A phute awrh loh Par|hi (Kohhran leh Remna)

Lalsiamkima Samte

-- Advertisement --

Pangpar thi awrhtute hian Parthi lo chhuah nana par kung zungkaih dan leh dinhmun an chhut ngai lem lo. An chhut lo mai a ni lo, Par mawi tak lo chhuah theihna tura tui, ni êng leh leitha tangkainate pawh hre bawk mah se an thutak khukpui chiam lo. Chutiang chu kan chenna khawvel, leilung nih phung, khuarel dan a nihna chin pawh a awm.
Vuivai leh phunnawipui chiam a sâwt tur a ni lo va, phunnawi loh vanga sâwt tur pawh a ni hek lo. Chutiang ngaihdan chi hnih chu hre hmasa chungin Mizoram buai kara Kohhran hnathawh til tiak kha, chhumbung deuhin bilh khiah teh ang.
March ni 11, 1966 zing chaw ei hma a ni a, Synod Moderator Rev. Alwyn Roberts a hnênah, “Mizoram mipui dinhmun a buai zo ta a ni ber mai a, engmah hian mumal a neih theih bawk si loh avang hian, Pathian rinchhanin Kohhran hian eng emaw tih tur kan neiin ka hria, ngaihtuah vat a va thain a va tul em” tiin Rev. Dr. Lalngurauva chuan Moderator hnenah thu a han thlen a. Hei hi, thu tak ban, mimal thahnem ngaihna thuchhuak ni mah se, Kohhran chetzuina leh chet chhuahna atang chuan Mizoram buai atanga ni 6-naa Remna lam hawia Kohhranin ke a penna hmasa a ni.
Pu Ngurauva thu thlen chu Pu Roberta’n “I ngam dâwn em ni?” tiin a lo chhâwn a. A ni chuan “Ngam leh ngam lo lam a ni lo, kan dam dawn nge dawn lo tih pawh hriat a nih loh hi, a tul a ni ringawt,” a ti sam êt a.
Hemi tuka an ti ti leh kamchhuak kha an tawng ngeia hriat a châkawm hle mai. Thil tul leh pawimawh an sawi zel a, an thu laimu leh thutawpna chu a tuk ni 12-a dar sawma Synod Standing Committee (Synod Executive Committee) Emergency Meeeting rawt thluk leh neih phawt chu a ni ta.
Mizoram buai boruak chu a la sarhu hle a, chhum a pik na hle dâwn tih lah rinhlelh rual a ni lo. Chu chuan a dang lo, Ngurauva leh a thuihruaite chuan Motor hmaa flag var tarin Aizawl Khawpui hmun hrang hranga Synod Standing Committee awm ang angte chu Emergency Meeeting neih tur thu an hrilh hlawm a.
A tukah chuan an thukhawm ta, an rel ta a, an sawiho ta. Mipui thatna turte, himna turte, buaina rapthlâk a lo reh a, muanna a awm theihnan tih tur tul leh pawimawh an tihte pawh an sawi ho va, “Citizens’ Committee” a piang a. Synod Standing Committee chuan he Committee a pian hnu chuan mawhphurhna zawng zawng a hlan vek a, a inrawlh chhunzawm tawh lo.
Kut a sil hma hian Mizoram Presbyterian Kohhran chuan thupuan leh ngenna thuchhuah paruk a siam a, a pangana chu hetiang hi a ni:
“Mipuite chu an awm dân pângngaia awmtir leh tur leh, Mizoram nun siam tha turin Kohhran chuan a theih ang kawng zawng zawnga inhman a tiam tlat a ni”.
Hetiang rilru hi buai tirah kohhran rilru a ni. An thuchhuah paruk zîngah khan ramhnuai lamin duh lohte pawh an nei a. Mahse kohhran hrang hrang chu thawndarh zui a ni ta tho va, a thenin lambun an tawk a, Synod hotute pawh vau tawkte pawh an awm a ni awm e.
Aizawl Citizens’ Committee a ding fel ta bawk a. Committee hmasa ber chu March hi 13, 1996-ah Synod Office-ah neih zui a ni ta. Kohhran aiawh hrang hrang awm khawmte chuan chanvo insiam remin Chairman atan Rev. Dr. Lalngurauva, Secretary atan Pu Paul Zakhuma, Tresurer atan Upa Chalhnuna te chu a ruat zui nghal a.
An din tîrh chuan mipui zîngah hralh an tla vak lo a ni ang, Chairman ngei paw’n, “Mite’n an hriatchian loh avangin hna a thawk chak thei vak lo va” a ti ve chhap reng a ni. Mahse hun a kal hret a, mipui zîngah hriat a hlawh chho va, hralh a kal chhunzawm hle thung.
An theih ang angin Zoram tan hna an thawk chhunzawm a. Mipui thlavang hauh te, sipai rawva lutuk khap daih te, ei leh in turte, kangmei tuar mipuite chu neihsa engmah nei loin Pathian rinchhanin an kal a. Kohhran hrang hrang te rawn che chhuakin pawisa, thawmhnaw, buhfai leh a remchâng apiang chu an thehkhawm bawk thin.
