Site icon The Aizawl Post

Interview Lalsawta

Kum 1993-ah MLA ni tanin 2008 leh 2013 ah tling lehin MLA term thum a chelh tawh a. Mizoram sorkar a dinhmun pawimawh chelh tawh leh Mizoram Pradesh Congress Committee president ni mek Lalsawta chuan News Editor Lalremruata Renthlei hnenah tihian a sawi….

Pragmatic leader i niin an sawi che a? Tun hun ngai pawimawh a, hma lam hun thlir…?
Tun hnai hian Bible te kan chhiar a, ka rinloh deuh deuh ka hmuh tak chu Pathian hian khawvel leh a piah lam ram zawng zawng a buatsaih a, vanram kan tih hi khawiah emaw awm turah kan ngai a, mahse, Isua zirtirna atang hian tawngtaia kan dil tura kan tih hi ‘I ram lo thleng rawh se, i duh zawng vana an tih angin leia mi’n ti rawh se’ tih hi min zirtir tlat mai a ni. He leiah hian Lal Isua lal ram hi thleng turin Kristian te hi min zirtir niin ka hria.

Sorkar tha siam chu a biblical…?
Bible-ah hian nimin lawka ka hmuh pakhat a awm a, chu chu mihring te hian lei hi chatuan thlengin an luah reng ang, tih hi a awm a ni. Chuvang chu a nih ka ring a. Isuan tlanga a thusawiah khan ‘rilrua inngaitlawm te chu an eng a thawl e, lei hi an la rochun dawn si a’ a ti a. Lei hi lei anchhedawng tih te, lei hi sual awmkhawmna anga ngaih hi Pathian thu ni lo tain ka hria a, lei hi Pathianin duhtaka a siam tha a tih em em a ni a, mihring hian a duh ang kan tlin thin loh avangin tuilet te khatiang te kha an siam a, mahse, lei hi anchhia a lawh lo a nia. Lal Isua’n a lal ram din turin min ti a, chu mi din tur chuan dil tur pawhin min ti a. Lei hi vana chantir a tum a ni awm mang e, chuti ni lo se, lei hi an la rochun dawn si a, lei anchhedawng nia chumi rochuntu nih kha a chakawm loh hmel em a. Chuvangin Pathian thu tak pawhin lei hi a chengte nen hian Isua lal ram hi he leiah hian kan din thei a ni ka ti a ni.

Mipui vantlang thattlan/nawmtlan…?
Kristian ni vek lo mah se, South Korea, Israel leh khawvel ram dangah an inrelbawl dan, sorkar tha an neih avangin Lal Isua lal ram deuh thaw, mirethei te tan hrehawm lo, mihausa ten an awpbeh loh leh an manipulate loh hi a awm tlat mai a, khawvel ram tam takah hian chu’ng chu a awm tlat a ni.

Ram nuam siam theiha i rinna chu a lian hle mai maw?
Pathianin ram min pe, ram kan nei. Pahnihnaah, mipui kan nei leh, ram tha siam tur hian khawvel ram nuam ber ber…Canada, Germany, USA, Japan ram angah te pawh Pathianin ram leh mipui asset bak hi a pe chuang lo. Ram leh mipui atang chiah hian Isua lal ram khawvel tha, ram nuam kan siam thei, hei hi ka tan tlatna a ni.

Kan ram a tha, mipui kan tha tawk….?
Ram kan nei, mi zawng aiin sik leh sa, thlai thar duhna lamah pawh kan nei tha, mipui ni se, hruaitu tha neih chuan an tha lutuk, kan history-ah pawh Mizo sipai te, indopui I and II ah te an hming tha lutuk. Kan huaisen bawk si, kan tlawmngai bawk si, mipui pawh kan tha, chumi kaihruai tur chuan sorkar tha kan mamawh a ni ka tia ni.

