Site icon The Aizawl Post

KRISTIAN NUN LEH UC LEM

By Laiu Fachhai

UC (Utilization Certificate) chu sum hmanna lehkha a ni a, office expenditure leh project, program, contract, scheme, etc-tea sum hmanna (expenditure) ziahna a ni. UC siam dawnin budget, sum sanction zat, a hmanna receipt, voucher, payroll, muster roll leh bill te chu supporting document atan an thil tel thin. Sum hman loh hman anga report te; original plan leh sanction anga sum hmang lova thil dang leh hmun dangahte hmang si, mahse original plan leh sanction anga hmang anga report lem siam te; dawr leh factoryah te thil lei loh lei anga receipt siam tir te, payroll leh muster roll lem siam te, sum hman zat aia tam zawka report leh phuahchawpa sum hmanna dang siamte hi UC lem (fictitious utilization certificate) an tih chu a ni.
Receipt hi eirukna (corruption) ven nan duan a ni a, tunah erawh chuan eirukna hmanrua atan thenkhat chuan an hmang tawh a ni. He ziaktu hi Sudan ram Khartoum khawpuia Lalpa rawng ka bawl laiin, kan theological college chapel sak nan sum tamtak man iron rod leh iron barte dawrah kan va lei a. A man zat pawisa ka han pe chu dawr neitupain, “Receiptah engzat nge ka ziah dawn?” tiin min zawt a. Mak ti hmelpu takin, “Ka va hrethiam lo ve. Tangka ka pek zat che kha i ziak ang chu,” ka ti a. Anin, “Ka pu, nang chauhin chutiang chuan i ti. Sawrkar, company, institution leh pawl tana rawn lei thinte chuan, pawisa min pek aia tam zawk min ziah tir thin,” tiin amah pawh chuan mak ti deuhin min en a, “Ka tihtlawm zat tal hi chu nangmahin nei ve la,” a ti leh a. Keiin, “Midang chuan an eiruk duh avangin a man dik tak an pek che aia tam zawk receiptah ziah tir thin che mah sela, kei erawh chuan ka tih ve thei lo. Pathian ringtu leh tih mi Kristian ka ni a, chuvangin chutiang thil chu ka ti ve a thiang lo. A man i tihtlawm zat pawh keima ei tur a ni lo, kan college property a ni. Chuvangin i tihtlawm zat paih la pawisa ka pek zat che kha receiptah ziak mai rawh ,” tiin ka chhang a, a hmel leh a awm dan atangin a ngaihtuah nasa tih a lang a ni. Tichuan ka pek zat chu receipt min siamsak ta a.
Kan Stateah hian UC lem a tamzia sawi neuh neuh te a awm thin. FY tawp lam March ni 29-31 velah phei chuan ni khatah kalkawng km sawm an laih thei a, dar kar hnih thum lekah in lianpui an sak zo thei tih fiamthute a awm bawk. Ghost (thlarau) pawhin kan Stateah chuan sawrkar hna a thawk thei a, thla tinin hlawh a la ve thin tih fiamthute pawh a awm. Muster rolla hnathawh thlaraute pawh an tam a ni awm e. Kum khat chhunga mul-ti crore man hna tamtak thawk zo thei contractorte pawh an awm a ni awm e. Chu tianga UC lem siam a, sum ziak bo thin tamtakte chu Kristiante an ni si a, chu chuan ngaihtuahna a tithuiin, hriatthiam a tihar hle a ni.
Tripura Statea Communist Party a sawrkar lai khan, Chief Minister Manik Sarkar chuan UC lem siam a duh lo a, chuvangin sum lapse chi FY tawp hmaa an hman zawh lo Central Scheme sumte chu a thawn kir leh thin tia sawi a ni. Central atangin a hman zawh lo chungchang demna zawhna a dawng a, hnathawh zo tur leh sum hman zawh tur Centralin a duh chuan, a sum rawn thawn hma turin a chhanglet tia sawi te pawh a awm bawk. Hei hi thu dik a ni chuan a fakawm tak zet a ni. Mi dik a nihzia a lang chiang hle. Pathian ringtu Mizoram politician leh sawrkar hnathawhten Tripura CM rinawmzia atang hian zir tur kan nei a ni.
