By Zoremi Hmar Zote
Kan Aizawl khawpui mai ni lo, Zoram hmun hrang hranga no 4 lo hluar takzia ngaihtuah hian nu leh pate thlamuanga thut der der a hun tawh lo tak zet a, he damdawi ruihhlo laka kan fate an him theih nan mei kawha tan lak a hun ta tak meuh mai.
He ruihhlo vanga harsatna tawk chhungkua hi kan rin phak baka tam an ni a, ka hmelhriat leh thiante-ah pawh he ruihhlo vanga harsatna tawk hi an awm ta nual mai a, a rapthlak tak zet a ni. Tun hma Churachanpur velah pawh khan ‘nangni chu in fapain zu a in a, in vannei’ an inti thin a, no 4 ngai fapa nei khan zu in fapa nei kha an awt ngawih ngawih thin. He ruihhlo ngai tawh tan chuan sim leh lam hi chu beisei reng reng loh tur; a sim leh theih tawh lo tluk a ni e. Sawi tur ting chuan nghei hlen ta chu an awm ve phauh phauh. Aizawlah ngei pawh heti khawp hian a lo hluar ta si a le, a man lah an man nasa a, a tute mah chuan sim ta’ng e an ti si lo. Tam tham deuh an han man pawhin kan ukil thiam tak tak te an han ruai a, jail bang zût-a tâng rei thei tak tak an awm leh thin lo. A man hi a to em em mai a, sum vir vel a tam tham a, dan hremi leh Police thenkhat te pawh hian an hlawkpui thin hial ta ve ang!
No 4 kan tih hi Opium atanga siam chhuah a ni a, Opium chu Rome ram ropui vanglai pawh khan an sipai hliampui tuarte nachhawk nan an hmang nasa tawh em em a, tunlai hunah pawh damdawi tha ber ber siam nan a pawimawh avang hian sawrkar tin mai hian an mamawh bawk si a, mahse chung an mamawh aia tam daih chu a rukin an ching nasa ta em em mai a ni. Khawvel mihring kan lo pung zel a, ruihhlo ngai an lo pung a. a zuartu leh a chîngtu an lo pung a, Opium thar chhuah a lo pung ta thur thur mai a ni.
Khawvela Opium thar chhuak tam zualpui lo tarlang ila; Afghanistan (An ni hian an thar chhuah 90% hi no 4-ah an siam a, khawvelah a nasa ber an ni) Myanmar; Mexico; Turkey; Laos; Columbia; India; Pakistan; Thailand; China.
Tunlaia Mizorama rawn lut chin hi chu Myanmar ram Kachin state vela an chin leh Thailand ram Mesamai vela an chin ho khi a ni ngei ang. India hi khawvel huapa a ching nasa 7-na ni phak a ni a, vai ram lam atang pawh hian a rawn lut ang tih hi rin tur a ni. Thingtlang, an chinna hmun tak takah chuan kan rama thingtlang Lo zau tak tak kan nei ang mai hian Opium hmun zau pui pui an nei a, tin, a par hi a mawi em em mai a, a la par hma si kuhmum lai vel hi chuan Antam chikhat ni mai awm hi a ni a, chawhmeh atan pawh an hmang thin a ni awm e. Ralkhat atanga thlir chuan Fu huan a ang hle thin; a par vanglai erawh chuan pangpar huan, zau em em mai hi a ni ringawt mai a, a mawi em em thin. Kezungpui tia tia hian a rawn rah a, chu a rah chu a pangah a dung zawngin an han zai kak diat diat a, hnâi vâr hlak mai hi a rawn chhuak zaih zaih a, chu a hnâi chu an la khawm a, an pho ro a, a lo ro hnu chuan kurtai rawng ang tak hi a rawn ni ta a, Khawihnun ang mai hian a ban em em bawk; hei hi ‘Kàni’(Brown sugar)an tih chu a ni a, hei pawh hi a ngaih a na hle a, a ngai tawh vek vek chu nghei leh thei an vâng em em a ni.
Kàni chu an han thlifim leh a,(an thlitfim dan tak hi ka hre bik lo-zhz) No 4 an tih chu a lo chhuak ta a, Bawrhsaiabe mu tiat vel hian a mum deuh sang a, han khawihin a sawm deuh nghal mai; heng hi original tak tak chu a nih hmel. Tunlai hian kg 1-ah Rangkachak aiin a lêt 5 velin a to zawk a ni. Tuna Aizawl vela kan hmuh ho hi no 4 ni lovin no 3 vel a ni mai thei; a sen deuh súng mai a! Tun hma Myanmar rama zohnahthlak khaw thenkhatah khian a han hluar tak tak mai ah, thil engkim mai hi bo thei lo pawh a awm lo. ‘In vengah No 4 zuar an awm chuan pêmsan la a fuh ber’ tih thufing hi a lo chhuah phah hial a ni. Nupui nei laiin he ruihhlo hi a ngâi tawh vek vek a nih chuan a nupui pawh a zuar hmiah thin! Myanmar sawrkar chuan a zuartu leh a hmangtute chu dimdawina chhe te mah nei lovin a han hrem ta tak tak mai a, khang hun laia ruihhlo vanga an man, Jail tâng te kha rawn chhuak leh pawh an awm lo an ti. 1980 chho vela Myanmar rama an lo buaipui em em kha Mizoramah hian kan lo thar thawh ve ta a ang mang e, 80s ah kan kir leh ta ni te hian ka hre thin.
He ruihhlo kher kher hi chu tihchhin loh a him ber; i fanu/fapa khan a lo tichhin palh hlauh ang e. In khua/vengah ruihhlo zuar an awm em? An lo awm vaih chuan khawtlang tang rual rawh u, In hnawt chhuak thei ngang lo a nih chuan nangmahni khan pêmsan mai rawh u! Nu leh pa ten kan fate kan ven fimkhur a ngai tak zet a, thian eng ang mi nge a kawm. a nungchang a thlâk em, fianrial a ngaina thar viau em ti te ngaihven thin ila, kan fate hi vil uluk peih leh zual teh ang u. Kan fate kawm ngeih a pawimawh a, chhungkaw inkawm ngeih, chengho/awmho tam nih a pawimawh a, phone inkhawihsan ngur ngur reng mai chhungkua ni lo va, titiho, inkawmho leh inngaihsak a pawimawh hle.
HEROIN (No 4)
