UK Foreign Secretary Dominic Raab chuan China chu Uighur muslim-te laka ‘a nawlpui leh rapthlak’ taka human rights bawhchhiaah a puh a, henga mawhphurtute chu ensan an nih lohna chhan tur a awm loh thu a sawi.
Fa nei thei lo tura tihluihna hmanga siamte chu China in Muslim group te lakah hian a kalpui nia sawi niin ‘hun rei tak kan hriat ngai tawh loh thil hlui min tihrechhuak a ni’ tiin Raab chuan a sawi a.
UK chuan an zawlpui ramte nen an phu tawk hremna lekkawh a nih theih nan hma an lak tur thu a sawi bawk a.
Hetihlai hian UK-a China ambassador chuan concentration camp awm anga sawi chu ‘dawt’ tiin a sawi thung a ni.
Liu Xiaoming chuan Uighur-te chuan China rama ethnic group dangte ang bawkin dan hnuaiah enkawlna inang an dawng vek tiin a sawi.
Drone footage tihchhuahah Uighur-te chu an hmai tuam sak niin Rel an pan lai tihlan a ni a, he video hi a dik ngei tih Australian security service te chuan an tichiang bawk.
He mi chungchangah hian Liu Xiaoming chuan drone footage-ah chuan eng nge tihlan a hriat loh thu sawiin ‘a chang chuan lung In tangte tanna hmun sawn a ni thin’ a ti a. “Xinjiang-ah concentration camp a awm lo” tia sawi zui bawkin, “China dawta puhna chitin reng a awm a ni” tiin a sawi bawk.
China chuan Uighur mipuite chu tun hnai chhovah khalhkhawmin ‘re-education camps’ tia a sawiah a dahkhawm a. A hma chuan heng camp a awm tihte hi China chuan a pha a, a hnuah erawh an rama firfiakna hmehmih a nih theih nana tul tiin a sawi leh thung.
Hei bakah hian hmeichhiate chu fa nei thei lova an duh lo chunga siam an nih thu sawiin hei hi Uighur Muslim-te inthlah pung tur dan nana tih nia sawi niin UN chu chhui chiang tura ngen a ni nghe nghe a ni.
Uighur-te laka chetlakna chu genocide a ni em tia zawhna chung changah Raab chuan international community te chuan chutianga sawi hma in fimkhur takin engkim an kalpui a ngaih thu a sawi a. Mahse, ‘Legal label chu eng pawh ni se, thil chiang tak chu a nawlpui leh rapthlak taka human rights bawhchhiatna a thleng mek a ni’ tiin a chhang a ni.
Tun hnaia Victims of Communism Memorial Foundation tena research an neih an tihchhuahah Uighur-te tam berna Xinjiang province-ah chuan an population chu kum 2013 leh 2018 inkar khan 80% in a tlahniam niin an sawi.
China chuan he research hi a pawm loh thu sawi zu nghalin Liu Xiaoming chuan kum 40 kalta khan Uighur-te chu maktaduai nga vel an ni a, tunah chuan maktaduai 11 an tling tawh a ti thung a.
“Mi thenkhat ten hnam anga suatna an sawi a, mahse mipui a letin an pung zawk a ni” a ti bawk.
Dominic Raab chuan, “Mihring te laka hleilenna hetiang anga a awm nia sawi hi a pawi a, fa nei thei lova siam luih te leh education camp ang te hi hun rei tak kan hmuh tawh loh a ni” a ti a. “China nen hian inzawmna tha kan duh a, mahse tuna a chet dan ang hi chu kan tei thei lo” tiin a sawi.
UK chu China ensan tura nawrna a nasa hle a, chung zingah chuan Chinese official-te Uighur-te laka hleilenna kalpuite ro neih hrek sak leh an zin veivah khapte a tel a. Chu mi atana petition siam chuan signature 100,000 chuang hmuin Parliament a debate tura chhawp chhuah theih dinhmunah a ding ta bawk.
Hetihlai hian UK a Chinese ambassador chuan, “UK-in China-a mimalte ensanna a kalpui a nih chuan China chuan a chhanglet ngei ang” a ti.