Site icon The Aizawl Post

TUI ZEM PAWP

By Rev. Lalhruaia Chenkual
&
Ruatfela Nu

Kan rama tlangte hi kan tuizem an ni: Pathianin kan chenna atana min pek, Mizoramah hian tuizem tha mi min lo dah lawk sak teuh mai a, kan rama tuizem tha mi, Lalpa Pathian min pekte chu kan rama tlang lian leh te, ngaw dur khupin a bawh hrin dupte hi an ni a, an va hlu em! Chung kan tuizemte chuan syntex, barak, polytop, etc. te aiin a dawng hlawk daih zawk a, a quality pawh a tha zawk ngiang a. Tuizem neitu ten dimdawi taka kan enkawl chuan min petu, Lal Isua lo kal hma zawng daih tura tlo an ni. Chutih rualin plastic tuizemte nen inanna an nei a, chu chu kangmeiin a tichhe thei ve ve. Mahni tuizem ti kang lo turin i fimkhur theuh ang u.
Mizorama tuizem lian ber Chalfilh tuizem:
Mizorama tuizem lian ber chu Chalfilh tlang a ni a. Chalfilh tuizem hian khaw 17 vel a chawm a, a chawm khaw pakhat, Buhban tui phei chu a tui/thiang lutuk a, Mizo nu lar tak, singer, song writer, animal rights activist leh environmentalist ni bawk C. Luri chuan Aizawl atanga han chawi hial a duh.
He lehkha kan ziak lai hian Chalfilh tuizem a kang mek a, kar khat a kang tawh. Eng ang takin nge Chalfilh tuizem chu a kan chhiat ang a, tuizema tui tling thei loin a kang pawp nasa ang em? Chalfilh tlang tuizemin a chawm khaw mipuite an tuizem humhim tumin chhun zan zawmin kang thelhin an hnatlang a, an chau tawh khawp ang. Kang thelh hahthlak turzia leh a hreawm dan tur chu kang la thelh ve lo te chuan “a then pawh kan hre thei lo, he lui kam atang hian” tih hla sak chiah tih theih kan nei. Chutiang tak chuan tuizem pawp thawl (kangthelh) hi thil hautak lutuk a ni.
Mizoram tuizem lian ber dawttu Phawngpui tuizem:
Mizorama tlang sang ber, Phawngpui tlang hi Mizorama tuizem lian ber dawttu a ni a, Phawngpui tuizem hian khaw sawm pathum (13) a chawm a ni. (Chalfilh tuizem aia Phawngpui tuizem te zawka kan sawi chhan chu kan hriat china a khaw chawm atanga kan teh vang a ni.) Phawngpui tuizem hlutzia hi mihring leh thil siam dang tawng pawhin kan sawi fiah thiam lo ang. Hmun awm sela chuan tlang ropui, tlang hmingthang, ruah tui pai tlang pahnih, Chalhfilh leh Phawngpui tuizemin tuia a chawm khaw hming han tlar thluai ila tha tur; eng pawh ni se, chhim lama chengte chuan Phawngpui tuizemin a chawm khuate an hre tlangpui ang a, hmar lama chengte pawhin Chalfilh tuizemin a chawm khaw 17 te en loin kan sawi char char thei tho ang chu.
Tuizem dang tam tak:
Mizoramah tlang sang tam tak kan nei a, chung chu kan tuizem atana Pathian min pek vek a ni a, entir nan chhim leh hmara tuizem lian pahnih kan han la chhuak mai a ni. Heng tuizem lian pahnihin a chawm khaw belhkhawm chu khaw 30 a ni a, Mizoramah tlang engzat nge kan neih? Mizoram khua zawng zawngin kan khaw hnaiah tlang kan nei vek a, tlang thenkhat a hniam a, thenkhat a sang a, thenkhat tlangdung sei tak tak a nih laiin, tlang thenkhat chu a mum to lurh te an ni a. Tlang chu a hniam emaw, a sang emaw, a tlangdung a tawi emaw, a sei emaw a pawi lo. Tlangte kan tuizem atana Pathian min pek a ni a, kan tuizem chu a him em tih a ni. Kan tuizemte chu kangmei lakah chuah ni loin, tuah thing atan te, thingzai (timber) te leh huan, leipui leh lo atana kan neih loh a ngai a, a chhan kan nunna hrui tui dahkhawlna tuizem a nih avangin.
Tuizem bang chu tlanga thing leh mau bakah a hmuna cheng nungcha tinrengte an ni a. Tuizem mawngphah chu hnim hring zawng zawng leh hnathel ro an ni. |halah hnah hlui a til a, chu chu ngaw chhuatah a tlingkhawm a, hnathel ro tling khawm chuan an hnuaiah an tui pai an thukru a, mamawh hun atan lei hnuai atangin luiah an sem chhuak leh thin. Ram hmul/hnim hring tinrengte ang bawkin hnahthel ro pawh tuihna siamtu a lo ni a nih chu. Siamtu themthiamzia leh a hausakzia hi mihringte chhut phak rual a ni lo e.
Kan Pi leh pute khan nature an lo teh thiam a:
Keini thangthar chhuan bengtlalo, a tel loa kan awm theih loh environment dimdawina chang pawh hre lote ai thlawt chuan, kan pi leh pute kha chu an lo fing a. Siamtu Kut chhuak tlang bawmtu chhum atangin ruah sur dawn leh dawn lohte an lo hre thei a. “Tlang lal chhumin a bawm e, ruah a sur dawn” an ti thin. Tunlai mite hian nature hi teh theih a ni tih kan hria em? Nge kan environment kan tihchhiat vangin a teh theih tawh loh zawk?
Tlang lian leh te te i dimdawi ang u: Chalfilh leh Phawngpui tlangin tui hna a pek chhuah chu a fur a thalin khaw 30 a chawm tih kan sawi tawh a. Tui tel loa chawlhkar khat pawh nung khawchhuak thei lo mihringte hian, tlem kan ngaihtuah belh duh chuan tlang pawimawhna kan hre ngei ang. Amaherawhchu tlangah chuan thing leh mau, nungcha leh phaitual hnim kara thil nung leh nung lo, hnim hring tinreng an awm a ngai a, thingte pawh chu ruah tui ko khawpa lianpui pui an nih a ngai a, chuvangin tlang/tuizem te dimdawi taka kan enkawl a ngai a, kan tih kan loh a pawimawh ber a, hnahthel ro pawh a kan mam vek chuan tuizem mawng a pawp huau tihna a ni a, tuizem mawng pawp huauah tui a tling thei si lo.
Plastic atanga siam tuizem pawh kangmei laka a him kan duh ang hian kan rama tlangte hi kangmei lakah venghim turin theitawp i chhuah ang u khai! Mihringte hi tui tel loin kan nung thei lo a, kan nung thei lo takzet! Tui tel loin ni 4 bak kan dam thei lo, chaw tel lo chuan ni 40 leh zan 40 kan dam thei tih Lal Isuan a lo practice dim diam tawh. Tui hi a thlakna dang a la awm lo reng reng a ni.
Tui kan nunna hnar, tui kan nunna hrui, tui kan damkhawchhuahna hi Pathianin tuizem atana min pek, tlang sang thingkung leh a hnuaia hnahthel khawro mai mai emaw kan tih atanga kan hmuh leh dawn a ni. Chuvangin ram tikang lo turin Mizoram khaw tinte fimkhurin i tang nasa lehzual teh ang u. Kan ram tuizempui (tlang lian tak tak) te hi a pawp zo palh ang e.

Exit mobile version