dan a ni. Tun boruakah hi chuan majority kan cross chu ka ring.

Majority la lo ula…?
Kan majority lo a nih pawhin tute nen emaw a thawk hova sorkar siam hram hi kan rilruah a awm lem lo. Hmanniah party pakhat hruaituin chutiang lam hawi chu khunkhan takin Pu Duha nen min sawipui a, chuta Pu Duha chhanna chu kei pawn ka ngaihdan chiah a ni. Keini hian seat 19 la in, nangni hian seat 2 la ula, thawhho kan duh chuang lo a ti ta rup mai a. Kaltlangpui lo thei kan ni lo, kan sawi tawh tlat. Mahnia sawi mai kan ni lo va, kan pahniha sawi kan nia.
Tum engah nge MLA thlanah i din ve tawh?
MLA-ah vawi hnih, kum 1989-a kan ding ve kha chu kan ding ve mai mai a nia, serious candidate kan ni lova, serious tak chuan kum 2018 kha a ni mai a.
Kum 1989 khan MNU-ah khan seat 30 Mizoram in a la neih lai a nia, candidate 25 tal neih a tul tihna kha a awm a, Serchhip bialah ka hming an lo pe lut ve a, ka withdraw duh bik lo va, chu zawng chu a ni mai.

Kumin inthlanah i ding ang em?
Kumin inthlanah hian Pathian zara ka dam chuan ka ding ang. Tlin ngei pawh ka inbeisei.

I dinna tur bial?
Dinna tur puan ala ni tlat lo, nomination committee-ah kan tel a, chumiin a puan hma chuan sawi theih a ni lo.

Pu Sapdanga chu MLA nih a chak/duh ve hrim hrim an tia…?
Lal hrim hrim emaw minister nih ve emaw hi tum ni ila, kum 2003 atang khan chance ka nei ve tawhin ka hria, inthlan apiangin bial kawk tur te hian min offer ve chhen a…

Mizo pa ah chuan eizawnna kawngah pawh hlawhtling ber pawl i ni a, politics lamah sumdawnnain a tawrh phah hialin i bet lui tlat a…?
Siamthat tur awma ka hriat vang a ni.
Keiin ka siam tha hman lo a nih pawhin kan duh dan hi thangthar ten an lo duh ve tain ka hria a, chung ho tana hma lo sial/chhawp neih hi ka role niin ka hria.
A hlawhtlingah tang hman lo pawh ni ila, mual kan liam hnua a hlawhtlin pawhin a hlawk tho.

Mizoram dinhmun i thlir dan?
Kan ram hi a tha, a mi chengte pawh an tha, sik leh sa zawng pawhin a tha, a duhawm takzet.
State dangin opportunity an neih ang zawng zawng hi kan neiin ka hria, development atan te, mahse, a hniam ber nih reng kumkhua hi a zahte pawh a zahthlak.

Exit mobile version