Site icon The Aizawl Post

TAH A |UL LEH THIN Si A MAW…. (Kum sul 22 a liam ta)

Ramhluna Hnamte

Khawvel hi chu kan kum hlun na tur a ni miau si lo a, kan hmangaihten chelh din rual lohin mual min liam san a, tah a tul leh si thin a nih hi. |hangthar zofate zingah na na na chuan ‘Hla kungpui’ tih ve ngam ngat, Zorimawi khawvela thawh hlawk em em Zir Sangzela Hnamte, Saji tia kan koh thin chuan natna khirh lungrun lutuk rei fe khumbeta a tuar tawh hnuin ni 15.10.02 (thawhlehni) zing dar 10:30 khan khawvel a chhuahsan ta, Zofate zingah uitu an va tam teh lul em! A dam lai hmel ka hmuh hnuhnun ber chu a audio CD album release ni, June ni 19, 2002 zana an quarter-a ka hawsan dawna min bye bye lawm lawm tum kha a ni ta mai. Khami hnu khan amah kana kal leh ngei ka tum ruh teh reng nen remchang a awm thei ta si lo. A dinhmun kha a tha lo viau a ni tih hre reng mah ila, ka ui em avangin heti maia min liamsan hi ka ring phal lo hrim hrim a. A thih thuin min han deng thut mai chu ‘Engtikah nge min kal san ang’ tiin lo ngaihtuah ru fo thin tho mah ila, a mi den a nain ka chiai hle tho mai.
Lunglei leh Aizawl inkar hi kha lai kha chuan Km. 235 zeta hla a ni a, a tuka vui tur a ni tih hre tho mah ila, chuti maia programme han siam fel chu a awl ai lo hle mai. Ka rin ang ngeiin ka remchang ta lo reng a ni. Mahse vanneih thlak takin AIR Lunglei chuan a thih zan hian Saji pualin 7:10-8PM thleng hun hmangin he programme-ah hian a pualin thu min sawitir ve a, ka veng deuh hawk mai. A thih atanga kar khatna chiah 22.10.02 Thawhlehni zanah Writers’ Club, Lunglei buatsaihin Pi Biaktluangi In,Venglai ah ‘Zir Sangzela Hnamte Nite’ kan hmang leh ta bawk a, hemi tum hian a inti thu berah tangin a chanchin ka sawiin, rei tak zai tawh lo mah ila, Saji thlah nan a hlah phuah ‘Dawn lo’ tih kha ka sa ve ta nghe nghe a, ka rilru a dam huai mai. Hemi zan hian Saji hlate sa ho in zaithiam hrang hrangten a hlaphuah an sa a, mi hrang hrang hnen atangin a chanchin kan ngaithla a, zan dar 10 pelhah kham lo takin kan tin ta a ni.
Khawnge, hmanlai hunah let leh vawn vawn teh ang. Kum 50 zet a liam ta (as on 2024), 27.8.1973 (Thawhtanni) zan kha Saji nen kan intawnna hmasa ber chu a ni. A hma pawhin ka hmu fo mai, College thuhmuna kal kan ni a, mi tawng tlem tak a ni a, kan inbe ngai lo. Mizo zingah a tal lem lo bawk a, Thailand mi(Thai) emaw kan ti hman nghe nghe. Hemi zan hian ka unaupa(cousin) Zira Hnamte(Thingsai) leh thian dangte nen kan in luah ‘Fox Hole’ kan tih maiah chuan Saji hi a rawn tek lut ve nawlh mai a. Hetih lai hian Golden Estate, Nongthymnmai.Shillong-3 ah Pamama (R.Lalrinzuala, Ex-Minister) nen in kan luah dun a ni. Lehkha chhiar peih Saji chuan dawhkan a ka Phantom/Mandrake comics chu a chhiar nghal chat a, a kawma ka hming ziak a hmuh rual in ‘Chipui kan lo ni reng a nih hi’ a ti a, chumi zan atang chuan kan inthen tawh lo a ni ber. Ka