Site icon The Aizawl Post

POLITICIAN-CONTRACTOR-OFFICER NEXUS: Ram Hmasawnna Hmelma

Laiu Fachhai

THUHMA
Nexus tih chu inzawmna tihna a ni a, he thumal hrim hrim hian a tha lo (negative) lam hlir a kawk lo. Mahse a hmanna (context) azirin a negative thei tho bawk. Tuna kan thupui, “Politician-Contractor-Officer Nexus” tih hi a tha lo (negative) lam a hawi a, sual tinreng bul tangka sum ngainatna (1 Tim 6.10) avanga politician, contractor leh officer-te inzawmna tha loin ram hmasawnna a nghawng thei lam a kawk a ni. Chutiang nexus-a tel ve lo politician, contractor leh officer dik leh thate erawh chu, he article hian a huam tel ve lo. Anni ho chu vengtu tura ruatte zingah an tel zawk a ni. “Contractor” tih hian contract hna thawk thin contractor, company, supplier leh firm te a huam vek.
Politician-contractor-officer nexus avanga contract hna tha lo, tlo lo, thawh zawh loh leh sum sen zat leh a hna inmil lo lutuk chanchin hi national print media leh electronic media-ah te hmuh tur a awm thin a, court case pawh a awm nual awm e. India State dang thenkhatte nena tehkhin chuan, ram zimte leh mihring tlemte awmna, Kristian inti kan State pawh hi chutianga politician-contractor-officer nexus awm lohna (exception) State kan lo ni bik lo niin a lang.
Ram hmasawnna hna zawng zawng deuh thaw chu contract system hmanga thawk a ni a. Sawrkar plan & estimate angin contractorten tha takin leh dik takin ram hmasawnna hna chu an thawk em tia vengtu tur leh a tul anga action la theitu politician leh officerte ber ina contractorte nen inthuruala hmasawnna sum tih chingpen an tum tlat chuan, thil tha leh tlo neih ngaihna a awm lo. A lungchhiat thlak hle.
CONTRACT HNA PEK
Contract zawng zawng chu Open Tender system hmanga pek (award) tur a ni. A chhanna hniam ber pek ngei ngei tur tih a ni chuang lo. Contractor dangte aia a chhanna a san deuh pawhin a hna lo thawh tawhte leh a bungrua supply te a that a, a tlo bawk a, a hun taka zo thin contractor rinawm leh rin tlak a nih chuan, chutiang contractor chu thawh tir mai tur a ni. Politiciante leh officerte unau, farnu, nu, pa, nupui, fa, chhungkhat laina leh thiante zingah leh politician awmna party memberte zingah pawh contractor rinawm an awm ve thei. Chutih laiin an tlinna (merit) vang nih lovin, politician leh officerte duhsakna leh sawipuina (influence peddling leh conflict of interest) avanga contract hmu an ni em tih te finfiah thin a pawimawh hle.
Hlawhtlinna chanchin (success story) nei tha contractor rinawm leh rin tlak a nih vang ni lovin, sawipuitu politician emaw officer emaw a neih that avanga contract hmu a nih chuan, hnathawk tha tura beisei awm lo sa a ni. Contractor rinawm zawkte an awm laia, politician leh officerte thingpui no nuai tamtak inna tur sum pek thei leh pek duh contractorte duhsak zawk an nih leh zel phei chuan, chu contractor, politician leh officerte chu ram hmasawnna dodaltu leh ram hmelma lian tak an ni.
Restricted Tender pawh hi Open Tender nen chutiang tehchiam chuan danglamna a awm lo awm e. Specialized hna, thiamna bik leh theihna bik neite thawh tur hna a nih avangin, chutiang hnaa specialization leh experience neih tawh contractorte sawm a, open takin an incompete ve tur a ni. Chuvangin Restricted Tender chhang tur pawhin contractor pakhat chauh sawm tur a ni lo. A field-a specialization leh experience nei tha contractor engzat emaw sawm a, chung ho zinga rinawm ber leh rin tlak berte chu contract pek tur a ni.
CONTRACT HRALH
Indian Contract Act hnuai-a Contract Novation (hralh) dan zuiin contract hmuh tawh a hralh thei awm a, Contract Assignment (thawhtir) dan zuiin contractor hmutuin contractor dang a thawhtir thei awm e. Contract hralh leh thawhtir chu sawrkar pawmpui a nih theihna turin affidavit leh tih tur dang tamtak a awm. Kan State-ah pawh Contract Novation leh Assignment dan zuia contract hralhtu leh thawhtirtu an awm thin a rinawm. Chutih laiin a tam zawk erawh chu dan leh dunte zui chuang lovin, vawkte hralh leh lei angin contract an hralh a, an lei mai thin a ni awm e. Hetianga contract hralh hi ram hmasawnna hmelma lian tak a ni. Contract hna leitu chuan a hralh chhawng leh zel a, hna thenkhat phei chu lei chhawn pathumna thleng awm nia sawi te a awm. Dik tak ang maw? Contractor hmingah chuan contract hmutu hmingin a kal a, contract hmutu chuan, “Ka hralh lo, ka enkawl tir a ni” tiin dan loha a contract hralh thil tihsual chu a thup thin a ni awm e.