Hun leh kum a her zel a, mipui tawrhna a nasa tual tual a. Mizoramah Vai Sipai an lo lût nasa telh telh a, boruak thim zual zel vangin Citizens’ Committee tan pawh hmalak tul leh tul lo chin a tam sawt hle. Chutiang boruak karah chuan Synod Standing Committee kut sil tawh pawh a hranin a thu leh a. Rev. Dr. Lalngurauva leh Rev. C. L Hminga(Baptist Kohhran) te chu a bika sawm an ni bawk. Ti chuan Remna Committee(Peace Committee) din zuiin Synod puipa pathumte bakah Ngurauva chu ruat a ni a. He Peace Committee hi Baptist Kohhran nen “Christian Peace Committee” tih hming pua thawk ho tur an ni.
Baptist Kohhran dawr turin Lunglei lamah Ngurauva chu a thlawk phei a. Mut mu pawh thlamuangin a va tuah hlei thei lo a ni ang, Lunglawn, Rahsi Veng, Serkawn leh veng thenkhatah chuan a cham chhungin a insawn kual zak zak a ni awm e. Heta a cham chhûng hian lehkha ngai bei lo zet, vauna lehkha hrawm hraw tak mai tar khum a ni nghe nghe.
Chutiang chuan hma an la a, an bei a, an kal a, hlauhawm an tawn tlang a. Vau leh tairaw tiang lekkhum tura thu lungrun lo zet mai dawnte kha an nei châm chi a ni.
Mahse an zâm lo, an tumah an chiang a. Hnam hmangaihna leh, nu naute tawrhna kha an hmu chiang a. Remna leh muanna a awm theihnan kut sil san an tum lo bur a ni.
Baptist Kohhran leh Presbyterian Kohhran thutkhawm chuan a hmawr bawkin Christian Peace Committee chu a ding fel ta. A tul a pianga “lamkal” tur leh hma la tur pathum: Rev. H.S Luaia, Rev. Zairema leh Rev. Lalngurauva te chu a ruat a. An nin MNF lam biak hmasak phawt a, chumi hnua India Sawrkar biak leh chu thu delh kilh a ni zui nghal zat a ni.
Kohhran duh leh, mipui duh, ti puitling tura hmalakna chu November ni 2, 1966 zânah heng “lamkal” pathumte chuan Laldenga, President, MNF President nen inkawmna an nei theuh va, a tuk November ni 3, 1966 ah inbiakna tak tak chu an nei a, he inbiakna hi a kaltluang thawhkhat hle.
“Lamkal” pathumte chuan India Sawrkar lam hawi leh in, India Sawrkar biak an tum vawikhatna chu a tlawlh a, a vawihnihna chu May ni 8, 1967 ah Home Secretary L.P. Singh an hmu a, May ni 12 ah Prime Minister hmuh an tum chu “Hetianga buaina hi chu ram hmasâwnan a tangkai miah lo ti rawh u” tiin Pi Indira Gandhi chuan a Secretary lamah a lîrh pheitir daih a, Secretary hnênah an thu ken an bun ruah hnu, May ni 13-ah Home Minister Y.B Chavan hmuin inbiakna chu an nei leh a, thu lawmawm an dawng lo hle. Ramhnuai Sipai ho rawt chimih a tum thu a lo la chhak chhuah khum phiar phiar a ni awm e.
Christian Peace Committee chuan MNF leh India Sawrkar a be thei ta. Chu mi hnua Remna leh muanna atan hmalakna kal zel chu Mizo History a ni tawh e.
Remna ni pawh vawi tam kan lo hmang ta. Lei hnuaia zungkaihtute’n khawvel eng an hmu ngai lo ang hian Remna Nî-ah Kohhran hian khaw eng a hmu khat ta hle mai. Keini ang rawlthar tir, hriatthiam reng reng nei lo hriatthiam loh thil a ni e, mahse hei erawh kan hrethiam: Pangpar mawi tak lo par chhuak chu a par mawi zawh poh leh a lang lo lamah zung kaih a thuk a, a kai nghet bik thin.
Chu chu thudik a ni ngai a nih chuan, zung kaihtu chu Kohhran a ni a, a par mawi tlantute chu keiniho hi kan ni, ti ta i la, dâwt sawi erawh kan ni hauh si lo.
Lehkhabu rawnte (APA style reference Citations):
1) Lalngurauva, Rev. (2008). Mizoram buai leh Kohhran. Aizawl: J.P. Offset Printers.
2) Lalngurauva, Rev. (2014). Awma leh Kei(An Autobiography). Aizawl: Lengchhawn Press.
3) Zairema, Rev. (2009). I ni min pek hi. Guwahati: BHABHANI Offset & Imaging System
Pvt. Ltd.
4) Vanchiau, C. Lalawmpuia. (2024). Tualchher Criticism. Aizawl: KL Offset Printers.
5) Dârchungnunga, Rev. (2017). Kohhran leh Mizoram Politics. Aizawl: Synod Press

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More