Site icon The Aizawl Post

World Oral Health Day (20th March 2013)

By Dr Lalchhuanawma
SNO(Oral Health)

Mihring nun a changkang zel a; ha leh ka chhung pawimawhna kan hre chiang tial tial.
Ha na avanga harsatna awm thei hrang hrang a tam hle a; a hun taka enkawla dam thei te pawh enkawl lawk loh a nih avangin harsatna lian zawk a lo thleng fo thin a ni. Ka chhung hrisel lohna hrang hrangin kan taksa leh rilru a nghawng dan hi tawitein kan sawi kim mai thei lo ang.
Bacterial Pneumonia: Awm na hi hahni leh ha hrisel loh avangin a lo thleng thei. Ka chhunga natna a lo awmin bacteria a lo pung hluai mai a; chu chu chuapah lut thlain he natna hi a thlen thei.
Lung natna: Zir chiangtu Cram chuan Heart Disease nei mek 91percent zet hian hahni natna an vei tel zel a ti. “Ka chhung leh hahnia inflammation awm hian thisen zamah inflammation a siam thei niin a lang” a ti nghe nghe a ni.
Zunthlum leh Ka chhung hriselna: Zunthlum leh ka chhung hriselna hi a inzawm hle tih tlang hriat a ni ta. Hahni hrisel lo hi zunthlum avangin a awm thei a. Zunthlum tam tak, zunthlum tih inhre lote pawh an hahni atangin zun thlum an nihna lo lang a; thisen test zui a confirm an awm ta nual mai. Hei bakah, hahni hrisel lo(Gum desease) nei mek chuan a diabetes control a tiharsa sauh bawk a ni. Ka chhung hrisel lohna (Gum inflammation) avangin taksain insulin a hman tangkai dan tur a tichak lo thei tih hriat a ni.
Mizoramah zunthlum an tam sawt hle mai a; Dental Check up neih fo hi tihmakmawh a ni.
Cancer: Kan ramah zuk leh hmuam a tlanglawn em em a. Ka chhung cancer hi a tam hle. He lam kawngah hian nasa taka hma kan lak vat vat a ngai a. Public education, regular check up, Cancer Screening programme, etc te hi state dang anga chak taka kalpui a hun tawh em em a ni. Hetiang ti tur hian Dental Surgeon tun aia tam hi kan mamawh mek a ni.
Zir bingna atanga an hmuh danin hmeichhia kum 54 chung lam hian hahni natna an neih hian cancer an vei theihna risk a sang sawt tih a ni. Chung cancer te chu hnute cancer te, chuap cancer te, vun cancer a ni.
Naupai lai tan: Nuin nau a pai lai hian a taksaa hormone awm dan a lo danglam a. Hahni puam te, hahni vung te a awm sam bik a. Hei hian amah leh nauteah nghawng a nei leh chhawng thin a ni. Khawthlang rama an zirnaah chuan hahni natna nei zingah thla kim lova nau hring an tam a; nausen buk zang lutuk an tam bik bawk tih a ni.
Naupai laia nuin ha leh ka chhung natna a neih hian a buaithlak hrim hrim. Nachhawkna leh antibiotics chawh mai mai theih an ni lo va, X-Ray pawh tih loh hram tur a ni a; enkawl an khirh lai tak a ni. Chuvangin nu naupai lai te, naupai mai tura inngai te chuan Ha daktawr hnena an ha leh ka chhung hriselna an entir ngei hi duhthusam a ni. Tuna kan ram dinhmunah chuan thingtlang mai ni lo, khawpuiah meuh pawh mi tam tak tan heihi a la harsa hle. Dental Surgeon an la indaih lo va. Thingtlang lamah mamawh zat an la awm thei lo. Hmabak kan la ngah hle mai.
Naupang thanglai tan.
Naupang ha leh ka chhung hriselna a that loh hian khabe ruh thang a tibuai thei a; khabe chunglam leh hnuailam inmil lo te, khabe ruh ding leh vei insei hleih tea awm phah thei a. Siam sik turin sum tam tak leh hun leh tha sen a ngai a. Siam that a nih loh chuan hriselna lama harsatna bakah anmahniah inrintawkna an tlachham thei bawk.
Naupang ha nget nasa, ka chhung rimchhiate chu a thiante zingah inrintawk lohna a thlen thei.
Ha leh ka chhung hrisel lo hian ei leh inah harsatna a thlen a; chaw tha an ei tur ang an ei loh phah thei a ni.
Naupang tawng zir mekte tan ha hlam a pawimawh em em a; Hahlam a tlak hma lutuk chuan consonant thenkhat eg: th, C, S, G, Z etc an lam ri dik thei lo thin a. A nasa zual phei chu ha tak an neih hnuah Speech therapist tanpuina an mamawh hial thin a ni.
Heng naupang harsatna tam tak hi Dental Surgeon-in a hun takah enkawl se pumpelh theih an ni a, sum leh hun leh tha sen a tlem sawt dawn bawk a ni. Entirnan : Naupang ha hlam a lo nget a, a tlak hun dik taka a tlak theihna tura cheng 500 senga a hnawhtir khan, a tleirawl huna cheng sing 4 senga ha to dik lo a siam thattirna tur a pumpelh thei dawn a ni.
Ha leh ka chhung hriselna hi a mala awm a ni lo. Kan taksa pumpui nena inzawm tlat a ni tih hriain mahni theuh inenkawl uluk deuh deuh ila.
Naupang kum sawm 15 hnuai lam te, naupai laite, natna benvawn nei leh cancer vei te chu thlaruk danah Dental Check up neih a tha ber a; mi hrisel pangngai tan pawh kum khatah vawi khat tal Dental Check up neih tur a ni.
(Source: Shawn F Kane, MD, Department of Family Medicine; N Carolina. Vinay Marla et al, MedicalExpress Review. Chandrakala B et al, European Journal of Molecular & Clinical Medicine Vol 07, Issue 08,2020. Etc)

Exit mobile version