Entirnan, nuai 1,000 man contract awm ta se. Contract hmutu Contractor A chuan sawipuitu politician emaw, a hming hawhtu politician emaw hnenah duhsaktu duhsak letna quid pro qua thilpek nuai 100 a han pe phawt a. Chung politician chuan hah miah lovin leh thlan tla miah lovin, thu chungin nuai 100 a hlawh tihna a ni. A lo hlawk phian. Contractor A chuan hnathawh nan nuai 900 chauh awm tawh contract chu Contractor B hnenah nuai 800-in a hralh ta a, Contractor A hian hah miah lo leh thlan tla miah lovin, thu chungin nuai 100 a hlawh ve tihna a ni. Contractor B chuan hnathawh nan nuai 800 chauh awm tawh contract chu Contractor C hnenah nuai 700-in a hralh chhawng leh a, Contractor B pawh hian hah miah lo leh thlan tla miah lovin, thu chungin nuai 100 a hlawh tihna a ni. He tianga contract hralh leh hralh chhawn hi a awm thin a nih chuan, Kristian inti ram leh Kristian inti politician leh contractorte thiltih atan chuan thilmak a tling a ni.
Contractorte hlawk (profit) tura ruahman percentage hi a hna azirin a inang vek lo thei. He field-a expert ka nih loh avangin chipchiar takin ka hre vek lo. Zaa cheng sawm atangin sawmhnih (10-20 %) vel a ni tlangpui awm e. A hna azirin he aia tlem zawk leh tam zawk hlawkna tur contract hnate a awm thei bawk. A awmzia chu cheng 100-a cheng 80 atangin 90 thleng chu hnathawh senso atan an hmang ang a, cheng sawm atanga sawmhnih thleng chu contractor ina a hlawkpui (profit) tur a ni. Nuai 1,000 man contract-ah chuan contractor-in hnathawh nan (material, wage, etc) nuai 800 atangin nuai 900 vel a hmang ang a, nuai 100 atangin 200 vel chu a hlawk (net profit) tur a ni ang. Hna thenkhatah chuan office senso (admin overhead) pawh contractor profit tur 10-20% chhungah telh a ni awm e. He system hi contractorten an hman theih chuan, hna a tha ang a, a tlo bawk ang a, hmasawnna min thlen dawn a ni.
A chunga Contractor C erawh khi chuan nuai 1,000 man contract chu nuai 700-in a thawk dawn ta a. A thawh hmain nuai 300 a kal tawh a, hnathawh nan nuai 700 chauh a nei tawh tihna a ni. Nuai 700-ah pawh chuan a tlem ber 20% vel (nuai 140 vel) a profit duh ve ta a, chuvangin nuai 1,000 man contract chu nuai 560 vel chauh sengin a thawk dawn ta a ni. Hna tha leh tlo nih ngaihna a awm lo. Utilization Certificate-ah erawh chuan phuahchawpin nuai 1,000 hmanna siam a, thehluh a ngai dawn ta a ni.
Nuai 1,000 man hmutu contractor chuan politician hnenah quid pro qua sum pe miah lovin leh a contract chu hralh miah lovin thawk ta se. Hnathawh nan nuai 800 atanga 900 vel a hmang a nih chuan, hna a tha ang a, a tlo ngei ang. Mahse ani pawh hian hlawkna tam thei ber (maximum profit) um a, zaa 50-60% (nuai 500-600) man vel chauh hnahthawh nan hmang a, 40-50% (nuai 400-500) profit a tum tlat chuan, hetah pawh hian hna tha leh tlo nih ngaihna a awm lo. Corruption lian tak a ni.
PAWLTE INHLAWHNA TUR CONTRACT
NGO, kohhran, political party, etc te inhlawhna atan contract tenau pek thin pawh hi tih tawp a hun tawh. Pawl thenkhatte chuan inhlawhna atan sawrkarah contract tenau an dil a, mahse an sum hmuh zat leh an hnathawh inmil lo a awm nual. Chutiang chu he ziaktu ngei hian ka hmu nual. Mizoramah chuan pawl neuh neuh an tam si a, pawl zawng zawngte hnena inhlawhna pek tlingkhawm chhut chuan khitah a chho ngei ang. Hei pawh hi ram hmasawnna tithuanawptu a ni a, a pawi hle. Pawlte chuan inhlawh an duh chuan contractor hnenah an inhlawh mai tur a ni. Pawlten inhlawhna hlawk em em an neih theih nan mipuiin chhiah kan chawi lo, ram hmasawnna hna thawhna atan a nia kan chawi ni.