Chu sorkar tha chu…?
Sorkar thaah chuan mipui tana sorkar tha siam tura phur taka an tih theih zawng tam tak a awm a, sorkar thaah chuan ka sawi thin chu thil tih leh thil tha tih a awlsam a, thil sual tih hi a harsa leh em em thung. Hnathawh hrim hrim te a awlsam a, thil tha tih pawh a awlsam a, thil sual tihte rawh chu sorkar tha ziaah chuan a harsa, chu chu a system-ah a kalphungah a bet tlat mai a, chu chu ‘that loh theih lohna bawm’ kan tih zia chu a ni ta a. Sorkar thaah chuan remruatna fel a neih avangin miretheite tan dinchhuah vena kawng a buatsaih a ni.

Sorkar tha chu That loh theih lohna bawm hmangin?
‘|hat loh theih lohna bawm’ hi a tawi zawng bera sawi chuan thununna hnuaia mihringte a tha zawnga hnathawk tur emaw kaihhruaina a ni ber a. Chumi atana hmanrua chu sorkar a ni a, a then chuan kohhran a lawm an ti thei a, mahse, tanghoin an tithei a, khawtlang ang chuan YMA pawh a tih theih a, a dik a. Mahse, sorkar a pawimawh lawrlakin ka hria.
Eng nge ngaihlut a, eng nge hnawl tur tih hi lehkhabu-ah hian kan ziak a, chu chu Mizo mipuite tana tha nia kan hriat a ni.

Grand Old Party president i ni ta a, kum rei tak in sorkar tawh a, Mizoram hi i hruai theih i ring em?
Ring e, A chhan chu…thuneihna leh hlauhawmna tel lo hian mipui hruai hi a har khawp mai. Amaherawhchu, dictator ramah chuan thuneihna leh hlauhawmna hi anmahni mimal tan, an chhungkaw tan emaw pawl bik anmahni zinga intelkhawm bik te tan chauh an hmang thin a. Chutiang ni lova, ram tana hman dawn chuan thuneihna leh hlauhawmna chu a tangkawp a.

Huatna politics hi i kalpui miah lo niin ka hria a?
Tumah ka haw lo, party dang mi pawh ka haw chuang lo.

In sorkar hmasak khan school kal hma in tan a?
|ha kan ti, tha kan ti vek. MNF hian an sut leh hi hlawhtlinna-ah an ngai a, kei chuan pawi khawihnaah ka ngai ve thung a. School kal hma an sut leh hi chu a fuh lo, pawi tak a ni.
Hun hi kan hman thiam a ngai. Zana dawr kan hawng lo ringawt pawh hi a mak a ni. Hei hi rambuai hangover kha a nia, a rei tawh a nia. Ram buai hma chuan kan tlangval hman tawh a, Aizawl-ah hian dawr hi an vaiin hawng lo mahse a hawng an tam viau a ni.

Dawr khar hma lutuk hi ramhnuai hangover?
Dawr hi office hour ang deuhin an kal a, rambuai hangover niin ka hria a; ram buai lai chuan zanah dawr a hawn theih loh hrim hrim a, curfew khan hun rei tak kan hmang a, kha mi hangover kha niin ka hria. Hun hi a uihawm a ni.

Lo sorkar ta ula, NLUP in kalpui leh ang em?
Kan kalpui lovang, |ang puihna kan tih hi kan kalpui ang.

Sorkar turin Congress-in mipui in la ngah tawk em?
Kan sorkar theiin kan hria. Tin, Neutral te pawh hian kan sorkar an nghakhlel ve thovin kan hria a. A chhan chu Congress mipui tan kan sorkar dawn lo va, Mizoram mipui tan kan sorkar dawn a, Congress ni kher lo pawh hian min pui nasa turah kan beisei tlat a ni.

Tun hnaiah Chintan Shivir-ah khan i zu kal a, Mizoram context a lak theih a awm em?
A awm na in, khulai khuan min thu vak lo se kan duh a, a chhan chu kan duh dan a in ang lo va. Anni hneh thei em em kha Mizo-ah a ni ve lem lo va. Entir nan, anni chuan charismatic leader te khu an tihthan dan a nia an pathian lo chauh khu a ni mai a.
Anni’n an ngaih pawimawh ang khu kan hnawl ang tihna ni lovin, kan ram mipui leh Mizo rilru mila kan kal theihna turin political autonomy min pe a, chuvang chuan Mizo rilru hi kan innghahna ber a nih avang hian chu chu kan kal dan a ni ta a ni.