Lal Isuan, “‘Lalpa, Lalpa’ mi ti nazawng chu vanramah an lut lo ang a; ka Pa vana mi duhzawng titu erawh chu an lut ang,” a ti a (Mathaia 7.21). Pa Pathian duhzawng chu amah tih a, dikna, rinawmna, thianghlimna, hmangaihna leh thawhrimna nunte nen a rawngbawl hna thawk hi a ni. He Lal Isua thusawi hian, Pathian hming lam reng si, mahse Pathian duhdan anga dikna, rinawmna, thianghlimna, hmangaihna leh thawhrimna te nunpui si lote chu vanramah an lut lo ang a ti a ni. Chutianga Pathian hming lam zing si, mahse Pathian duhdan anga rorel si lo, an hna thawk si lo leh an nun hmang si lo te chu, Pathian Thu ina “I Pathian, LALPA hming chhâlin dâwt sawi suh; dâwta a hming chhâltu chu Pathianin hrem lovin a chhuah lo vang,” a tite an ni (Exodus 20.7; Deuteronomy 5.11). A hlauhawm hle.
Dawt hi Pathianin a duh lo satliah chauh ni lovin, a huatzawng tak a nihzia Bible-in chiang takin min hrilh a ni (Exodus 20.16; Sam 5.6; Thufingte 6.16-19; 12.22; Johana 8.44; 1 Johana 2.4; Thupuan 21.8, etc). He Bible bung leh changte atang hian UC lem siam chu dawt a ni a, dawt chu Pathian huatzawng a nih avangin, UC lem siamtute chu Lal Isuan vanrama lut lo tur list a siamte zingah an tel a ni.
UC lem siam hian nghawng tha lo tak a nei a. Lehkha (paper) ah chuan kan Stateah hian thil tha leh hmasawnna tamtak awmin lang mahse a takah erawh chuan duhthusam ang a ni phak lona lai a tam a, thenkhatah phei chuan a hna hmu tur pawh a awm lo a ni. Kan kalkawng thenkhatte phei hi chu black-topping kawng tha leh tlo ni lovin bill-topping kawng an ni tawh mai hi maw. Kohhran Upa politician, Kohhran Upa sawrkar officer leh Kohhran Upa sawrkar hnathawh tamna State kan ni a, eiruk donaah chuan tun aia titha zawk tur kan ni asin maw. Kristian tamna State kan ni a, chuvangin dikna leh rinawmna kawngah India State dangten an inentawn tur State ni turin Pathianin mawhphurna min pe asin.
Pathian Thuin, “Chutiang chu a ni, hlawknaa duham apiangte kawng chu; a neitute nun a laksak thin,” a ti a (Thufingte 1:19). A awmzia chu, hlawknaa duhamna avangin UC lem siama eiruk sum chuan a eirutu nun a laksak thin tihna a ni. Hei hian UC lem siama eiruka lakluh sum chuan a sum neitu thlarau leh tisa thihna a thlen thei a ni tih min zirtir a ni. Hmasang kohhrana Anania leh Saphiri nupate pawh kha, an ram hralh man dawta (UC lem siama) reportin Thlarau Thianghlim Pathian an bum avangin an thi nghal a ni kha (Tirhkohte 5.1-11). Chutiang khawpa dawta phuahchawp UC siam hlauhawm lutuk chu, sum ngainat luatna avangin tamtak chuan hlauhna chang pawh an hre tawh lo hi maw.
Ananian an ram hralh man dawta Petera hnena a report khan, Petera chuan a hnenah, “Mihring bum i ni lo e, Pathian bum i ni zawk e,” a ti a ni (Tirhkohte 5.4). Politiciante leh sawrkar hnathawkten UC lem an siam hian, sawrkar mi leh sate chu sawrkar property chungah rinawm tura beisei leh phut an nihna sawrkar dan an bawhchhe ta tihna a ni. Neitu an nihna an theihnghlih leh thin. He Bible bung leh chang hian, UC lem siam chu Municipal Council sawrkar emaw, Autonomous District Council sawrkar emaw, State sawrkar emaw, Central sawrkar emaw bum an ni lo, Pathian bum a ni tih min zirtir a ni. Pathian chu engkim hretu a ni si a, UC lem siamtute pawh a hriat vek dawn avangin, UC lem siam chu ringtute thiltih atan chuan thil hlauhawm tak a ni. UC lem siam hi mahni leh mahni inbumna leh sawrkar leh sawrkar inbumna a ni bawk. Chuvangin Kristiante tan chuan UC lem siam lo tura zirtirna hi tihtak zeta ngaih pawimawh a tul a ni. UC lem leh Kristian nun chu an kal dun thei lo.