Diary-ah phei chuan Saji hming hi khami zan atang kha chuan ka ziak cham chi tawh mai a ni. Tichuan heta tang hian Saji, Pamama leh Zira Hnamte te nen inkawp chho zelin hla kan phuah ho a, kan zai ho a, vanglai kan chen a ni ve ber e. Liandailova Chhangtein a sak lar ‘Chen Ang Vanglaini’ tih hi hetia kan inkawp chhoh tantirh October 1973 khan Zira Hnamte in kan thian zaho hla atan a phuah a ni a, a thluk hi Saji nen guitar-a kan zawn dun a ni thung. A hla chang bul hawrawp mal tin chhiar thlak hian kan thian zaho hming Zira, Saji, Rama, Rina (Pamama) tiin a chhiar thlak theih a ni. Khang hun lai te kha a va ngaihawm ta em! Zira Hnamte leh Pamama ten Zorama min haw san hnuin Saji, Lalnunmawia(Valtea), Duhzuala leh C.T.Ngura te nen inkawp chho zelin kan zai hoin hla kan phuah ho zel a. Uang pui chang suh ila, khatih laia Shillong Mizote zingah na na na chuan hriat kan hlawh ve hle thin.Tihpui a awm tawh phawt chuan kan zai ve deuh reng mai. Radio artiste kan ni deuh vek a, radio-ah kan zai a, kan inpui tawn a, hla kan inphuah pui a, tingtang kan inperh sak a, kan hmanraw neih ang hollow guitar leh dekchi chin te nen thlengin kan ri ve tlak tlak thin. Hetih hun laia kan hollow guitar hman lar em em chu a hmel ena tlawm tak, tha zet si, zaithiam lar hmasa Zova leh Mea te pawhin an lo hman fo tawh thin kha a ni. 1980 April thla thleng khan he guitar hi ka kawl a, Shillong ka chhuahsan hnu khan Pu V.Ramngena(L), ka thenawm pa thin khan ‘He guitar atang hian Mizo hla engzat nge chhuak tawh research ka bei dawn’ tiin a la chho ta a ni awm e. A chhui chhuah hmain a boral ve leh ta mai a, a results hriat a chakawm teh reng nen a hriat theih ta loh a ni, a pawi hle. A ni tak a, kha guitar, a hmel ena tlawm tak atang khan tunlai Mizo hla hi a chhuak tam viau mai thei a ni. Sawi hmaih loh tur chu heng hun lai hian Lalbiakdika Hnamte(L), Saji nau hi kan zingah a chetla ve fo bawk a, hlaphuah thiam, zaithiam leh guitar thiam a ni a, min puibawm nasa hle thin.
Kan tleirawl/tlangval laia inkawm ngang kan ni a, nula kan rim hoin eng no no emaw te pawh kan dawm ho thin a, no dawm bakah ruihhlo dang erawh chu kan khawih ngai miah thung lo. Zan khat chu Shillong veng pakhat Cleve Colony-ah Saji nen a bialnu kan rim dawn a. He nula hi a chhe lo bawk a, a duh pawh a duh hlein ka hria. Keini student rethei takte tan chuan an in leh lote kha a ropui bawk a, len luh kha a zamawm viau reng a. Chumi zan chuan an in kan thlen dawn khan a ek a chhuak ta tlat a. A bul velah khan han inthiarna mai tur a lo remchang bawk nen, a han inthiar leh rih a! A zan leh ah pawh chuan a ngai te in a ek a chhuak leh tlat a, kan nui nasa thei hle thin. Nula rim dawnin a ek a chhuak ziah pawh a ni bik lo, kha nula ber kher kha chu huhang a ngahin husual a ngah deuh pawh a ni mah na. Hemi hnu hian nula dang, a duhzawng tak pawh kan rim fo, a ek a chhuah ka hre tawh ngailo. He nula hi chu a tha ve bawk a, amah vang hian hla 3 ai a tam mah chu a piangin ka hria, a phurh zawh loh zun lo phurh tirtu kha a ni tlat a.