Finance minister i ni tawh a, kan ram sum dinhmun hi?
A…mipui tan ni lova, mahni tana politics an khel hi a pawi ber a. Kan rawngbawl sak mipuite hi tanpui ngai em em mai, an bawrhsawm dam loha a thente phei chu mahni in hmun hralh dawr dawr khawpa mangang an nih lai khan a Mizo mipuiah hian dinhmun tha leh chia hi kan inthlau ta em em mai a ni.
NLUP kan han tih chhan te pawh kha an pual an tih ve tur i buatsaih sak teh ang, hmang dik an tam ang, hmang dik ho hian an lo dinchhuahpui theih tak hlauhin tihna a ni a. Mahse, tihluhna leh hlauhawmna in ro kan rel lo va.

Pu Sawta chu a frugal lutuk a, inthlan dawn pawhin sorkar sum bawm himna a buaipui lutuka an tia…?
Kha kha a dik lo va. Hmanna tur dika hman chuan kan ui reng reng lo, a hmanna tur dikah chuan sorkar pawisa kan hmang pawp pawp mai a, asset tam tak te pawh kan ti a, tuna ZMC te pawh kan neih ang angin kan vur ringawt mai a ni.
Chuvangin, kan kalsan ni awma pawisa an sawi kha kan kalsan a ni a, mahse, kha’ng zawng zawng kha kan inthlang dawn, kan sorkar thei lo mai thei, mahse, kan ngaih pawimawh kha pawisa kan dah vek a, kan tih hman loh pawhin hetiang bik atana kan tih chu rawn tih nachang an hre em ang chu maw kan ti a.
Lunglei bypass road-ah Rs 10 crore kan han dah a, circuit house atan Rs 10 crore kan dah bawk a, chung chu an ngaih pawimawh loh theih loh turah kan ngai a, mahse, thil dangah an hmang ta daih a, District Hqr a circuit house sakna tur te kha thil dangah an hmang ta a. Lunglei circuit house sak nana tih phei chu nuai 100 emaw ni chu rawng hnawih nan an hmang an tia, a uihawm lutuk a, nuai 900 emaw kha thil dangah an hmang daih a.
Keiina ka dawihzepa ka him duhna avanga pawisa sanction phal lo ka ni lo va, dan zawm ngai a ni a, tender ngai a ni a, ka frugal lutuk lem lo, mipui tana thaah chuan kan hmang hmiah hmiah mai a ni. Kan ram tana tha tur nia kan hriatah chuan central tih vek pawh ni se thawh lo tum ve a, kan tih theih theih tih kan tum ve zawk. Uikawm thilin pawisa ka ren ngawt lo. Kha puhna kha chu a dik chiah bik lo.

I president hnuaiah Pu Hawla atanga nawr emaw puppet angin i awm em?
Awm lo. Pu Hawla nen phei hi chuan kan inkawm zing a. Pu Hawla mizia hi chutiang a ni lo hrim hrim, a thuneihna lo angah rawn inrawlh a tum miah lo niin ka hria, mi tha tak a ni, a hahdamthlak hle mai ka tia. |henkhat chuan a nau Pu Patea a nia a thu thuin Pu Sawta a awm ang tih te hi teuh lo mai, khati zawngin a ti miah lo.

Tun hnaiah in sorkar chuan sorkar hnathawk Pension Scheme hlui in hman tur thu in puang a?
Ni e, Old Pension Scheme leh New Pension Scheme kan ti awlsam mai a. A tak takah chuan Old Pension Scheme hi a awm lo va, Central Pension Scheme a ni mai a. NPS pawh a awm lo va, a thar an han tih takah hian January 1, 2004 a bul an tan kha niin New ni lovin National pension scheme a ni mai a. Keini Mizoram chuan central ang tawm mai zel kan ni a.