Hmanlaia rukru leh suamhmangte chu hna nei lo, silai leh chempuite kenga rukrutute an ni a, tunlai rukru tamtakte erawh chu ram, khawtlang leh pawl hruaitu, contractor leh sawrkar hna tha tak nei, pen leh paper hmanga rukrutute an ni tawh. Receipt lem leh UC lemte an siam a, minute tlemte chhungin sum tamtak an ru thei tawh a ni. Chutianga phuahchawpa sawrkar sum hmanna UC siam thin, vanram kai loh turte chu kan State hnuaia councilte leh sawrkar department tinah hian eng zat tak awm ang maw? Kohhran Upa politician, Kohhran Upa officer leh Kohhran Upa sawrkar hnathawhten UC lem an siam thin a ni chuan, anni pawh chu vanram kai loh tur groupah an tel ve a ni. Chutianga UC lem siam thin Kohhran Upa leh politiciante awmna kohhran leh ram ni chu a lungchhiat thlak hle dawn a ni. An awmna kohhran leh ramin that lam a pan thei lo ang.
Eng vangin nge Kristiante hian UC lem siam pawi ti lohna an nei thei tlat le? He zawhna chhanna chu hei hi a ni. Jakoba 2.17-18ah rinna chu thiltihah a lang tur a nihzia kan hmu a, chuvangin UC lem siam pawi ti lotute chu ringtu an ni lo tihna a ni. Pathian hriatna leh tihna tak tak nei lo, piangthar lo, vanram lut lo turte an ni avangin UC lem siama sum lakluh chu pawi an ti lo a ni. Vanram kai turte an ni chuan, an UC lem siam chuan vanramah Lal Isua hmai a khap tir dawn lo avangin, an siam ngam lo ang. Chuvangin vanram kai lo turte tan chuan UC lem siam a, Pathian bum hlauhna an nei lo pawhin a mak hran lo. Chungho zingah chuan kohhran pui hruaitute (Upa, Tual Upa) leh kohhran department hrang hrang hruaitute pawh an tel ve thei. Chumite chuan Pathian hriatna leh tihna nei a, a duhzawng ti a, hremhmuna kal lova, vanram an luh theihna turin tawngtaisak leh Pathian Thu hrilh an mamawh tak meuh a ni. Vanrama lut tur an ni hunah chuan UC lem an siam duh tawh lo ang.
Thenkhat erawh chu, ringtu chu an ni a, mahse Tirhkoh Paulan, “Tangka sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni, sum ngah an tumna lamah ?henkhat chuan rinna hi an pênsan a, lungngaihna sawi sên lovin mahni an intina ta a ni,” a tite an ni thei (1 Timothea 6.10). Tangka sum ngainat luatna avangin UC lem siama Pathian bum pawi ti lohna an nei ta a ni. Chungho zingah chuan kohhran pui hruiatute (Upa, Tual Upa) leh kohhran department hrang hrang hruaitute pawh an tel ve thei. Thlarauva an tawngtai hunah UC lem siam an thil tihsual a lo lang leh thin ang a, a hrehawm hle dawn a ni. Chuvangin an UC lem siam sualin an tawngtaina a dal lohna turin, Pathian hnenah ngaihdam dil a, sim a, chutianga sual chu ti tawh lo turin an inhlan thar a ngai dawn a ni.
“Thil tha tihna atan chuan (cause tha atan chuan) UC lem siam chu a pawi lutuk dawn em ni?” titute an awm thin. Entirnan, “Politician pakhatin cancer natna vei ta sela, phai lam damdawi in tha a pan theina turin sawrkar quarters pakhat repair anga work order leh UC lem siam a, chumi pawisa chu hmanga a zuk inentir thei a ni chuan, hmangaih rawngbawl hna a ni a, thil dik lo leh sual a ni dawn em ni?” titute an awm. Eng anga thil tha leh hmangaih rawngbawl hna thawkna tan mah ni sela, UC lem siam chu sawrkar leh Pathian bum a ni a, chuvangin UC lem siama tanpuina pek chu a dik lo hrim hrim. Pathian duhzawng leh lawmzawng a ni thei lo ang.
