Site icon The Aizawl Post

PRIMARY LEH MIDDLE SIKUL HI KOHHRAN HNENAH HLAN A HUN

Prof. JV. Nunchunga
Durtlang Leitan

Mizoram zirna siam that beiseiin Congress hun lai kum 2009 khan Mizoram Education Reforms Commission an din a. Rawtna tha tak siamin sawrkarah an theh lut a. Tunah hian ZPM sawrkar hian zirna ngaipawimawhin Education Reforms Committee a din ve leh a. Eng ang pawhin zirna siam that hi tum mah ila, thil kal chhoh mup mup dan kalh hi chuan thil kalpui a harsa viau ang. A bikin Elementary Education hi han thlir ila.

1. Primary School zirna:
Table 1: Kum 2011-12 leh 2020-21 Primary school dinhmun hi en ila, thil tam tak a lang nghal a. kum 2011-12 chhunga SSA/Samagra leh Govt. PS School zirlai hi kum 2020-21-ah chuan 41.72% (28,360) zetin an kiam a. Private school zirlai hi 18.53% (12,800) in an kiam ve bawk. Kum 2011-12 data hi a dik lo deuh pawh a ni mai thei, a chhan chu kum 2011-12-ah zirlai 1,61,514 awm ang leh kum 2020-12-ah zirlai 1,10,353 chauh awm angin report a ni a, zirlai 51,161 zetin an tlem ta a. Mihring kan pung zel a, mahse, mi 51,161 zeta han tlem ngawt mai chu zirlai neih tlem hlauh avanga tute emaw in report tam deuh kan ni mai thei. Engpawh ni se, lo tlem ta teh reng pawh ni se, Sawrkar sikul hi a hek zawk an ni tho tho.
(Kum 2011-12 leh 2020-21 Primary school dinhmun) hi en ta ila. Kum 2011-12 chhunga SSA/Samagra leh Govt. PS School zirlai hi kum 2020-21-ah chuan 8,018 zetin an kiam a. Private school zirlai hi 10,577-in pung thung. (Table 1 en la)

2. Middle School zirna:
Kum 2011-12 leh 2020-21 Middle school dinhmun A lan tir chu sawrkar Sikul lam kawng miin kan zawh tlem tawlh tawlh tihna a ni. (Table 2 en la)

