Site icon The Aizawl Post

Philippines-ah US in sipai hmunpui neihbelh dawn

US chuan Philippines ah military base pali lai a neihbelh leh dawn ta a, hei hi South Chna Sea leh Taiwan chehhvela Chinese te chetvel dan enthlak nana pawimawh lutuka ngaih a ni.

East Asia map i en a nih chuan hmar lamah US thawhpui South Korea leh Japan te chhim lamah Australia te inzarpharh dan i hmu ang.

Mahse, chung karah chuan a laili lai tak chu a awl hlauh thung- Philippines niin inbakaihna hmun lian ber ni thei Taiwan leh South China Sea, emaw West Philippines Sea tia Manila in a sawi te chu a ruak tlat a. Chu chu tunah chuan US chuan Philippines nen inremna siamin military base a nei dawn ta a ni.

America chuan he hmun awl hi chilh tel tumin Defence Secretary Llyod Austin chuan Philippine President Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr chu Manila ah an in hmu a.

Inremna siam hmang chuan US chuan military base a zauh dawn tihna a ni a, chumi hmang chuan South China Sea leh Taiwan chhehvela Chinese te chetlak dan chu fiah takin a thlithlai thei reng dawn tihna a ni bawk.

US hian a hma in Enhanced Defense Cooperation Agreement (EDCA) hmangin military base panga a nei sa tawh a, tuna a neih belh nen hian Washignton chuan humanitarian leh climate-related disaster awm theiah Philippines puihna rang leh chak zawkin a pe thei dawn an ti bawk.

US chuan military base pali a neih tura pathum te chu Phillippines hmar lam tawpa thliarkar Luzon ah a ni a, he thliarkar hi Taiwan hnaih tak a ni.

“South China Sea ah Philippines hriatloha thil thleng palh thei a awm lo” tiin Gregory B Poling, director of the Southeast Asia programme, Centre for Strategic and International Studies, Washington chuan a sawi a.
“US in permanent base neih a duh a. A hmun a ni pawimawh ber ni” tiin a sawi bawk.

Sipai tam tak dah theihna hmun aiin supply leh surveillance atula kalpui theihna hmun pawimawh si a ni zawk a ti bawk a.

Kum 1980 chho vela US in Philippines a sipai 15,000 vel daha Asia a American military base lian ber Clark Field leh Subic bay bula a siam ang kha a ni lo a ti bawk a.

Kum 1991 khan Philippines sorkar chuan American sipai te chu inhnukdawk tawh se a ti a. Khatihlai khan Filipino te chuan dictator Ferdinand Marcos an namthluk hlimhlawl niin old colonial master te haw tir bawk chuan democracy leh independence ngelnghet zawk an neih theih phah an ring a ni.

Vietnam indona a tawp daih tawh a, Cold War pawh a zuai a, China chu sipai chakna lamah a la thanharh loh lai a ni bawk a. Tichuan kum 1992 khan American te chu an haw ta a ni.

Kum 30 a rala Marcos dang – Ferdinand Marcos Jr, Bong Bong tia hriat lar zawk chuan Malacanang Palace a luah lum leh ta chiah bawk a.

A pawimawh lai ber chu China chu military lamah derthawng leh chak lo a ni tawh lo, Phillippines front door chu a kik kauh kauh reng zawk a. Manila chuan tihtheih a nei lo, dodal turin chakna a nei si lo. Chutihlaiin Beijing chuan South China Sea map chu ziahthat tumnin hma a la zui zel a. Kum 2014 atang khan Chna chuan artificial island base 10 a din tawh a, chuta zinga pakhat chu Philippines ram chhung thuk taka Mischief Reef ah a ni bawk.
A hma zawng chuan Manila leh Beijing inlaichinna lamah buaina leh harsatna a awm ngai lo tiin Herman Kraft, political science professor, University of the Philippines chuan a sawi a.

“South China Sea a thil thleng mek te pawh kan enliam mai mai a. Mahse, kum 2012 khan China chuan Scarborough Shoal thunun an tum ta a. Kum 2014 atangin thliarkar siamcvhawp an siam a, China in huangtau lutuka ram zauh hna a thawh chuan inlaichinna a thlak danglam ta vek a ni” tiin a sawi.