OPS leh NPS in sawi ta mai zel ila, Congress chuan sorkar hnathawk te tihlawm nan OPS an aupui an tia…?
Mi tam takin Pu Sawta hian sorkar a duh a, sorkar hnathawkte pawh hi a tha lovah hian a lamtang turin a ti ta mai a lawm tih ngaihdan an nei tih ka hria a. Uluk taka ka zirchiana rawn tura ka ngaihte ka rawn hnuah kum 2010 khan keini Congress te khan engtiangin nge NPS (hriatthiam nan NPS ti mai zel ila) zawk hi kan lo hman mai le aw ka ti a ni.
Sorkar tan hlei hlei hian OPS hi a tha a, chuvangin sorkar ila chuan a hlui zawk hi kan hmang leh ang ka tia ni. Kum 2010 September 1 hmaa sorkar hnathawk pension zawng zawng kha chu a hlui kha an ni vek mai a.
August 31, 2010 a hna hmute kha OPS kan pe dawn, pension scheme tih takah a pension kan pe dawn chauh a ni. A pension-a a dam chhung kha kan pe reng dawn, a thih hnuah pawh a nupui emaw pasal emaw kha a pension chanve tal kan la pe zel dawn, chu chu OPS in a ken a ni.
NPS ah hi chuan September 1, 2010 hnu a mi te chuan an pension-ah anmahni in an thawh ve a ngai tawh a, Sorkar tana a tha lo, state rethei tana khin zel a ngai a. Kum 2017-18 a sorkarin NPS avanga a taka a khinna chu Rs 1986.14 lakhs a nia, kum 2020-21 ah phei chuan Rs 4368 lakhs ah a kai chho dawrh tawh. Kuminah hian sorkar in 4500 lakhs NPS khin nan hian an dah vâ mai a ni. Hei hi State rethei tan chuan phurrit a nia, ni tin a pung zel dawn.
Heng sum hi National Securities Depository Limited an dahkhawm a ni a, pawisa an thawh leh sorkar thawh kha an dahkhwm zel mai a ni. A thawhtu tan pawh a rit a, 10% basic pay atanga DA nena belhkhawma 10% kha a nia, state sorkar tan a rit, tunah hian a hlui hian kan tlin, Mizorama pension hmasa ber atangin kan la tlin a, pension an awm chhung zawngin kan tlin a ngai bawk a.

Sorkar hnathawkte tan a that loh zawkna?
Vai ramah khuan NPS-a pension hi an awm ve nual hman a, OPS aia a let ruka tlem te a let nga, let sariha tlem ten an la ta a, Mizoramah chuan kum 30 chuang lo thawk te, sorkar tan in hun tha in hmang a, chuvangin kan duhsak let ve na te nen a thenin nuai 50 te, officer lianin nuai 100 leh tihte an la a, in te sain sumdawnna te an bultan ve a ni. Mahse, NPS ah chuan an laka kha a tlem tlat mai a.
He scheme-in a ken tuar bik an awm bawk a. Kum 1990-ah khan sorkar hna lut la, mahse a nghet lovin i thawk char char a, vanduaithlak takin September 1, 2010 hnuah i nghet chauh ta a. A hma a i thawh tawhnaah chan i nei si lo, i ngheh hnu rei lo teah i pension a ngai ta si, chutiangah chan an khawngaihthlak em em mai a ni.

Sorkar tan pawh tha zawk…?
NPS-ah hi chuan pension withdraw pawh tum hnih chauh a theih a, chu chu a tha lo. Hei vang hian sorkar ila chuan OPS ah kan kir ang a, an deposit tawh zawng zawng kha sorkar in tam tak a hmu let dawn a, sorkarin a lo dah ve tawh kha a hmu let dawn a, chu pawh chu thlakhlelh tham a ni. Mimalin an dah tawh te pawh an duh chuan GPF-ah an dah thei a, an mamawh hunah GP fund pangngai angin an la thei a, a inthlau viau. Chuvangin, West Bengal-in an ti duh miah lo, Bengal ho chu fing deuh an ni, thluak nei an nia. Jharkhand, Himachal, Rajasthan, Chhatisgarh te pawh an let leh vek tawh.