3. Mipui kawngzawh chu: Mizoramah chuan kan fate English thiam tir kan tum a, Private English School-ah harsa chung chung pawhin kan kal tir tauh tauh deuh vek a nih hi. Chuvangin, sawrkar Primary sikul leh Middle Sikulah zirlai an tlem tulh tulh a. Kum 2008-a SSA leh Govt. Primary School ten zirlai 44.3% an chan lain kum 20211-12 khan 42% an chang a, kum 2020-12-ah meuh chuan 35.80% chauh an chang tawh. Chutih laiin kum 2008-a Private English School te chan 39.40% chu kum 2011-12-ah chuan 42.76% niin kum 2020-21-ah chuan 50.09% a ni chho tawh. Khawpui chhunga Govt. Primary sikul thenkhatah phei chuan zirlai an awm mumal tawh lo. Chutih laiin Kohhran/ Mimal English School chep zet zetah zirlai an tleh dul dul thung. Chu chu hriain, Sawrkarin English Medium school a han siam ve ti tuai a, mahse, heng ho pawh hi kan uksak mang chuang der lo.
4. Mipui hi koh kir theih an ni ang em?: Congress sawrkar khan hetianga mipuiin sawrkar sikul hnuchhawna English Medium an pan ruih ruih hi koh kir tumin hma a han la a, an ko kir thei chuang lo niin a lang. MNF pawhin an thei chuang lo, ZPM hian koh kir tumin Education Reforms Committee a a dan din a. An ni pawhin an kokir thei ang emaw chu?.
Table 3 (kum 2022 HSLC Result) hi en leh ta ila. Sawrkar si kul result a chhe ber (58.12%) a, chutih laiin Deficit sikul an tha ber thung(88.39%). Heng Deficit school te hi Kohhran sikul te an ni. Kohhran sikul tena an zirlai 56.68% Distinction leh I Div-a an hlan kai theih laiin sawrkar chuan 13.45% chauh an hlangkai thung. Sawrkar inrawlh thukna sikul apiang result hi a chhia emaw tih tur a ni. Heta tanga lang ta chu sawrkar hian mipui te hi a kohkir thei awm lo mang e tih hi a ni.
(Table 3 en la)
5. Ka ngaihdan dik tak ka sawi tawh a: Khatia Mizoram sawrkarin kum 2009-2010 chho a Mizoram Education Reforms Commission-a han din a, Reports and Recommendations an submit khan sawrkar chuan ataka umzui a duh a. Mahse, an rawtna a tamin en uluk ngai tak a ni a. Chutiang lo thliar sin a, hmalakna hmasa tur lo duang chhuak a, ruahmanna siam turin Group of Expert a din leh ta a. Vanneihthlak takin chu Group of Experts-ah chuan Secretary-ah min ruat a. Kha tih laia Education Minister Pu Lalsawta chuan a inah min koh a, chawi min eipui pahin he hna pawimawh zia te, uluk a ngaih thu te, ram thil tak tak a nih avanga fimkhur a ngaih thu uluk takin min hrilh a. Mahse, kei lah pek khan, “Sir, Elementary Education stage bik phei hi chu reforms a har ang, miin English medium an pan vek tawh a, eng ang pawhin bei mah ila, kan hlawhtling chuangin ka ring lo, hman lai hun ang khan Kohhran hnenah pek let mai a tha ang” ka han ti ngawt a. A ni lahin dam takin, “Chu tak chu a lawm kan Challenges chu, mipui hi sawrkar school-ah kan koh kir dawn a, a tih dan tur chu inngaihtuah dawn a lawm” a ti a. Kan aia Lal te thu angin uluk leh fimkhur takin hma kan la ta a. Mahse, eng teh chiam chu kan thleng ta lo a nih hmel.
6. Kan ram thatna atan: Mizoram zirna kalphung hi en en ila, a bikin Primary leh Middle School-ah hian sawrkarin Sawrkar sikulah zirlai te a koh kir theih hmel tawh loh. Chuvangin, heng zirna hi Kohhran kutah dah tawp mai se. A area a zirin Kohhran hrang hrang (Presbyterian, Baptist, Roman Catholic, Salvation, UPC, ECM, LIKBK, adt) nen Memorandum of Understanding (MoU) siam mai se la, Sawrkar Building te hi Kohhran in hmang se. Kohhran hnenah sikula thawkte hlawh tur sawrkarin tanpuina angin sumpai pe tawp se la. A thawktu lak leh discipline-ah sawrkar inrawlh miah lo se, kohhranin engkim keng kawh hmak se la. Kan Kohhran awm mumal lohna hmunah chuan duh leh sawrkar chuan sikul chu la kalpui tho se la. Zirna In a tlem phah chuang lo ang a, a mamawh ten zirna tha an dawng zawk ang.
Hetianga thil kalpui a nih dawn chuan tihfel tur neuh neuh chu a tam ang. Zirtirtu thawk mekte dinhmun siam rem a ngai ang a, an awmna hmun insawn/ Dept danga sawn ngai an awm nual ang. Mahse, sawrkar tan thil harsa a tling lo. Kum 2024-25 budget-ah hian Education Department pual hian Rs. Vaibelchhe 1,97,5.65 dah a ni a. Heta tang hian Rs. Vaibelchhe 300 pawh Kohhran te hi pek ni ta se, Rs. Vaibelchhe tam tak State sum kan hum thei dawn a, zirna a that phah zawk ang a, hlep hlir hlep hlir a ni mai. Sawrkar pawhin Elementary Education atanga in withdraw hi tlawm eksenah la lo se, thil tha zawk a nih dawn chuan Flag var zar ngam mai a hun e.

Exit mobile version