KRISTIANNA LEH HNAM NUNPHUNG

KRISTIANNA LEH HNAM NUNPHUNG

Mahmuaka Chhakchhuak

Shri K. Saigal IAS, kum 1962-65 chhunga Aijal Deputy Commissioner kha a zinnaah tumkhat chu kawthalova a chau thut avangin zawn hawn a ni a. Mizo tlangval rualin an zawn a, taksa chau si a, rilru lam harh si chuan chutianga Mizo tlangval rualin tlawmngai taka an zawn chu ropui a ti a, Mizo tlawmngaihna chu mak a tiin Mizorama a awmchhung chuan mizawn nikhuaa an tlawmngaihzia a atchilh a ni ber mai. 
|umkhat chu tlawmngaihna hrilhfiah tur leh a zikchhuah dan (evolution) sawi hona a ruahman a, sawi hona hmunah chuan Pu Sangliana, HK. Bawichhuaka leh Allwyn Roberts, Aijal College Principal te chu an tel a. An zavai chuan Mizo tlawmngaihna lo zikchhuah dan chu an hriat ang angin an han sawi a, a tawpah chuan amah chuan “Mizote dinkhawchhuahna (survival) hi tlawmngaihna in chhawm nun zel leh zel lovah a innghat, in Kristian sakhua hian in hnam dinchhuahna turah kawngro thui tak a su dawn lo chauh ni lovin in hnam dinchhuahna thanmawhbawkah a tang thei; a chhan chu milem (hypocrite) tam tak a chhuah avangin” a ti ta bawrh bawrh mai a. 
A thusawi hnuhnung lamah chuan “Tlawmngaihna hi code of Ethics a ni a, in hnam nun lairil innghahna a ni, in code of ethics in hloh ni ni chu in ral ni a ni mai” a ti a, chutianga a sawi lai chuan midang chu an ngawi thap a, A. Roberts khan sawi tur nei ni awm takin a thut dan a siam tha deuh soh soh va (kha pa kha tha taka thut hle hle thiam lo, kawi deuh ngel ngula thut ching a ni a, engmah sawi lovin a thuthmun a remfel leh ta mai a). Chutah HKB chuan a cigarette bawm, kut khingkhat chauha keng siin a kutzungchal chuan a han pen kauh kauh a, hetiang deuh hian Sap tawngin a han sawi a, “Mr. Saigal, I fully endorse your evaluation of the spirit of Tlawmngaihna and its relevance to the survival of our Mizo life, but I do not agree to your conclusion that Tlawmngaihna is more important than our Christian faith for the survival of the Mizo’s. As you have rightly pointed out Tlawmngaihna is a code of Ethics and, therefore, a way of life and a religion. Religion has an element of faith, which is superior to a way of life and a way of life is governed mostly by convention and practice and therefore the survival of the Mizos depends on Tlawmngaihna, our way of life and our Christian Faith complementing each other. I strongly believe that this is our plus point compared to other tribes in the North East and beyond and through a combination of both these values Mizos will not only survive in future but will become one the most progressive of all the tribes in the North East.” a han ti a.
Mizo tawng chuan “Pu Saigal, Tlawmngaihna hlutzia leh pawimawh zia i sawi kha ka pawm thlap mai, mahse Tlawmngaihna aia kan sakhua Kristianna i dah hniam kha mak ka ti chauh a ni lo va, ka pawm lo hul hual. Sakhua leh nunphung i khaikhin pawh hi a tih chi loh. Nunphung hi chin than, tih dan phung vawn nun zelah a innghat; sakhua erawh rinnaah a innghat; a innghahna hi a inthlau lutuk; khaikhin chi a ni lo. A thuhrimah Tlawmngaihna, kan nunphung leh kan sakhua hi chutianga bawm hrana khunga Mizote khawsa tura i hisap hi a fuh lo. Lo ngai reng mah la, Tlawmngaihna leh kan sakhua tangkawpa Mizote kan khawsak chhoh zel avangin North East-ah hnam changkang leh hmasawn chak ber kan ni mek a, kan ni zel dawn,” a ti a.  