CONTRACT LEH FINANCIAL CRIME
Politician-contractor-officer nexus avangin hna thawk tha lo, hnathawh tlo lo leh an hna thawh zawh hmaa contractorten bill an lak theih mai zel thu sawi te a awm thin. Hei hi thu dik a nih chuan financial crime a tling a ni. Contract hnaa hlawkna uchuak pawh corruption leh financial crime lian tak a ni. Kan kawng thenkhatte phei chu blacktopping kawng tha ni lovin billtopping kawng chhia a nih tawh mai hi maw. Politician-contractor-officer nexus-ah hian financial crime a awm teuh mai thei. Kan ramah chuan financial crime hi kan la thutak (serious) lo lutuk a, lak serious tawh tur tih hi chhiah petute duh dan a ni. Politician-contractor-officer nexus avanga mipui chhiah pek sum tizuzi a, a mawhphurtute hrem an ni thin lo hi chhiah petuten an duh tawh lo. Chhiah petute an thikthu a chhe tawh. Hei hi sawrkar, ACB, Lokayukta leh court te ina a tih makmawh a ni.
Advance payment leh contract bill te pass a nih theihna turin politician, officer, accountant leh bill assistant ten contractor-te chu quid pro qua sum an demand thin anga sawi te a awm a, party fund atan percentage engemaw zat phutna awm anga sawi te a awm bawk. Hengte pawh hi thudik a nih chuan thamna atan leh party mal fund atan mipui chhiah pek sum hman chu financial crime a ni mai chauh ni lovin, chhiah petute rilru a tina hle dawn a ni. Mipuiin chhiah kan pek atanga ram hmasawnna hna thawk tura mawhphurhna pek politician, contractor leh officerte chuan tha tak leh dik taka thawk lovin anmahni intihhausakna atana mipui chhiah tlingkhawm contract sum an hman mai chuan, chhiah petute thikthu a tichhe chauh ni lovin, a thinrim thlak hle dawn a ni.
TLIPNA: VENGTUTE VENGTU TUR KAN MAMAWH TAWH A NI
Politician-contractor-officer nexus-ah chuan ram hmasawnna (development) aiin development sumah an thlarau leh thinlung a awm zawk emaw tih theih tur dihmunah a awm. Politician-contractor-officer nexus-a eirukna sum hi eirukna sum dangte aiin a let tamtakin a tam zawk a rinawm. Vengtute vengtu tur neih a tul tawh a nih hi maw. Politician leh officerte hi contractorte vengtu turte an ni a, mahse ven ahnekin, eirukna sualah contractorte nen an inthurual tlat a nih chuan, politician, contractor leh officerte vengtu tur vengtu neih a tul dawn a ni. Tuin nge anni ho chu veng ang le? Tuin nge ram hmasawnna atan politician-contractor-officer nexus chu thiat ngam ang a, thiat thei ang le? Mipui (Kohhran, NGO, ACB, Lokayukta, Court, etc) leh nexus-a tel ve lo politician, contractor leh officer-te hi vengtu turte chu kan ni a, vengtu leh vaukhantu atan Pathianin min ruat a ni (Ezekiel 3.17).
Van Pathian an hlauh loh chuan, lei “pathian” tal an hlauh theihna turin hmalak a ngai. Contract hna tha lo, tlo lo, zawh loh, hna thawh zawh hmaa sum lak vek leh sum sen zat leh a hna inmil lo lutukte hi Van Pathian hmaah sual a ni a, sawi tawh angin, lei “pathian” (ram dan leh hrai) hmaah pawh financial crime a ni. Van Pathian chu an hlau tawh si lo a le, lei “pathian” tal an hlauh theihna turin, contract hnaa dik lo awma rinhlelh a nih chuan, Public Interest Litigation (PIL) thehluh zel tur a ni. Chutiang nexus-a inhnamhnawih nia rinhlelh Kohhran memberte an awm chuan, Kohhranin tawngtaisakna nen counseling te pe a, corruption man thihna (Thufingte 1.19) an pumpelh theihna turin vaukhan a pawimawh hle. An sim duh loh chuan, an sim theihna tur leh an thlarau nun a hrisel theihna turin Kohhran dan hnuaiah thunun pawh a tha ang.
Chutiang a nih lo chuan ram hmasawnna atana duan contract hnate hian politician-contractor-officer nexus avangin hmasawnna min thlen tur angin min thlen thei dawn lo a ni. Ramin hma a sawn theihna turin, politician-contractor-officer nexus awm miah lo a, contract hnate tha tak leh dik taka thawh a, a hun taka zawh zel a nih theihna tura hma la ngam leh la thei, chutiang ti tura pawlitik tumruhna (political will) nei sawrkar kan mamawh a ni.

Exit mobile version