Pastorte pawhin a mawh kan phur ve a ni. UC lem siam ngai miah lo Kohhran Upa, Tual Upa leh kohhran memberte an awm ve ang. Nimahsela politician, sawrkar hnathawh leh hnathawh dang nei kan kohhran Upa, Tual Upa leh member zawng zawwng dawta phuahchawp UC siam lo tura zirtirna (discipleship) ah kan fail a ni, UC lem siamtu tamtakte chu kan kohhran mi leh sate an ni si a. Chuvangin Pastorten tan kan lak thar a pawimawh hle. Dikna leh rinawmna nunah entawn tlak ni zel chungin, sawrkar sum hmanna UC lem siam hi Pathian huatzawng corruption sual lian tak a ni chauh ni lovin, dan bawchhiatna (crime) a ni tel a, chuvangin ramfa (citizen) tha Kristiante tan chuan ti miah lo tur thil a nihzia kan kohhran memberte taima takin kan zirtir a pawimawh tak zet a ni.
Politician leh sawrkar hnathawhte UC lem siam tir chungchangah hian kohhran thenkhat pawh kan fihlim bik lo. Inkhawmpui senso leh fund mamawh dangte atan sawrkarah contract leh puinate kan dil a. “Chumi kohhran hnenah chutih zat chu pek a ni,” tia UCah ziah theina tur ruahmanna (provision) a awm lo avangin, contractor pakhat hmingin work order leh UC lemte siam a tul dawn ta a ni. Hetianga thiltih hi kohhranten kan sim tawh a tha hle.
Kohhran leh NGO ten corruption hi do tak tak kan duh chuan, “Corruption Do Kum” tia, general deuha puang mai tawh loin, kum khat tal chu “Phuahchawp Sum Hmanna Siam Lo Kum (UC Lem Siam Lo Kum)” tiin specific deuhin i puang chhin ang u hmiang. Danglamna eng emaw chen chu a awm ngei a rinawm a ni. Chutichuan an puten UC lem siam tir an tum chuan, “Ka pu, min hrethiam rawh. UC Lem Siam Lo Kum hmang mek kan ni a, chuvangin ka ti thei lo a ni. Chu chauh a ni lo. Lal Isua Krista hnungzuitu ka ni a, chuvangin dawta phuahchawp UC siama Pathian bum chu ka Kristian chhia leh tha hriatnain a phal thlawt lo,” tiin nghet takin an hnial ngam tawh dawn a ni. UC lem siamtu leh siam tum staffte pawh an puten ti lo turin an zilh ang a, an hrilh zel tawh dawn a ni.
Ni e, Kristiante pawh sualah tlu thei kan ni. Mizoram Kristian tamtakte tan erawh chuan, tangka sum ngainat luatna avanga sawrkar sum ziak bo a UC lem siam sualna hi kan tlupui awl ber leh tamna ber sual a ni awm e. Sualna dangte chu ngaituah chian hman loa tih sual palhte a awm thei. UC lem siam a, eiruk tur erawh chuan ngaituah chianna tur hun tamtak a awm a ni. Rinawmna tel lo rinna chu rinna a ni lo. Rinawmna pawh hi zir zel a, rinna puitlinna rinawmna nun lam ke pen a, hmasawn zel thei a ni.
Chuvangin Kristiante chuan UC lem siam hi sawrkar dan bawchhiatna (crime) leh Pathian chunga thil tihsual lian tak a nihzia hria a, lo tih thinten sima Pathian hnenah ngaihdam dilin, tih tawh lo turin thutlukna siamin inhlan thar leh hlawm sela, kan State sawrkar hi vanram kai turten mipui rawngbawl hna an thawkna sawrkar ni sela, Mizoram hi UC lem siam lohna leh awm lohna, zero corruption Stateah i siam ang u.

Exit mobile version