Kan hnam hma lam hun…?
Kan hnam hi a ral theiin ka hria, kan mipa, kan thalai te zu vang te, drug vang te, HIV vang te, chhan hrang hrang vangin an thi an thi mai a, kan hmeichhiate hian chutiang em emin an tuar ve lo va, kan hmeichhiate hian Mizo mipa neih tur an hmu lo ang tih kan hlau a ni.
Chuvangin, Pathian hnenah hian vuina tur kan nei lo, ram min pe, tha lutuk. Mipui min pe, tha lutuk. Mahse, sorkar tha keimahni siam ve tur Pathianin min pe thei si lo (i ti mai ang) pek tul a ti si lova, keimahni siam a ngai si a, sorkar tha kan neih chiah hian Mizoram hi kan chhanchhuak thei ang.
Kan ram hian mi neih ang kan nei ve vek, ram kan nei, mipui kan nei, chubak bak Canada, Australia, US pawhin an nei bik chuang lo, an neih ang kan neih ve vek lai a, ral tur manganga kan awm ringawt hi ka tlawmngai em em mai.

I minister tawh a, sorkar-ah i awm tawh a, a hmaa sorkar kan neih tawh te kha duhthu sam lo tihna em ni?
(A va indah sang ve maw le i ti mai thei a) Mahse, that loh theih lohna bawm anga system-a kan kal chuan mi hian nuam ti takin an tha mai ang.
Tin, minister leh MLA te pawh mipui rawngbawl turin he dinhmunah hian ka ding a ni tih chauh an hriat kha chuan kan kal tha ang.
That loh theih lohna bawm-ah khan a hre duh tan chuan a chiang vek a. Mi ngai reng Lalkunga, Remsiami Mizo Israel ramah a zu kal a, an tha an taima, a dang hmiah, a system vang kha a ni mai.

Minister i ni hrep tawh a, enga ti nge tuna i sawi hi i nih lai khan in tih theih loh?
Chief Minister nih loh chuan e, a theih loh….
Zep thu a cheng lo, Thuneihna leh Hlauhawmna hmanga inhruai ngaihna chin hi a awm tlat.

Mite hian tha hi an la zawng?
Chhungrilah hian, Mizo rilruah chuan tha duhna hi a lang. Ka la beidawng miah lo…
Party ang pawha inbeih chungchangah hian ngaihdan ka nei a. Chirh ka kai luai mai a, Pu Duhawma’n a kai luai mai bawk a, keiin chirh ka va tih belh khan kei hi ka mawi chuang lo, ka chirh kai a reh chuang lo, mihringte chu tlin lohna nei vek kan ni a, famkim felfai kan ni bik lo va, chirh kai luai ve thovin a chirh kai luai rawng dum emaw ka va hnawih kha a tulna ka hre lo reng reng.

Kan ram i thlir dan?
He ram hi a tha, he ram mipuite hi an tha…
Bank ho hian a bik tawngkam an nei a, chu chu Non Performing Asset (NPA) a ni a. Lala’n pawisa a puk a, nuai 100 a puk a, nuai 30 emaw a rul thei tawk a, rul lovin kum 10 a awm a, nuai 70 chu a awm reng a, a pung reng a, mahse a rul thei si lova, a pung chu nuai 80 pawh ni chho mah se, asset a ni a, a perform thei lo, pawisa a tak a awm lo tlat a. Chuvangin, non performing asset an ti a, chu leiba tlingkhawm chu NPA an ti a.
Kei chuan ram kan nei, mipui kan nei, he thil pahnih hi performing asset ni turin sorkar tha hmangin kan siam ang tih hi ka thupui ber chu a ni.
Ram leh mipui hi NPA angah ka ngai…He asset pahnih ram leh mipui, kan asset ropui lutuk hi asset an ni teh meuh mai, NPA ang an nih avangin sorkar tha chuan asset-ah a siam dawn a ni.

Exit mobile version