“China dodal tur hian theihna kan nei chau hle” tiin US a Philippines ambassador ni thin Jose Cuisia Jr. chuan a sawi a. Chinese te chuan Spouth China Sea base an siam thar te chu militarise loh an intiam thin an bawhchhe char char a ti bawk.

“Sipai leh ralthuam an chhek khawla chu chuan kan territory te him lovin a siam ta a ni. US chauhin China hi a dangchat thei a, Philippines chuan amahin a dang thei lo” tiin a sawi bawk.

Inremna siam pawh nise US marine leh airmen sang tam tak ten Olongapo or Angeles city chu an chenchilh dawn tihna a ni lo thung. Philippines a US sipai te tharumthawhna leh chetlak dan duhawmlo tak tak te chuan ser a la siam reng a. American sipai te khan Filipino te lakah an fa 15,000 vel an kalsan nia ngaih a ni.

“Kan inlaichinnaah intluktlanlohna a nasa” tiin Renato Reyes, secretary gneeral of New Patriotic Alliance, left-wing group chuana sawi a. “Philippines te chuan social cost an phur a, in pawngsual, child abuse leh toxic waste history thuk tak a awm a ni” a ti bawk.

Phillippins a US let leh theihna hi left-wing group te chuan duhlo in an dodal nasa nghla hle thung. US inbun tha leh dawn pawh ni se tun hma anga sipai tam tak dah lam a ni tawh dawn lo va, Hmun pawimawh thenkhatah South China Sea lam hawi te, hmar lamah Taiwan lam hawi te a inbun an duh dawn a. Cagayan, Zambales, Palawan leh Isabela hmun te chu US in inbun a duhna nia sawi a ni.

A hmasa ber hi Taiwan ep a ni a, a pahnihna hi Scarborough shoal ep a ni thung a, pathumna hian Spratly Islanf a hmachhawn thung. US sipaite inbunbelhdawn pawh nise Philippine base chu an rign mai ang a, tam tham tak dah an ni dawn lo bawk.
Poling chuan thil tum ber chu China in South China Sea a thunun tuma inzarpharh zel a tum venna a ni a ti a, chmai bakah US in Taiwan leh a chehhvela China sipaite chetdan a thlithlai theihna tur a ti bawk.

“US tello chuan Philippines in China dan theihna leh dan ngaihna a nei lo” tia sawi bawkin, “Philippines in India hnen atangin brahMos missile alei a. US chuan Tomahawk cruise missile chhawp sak a duh a, tangrualin Chinese vessles te an dan theih beisei a ni” tiin a sawi bawk.

Taiwan chungchangah thil chianglo awm reng lakah Philippines chuan US sipai te chu remchanna tha tak a pe thei dawn bawk a. “Taiwan ah hian Philipinos 1,50,000-200,000 inkar vel an cheng tih theihnghilh a ni fo” tiin Poling chuan a sawi bawk a.

Mahse, Manila chuan China sang zel dag tura American alliance zawm tumna a nei rih lo tiin Professor Kraft chuan a sawi thugn a. “Philippines hian Australia leh Japan te angin hma a la lo va, South Chna Sea emaw East China Sea emaw a Chinese interest kalh burin a khawsa lo. President Marcos hian US nena inlaichinna tha a duh rualin economic lam hisapin Chna nena inzawmna tha a duh tho” tiin a sawi bawk.

Beijing pawhin Manila leh Washington tena base thar a awm theih nana inremna ans iam a remti dawn lo tia sawiin a thenawm Manila nena an inlaichinna chhia a awm a remti lo a ti bawk.

China state-run Global Times editorial chuan US chu Philippines te thangkamsakah puhin Philippined chu China nena inbakaih tura hmatawnga dah tumah a puh bawk.

Reyes chuan China chu US ang bawka capitalist imperialist a nih tho thu a sawi a. “Philippines te hian colonial mentality an la nei tlat a, United States chu big brother angin an en tlat a ni” a ti bawk.

Exit mobile version