Heng thusawi pahnihte hi ngaihtuah zui tham tak a niin ka hria a, Aizawl DC hian “Mizote dinkhawchhuahna (survival) hi tlawmngaihna in chhawm nun zel leh zel lovah a innghat, in Kristian sakhua hian in hnam dinchhuahna turah kawngro thui tak a su dawn lo chauh ni lovin in hnam dinchhuahna thanmawhbawkah a tang thei; a chhan chu milem (hypocrite) tam tak a chhuah avangin” tia a sawi hi thudikah kan ngai em, thudik a nih chuan culture aiin kristianna a dah pawimawh loh chhan hi eng nge ni ang a, kan kristianna hian milem (hypocrite) tam tak alo chhuah tawh reng em ni. Kan kristianna hian hnam dinchhuahna turah kawngro thui tak a su dawn lo chauh ni loin hnam dinchhuahna thanmawhbawkah a tang thei a tihte hi eng vanga sawi nge a nih? Zawhna a tam thei mawlh mawlh dawn hle mai. 
 A thusawi hnuhnung lama tlawmngaihna hi code of Ethics a tih erawh a dik viau a ni lawm ni, Mizote min ti ‘Mizo’ tu ber chu tlawmngaihna hi a ni a, chu chu kan hnam nun lairil innghahna a niin chumi kan hloh ni ni chu kan ral ni a ni mai min tihsak hi pawm har kan ti em le? Vawiin hunah hian kan hnam nun lairil innghahna ber tlawmngaihna hi kan la vawng nungin kan hria em, kan mi zah leh hlauhte bulah chuan kan tlawmngai thei viau a, kan level leh keini aia hnuaihnung deuh zawka ngaihte bulah chuan kan tlawmngai peih lem lo tihte leh awmze nei lo chuan kan tlawmngai tak tak peih tawh lo tihte hi a dik chiah em? Dik ni ta sela, kan kristianna hian chutiang ngaih dan chu min thiahsak thei dawn lawm ni? 
HK. Bawichhuaka chhanletna tawngkam “Tlawmngaihna hlutzia leh pawimawhzia i sawi kha ka pawm thlap mai, mahse Tlawmngaihna aia kan Kristianna i dah hniam kha mak ka ti chauh a ni lo va, ka pawm lo hul hual. Sakhua leh nunphung i khaikhin pawh hi a tih chi loh. Nunphung hi chin than, tih dan phung vawn nun zelah a innghat; sakhua erawh rinnaah a innghat; a innghahna hi a inthlau lutuk; khaikhin chi a ni lo”, a tih hi dikin i hria em, dik ni sela tun hunah hian keini hian kan hnam nunphung leh sakhuana, Kristianna hi kan dah hrang fo thinin i hria em? Kan inkhawm bangin lirthei tlan a tihbuai lai hmuh fo te hi chapona rawngkai a ni thei zawk mai ang em? Kristianna chuan chapona lo keng tel pawh ni sela chutiang chu hnam nunphung chuan a thiat thei mai dawn lawm ni? 
Sakhuana chu rinna lam thil pawh lo ni tehreng sela, rinna chu nunpui tur a ni tho dawn lawm ni? Hebrai ziaktuin ‘Rinna chu thiltih tel lo chuan thi a ni’ a tih angin rinna neitu chuan thiltih a neih si loh chuan awmzia a awm lo tihna a nih mai tho si avangin a nunah hmuh tur a awm tho a va ngaih hmel ve. Hnam nunphung aia kan dah chungnung lek a nih phei chuan kristian ramah kan intih mek lai hian kristiante hi a thang zawng ni lo a, a hnungtawlh zawnga kan kal a, Za-ah za kristian ni thin kha, tuna 87% chauh kristian kan ni ta leh corruption kai rualna ber ram tihte hi kan kristianna atang ngei hian a dik lohzia sawina emaw a beihletna kan nei tawh reng em?  
HKB-a vekin “Tlawmngaihna leh kan sakhua tangkawpa Mizote kan khawsak chhoh zel avangin North East-ah hnam changkang leh hmasawn chak ber kan ni mek a, kan ni zel dawn,” a tih erawh ram leh hnam hmangaihna tawngkam dik tak tur a ni a, a sawitu ngei, amah HKB-a boral, kum 1985 atanga kum 40 hnuah hian hmasawn chak ber kan ni mek kan la inti zel dawn em?
Mizote hian kan ni tin khawsaknaah hian hmaih kan neiin i hria em le?
Comments (0)
Add Comment