No hi kan dawm ho ve zeuh zeuh e ka tih kha. Kan zai reng rengin Saji hi kan lead guitarist a ni thin a, Zira Hnamte(L) hi kan vocals niin kei hian bass(hollow) ka perh a, Pamama’n dekchi chhin leh khawn rik theih ang ang a khawng ri thin. October ni 11,1974 (Zirtawpni)khan kan zinga radio artist tling hmasa ber Zira Hnamte in AIR Shillong-ah contract a hmu a, kan zir ve tlut tlut a. Tichuan kan zu record dawn ta. Hetih lai hian Brother Peter-a, Pu Paul Zakhuma(L) fapa kha Don Bosco School-ah music in charge a ni a, ani hian electric guitar set leh drum set min hawhtir a. AIR studio ah Pu P.S.Chongthu(Pu Sena) hmaah kan zu record ve ta. A hma hian kan no dawm kha kan lo duhthawh tlang deuh hlawm a. Saji phei chu a phur viau tawh mai a. ‘A tawk tawh e, i ti tha thei lo ang’ ka va ti dek dek a, ani lah chuan ‘Khulh hnem hian ka play tha thei daih zawk’ a ti tlat mai si. Kan han record ta, Saji-a’n lead a han zut ta tak tak mai chu, guitar fret 2 te fret 3 ten a zut thelh chho ta, a lai ta ruai ruai mai, Pu P.S.Chongthu(Pu Sena) a meng phawk, mahse a nih dan tur rengah a ngai leh ta nge, a record hmiah hmiah zel mai bawk si. Kan record zo kan va ngaithla chu a lo lai nasa ruai ruai hle mai a, vawi tam kan ti tha ta hial a lawm. Khulh tam poh leh play nalh tih chu tih mai mai a lo ni e. Hemi tuma kan hla record hi Zoram huap a lar tak tak te pawh a awm ve tho mai. Khati vel kha kan ni a, nuam kan tiin kan va hlim ve thin tak em!
Zir Sangzela Hnamte, Saji-a’n Zorimawi khawvela a thawhhlawk zia, thu leh hla a thiam zia, a aw a hman thiamzia leh a mize hrang hrang chu mi hrang hrang sawi kan hre tawh thin a, sawi ve kher tawh lo mai ila. Ka ui em em pakhat chu a hla, ‘Thuchah Hnuhnung’ kan record kha a ni. 1977 ah AIR Shillong-ah kan record a, kan uluk khawp mai a, a thu milin mitthi dar ang deuh te kha kan han khawng ri ve a, ‘hit’ kai hle tur pawhin kan beisei a ni. Mahse AIR hotuten an han belchiang a, rambuai kan nih lai a la ni bawk nen, broadcast ngam lovin an nawt reh leh ta a ni. Tuna a audio CD a mi ai hi chuan tha fe zawkin kei chuan ka hria.
Chanchin sawi tur tam tak a awm, Thaimami hla lo pian dan te, he Thaimami avanga inhruipawh laih laih te pawh a awm. Hun a awm chuan kan la ziak leh ang.
Saji hi Zofate chuan kan theihnghilh tawh dawn lo a, a hla tha tak tak te hmang hian a thih hnuah pawh thu a la sawi zel dawn nih hi. A ma hla thu hmang ngei hian he a thih 22nd Anniversaey ah hian ka han mangtha nawm leh ang e.
Hringnun par leh Zobawm
Senhri par mawi zawng te,
An mawina zawngte nen pialleiah
Chul leh uai mai tura ruat an ni.
Dam takin aw, dam takin
Rihsang mual liam mah la,
Thinlaiah nghilhni i awm dawn lo.

Zir Sangzela Hnamte(circa 1975)

Exit mobile version