Sel a hlawh a, ngei a hlawh a, tan pawh a hlawh tho. Mizoram Legislative Assembly, Eighth Assembly a chanchin ngah ber zingah a tel a. MNF ruhkawl niin chu chu House chhunga a chetdanah pawh a hriat theih a.
Dampa constituency bialtu MLA Lalrintluanga Sailo chuan heti hian News Editor Remruata Renthlei zawhna a chhang….
-- Advertisement --
Ka nu hi Kanghmun chhuak a ni a, ka nute unau hi 11 an ni a, ka nu hi parukna a ni. Ka pa hi Champhai Lal a ni thung a, ka nu nu hi Kanghmun Lal tunu a ni bawk a, Luangmualah kan cheng mek a ni, tiin Lalrintluanga Sailo chuan a sawi a…
Kum engzah i nih in nge hnam sipaia-ah i tan?
Kum 16 ka nihin hnam sipai-ah ka tang a, a tawp thlengin ka tang a ni.
Zirna lamah?
Zirna-ah hian ka kal sang lo, High School kan kal a, Class VIII ka passed a, Class IX coaching-ah ka kal a, Class X ka nihin ka underground ta a ni.
Remna kan neih hnuah Open University-ah ka chhunzawm leh a. Mahse, chutihlai chuan VCP ka ni a, MNF Party |halai GS ka ni bawk a, hun ka nei ta lo, thlaruk erawh ka kal hman a.
Zing dar 6-ah kan tan a, Luangmual atang chuan kawng a chhe si a. Khatih lai chuan Luangmual chu thingtlang a ni mai a, ka VCP lai chuan fur-ah eng motor mah a lut lo. Aaaaa….ka fa ten thiam mai rawh se ka ti ta a ni.
Zirna erawh i ngaisang an tia, a dik em?
Zirna hrim hrim hi ka ngaisang a, ka duh lutuk a, ka theih tawp ka chhuah a, mahse, ka peih tawh lo, ka faten thiam mai rawh se ka ti ta a ni.
I fate?
Fa mipa pathum a zawnin ka nei a, a te lam hmeichhia pahnih an ni a, Pathian zarah ka fate chu eitling an ni vek.
Zirna ka ngaihsan avang hian ka bial-ah pawh khuan khaw 33 a awm a, ka tlin hmain Higher School a awm lo hrim hrim a, tunah chuan khua pathum a awm tawh a, a dang pahnih kan process mek a. Youtube-ah hian min bei nasa a, zirna ngaisang lo min ti a, a ni reng reng lo.
West Phaileng Higher Secondary School hi ka din liau liau a ni lo va, mimal lo din ka puih chhoh a ni a, Phuldungsei-ah kan din bawk a, tunah Reiek-ah dinin, tun session-ah bul an tan mek.
Luangmualah pawh hian kan provincialised hmain Ch. Chhunga High School-ah khuan chairman ka ni reng a, ka theih tawkah ka ti nasa.
Bawngthah High School-ah zirtirtu ka chawm a, a hmain Pukzing leh Phuldungseiah pahnih ka chawm thin a, tunah erawh SEDP hmangin lak an ni tawh a, tunah hian Parvatui-ah ka chawm leh dawn a, khaw dang pakhatah chawm belh ka tum bawk. Chung chu MLA fund atangin a ni lo, keima sum liau liau atangin a nia.
Zirna lamah chuan i theih tawkin i insengso hle mai maw?
West Phaileng-ah college din turin MUP area-in dilna an siam a, din ngei tumin hma kan la mek a, tihhlawhtlin ngei kan tum a ni.
Tlawng thlang lamah zirna tha Higher leh College a awm lo, maian sik chungin, chakai khawrh chungin, meichher chhit chungin, kuthnathawk hrehawm taka nu leh pate thawhchhuahin zirna sang zawk duhin an rawn tir chho thin a ni.
A za tam tak he lama rawn intirh chhoh aiin mithiam lakthlaka khuta zirtir hi ka ngaihdan a ni a, chuvangin ka tlin phatin Eklavya Model Residential School, West Phailenga din turin hma ka la a, tunah hian tender mek a ni tawh bawk.
Tin West Phaileng Higher Secondary School khu an lo din ve tiuh teuh a, kan sorkar hmasak khan MLA-ah 2008-a ka din khan ka zu tla a, vote 304 in tah khan Lumpsum-ah ka hlangkai hman a, kum sawm chhung Pu Robiaka’n hma a la miah lo va, ka tlin veleh Delhi-ah ka kal a, Minority Affairs a chang tel bawk a, Smriti Irani ka zu hmu a ni, ani khan 2.3 crore min pe a, building pawh kan sa zo vek a, kan hawng vek tawh.
Lehkhathiam lo, sap tawng thiam lo an ti si che a?
Smriti Irani hmuhnaah pawh kan zu inchibai ve nasa a lawm tawng lettu kan hruai mai a. Sap tawng ka thiam loh avangin he lamah mahni insitna (inferiority complex) ka nei lo, London-ah pawh naktukah min tir se Mizoram tan chuan theihtawp ka chhuah ang tih hi ka ngaihdan a ni. Ka tawng thiam ang an thiam bik hleinem, Bawm tawng te, Chakma tawng te…
Tin, lehkhathiam lo hi ka inti lo va, thiam ve tak zir sang lo ka ni mai, chu chu ka ngaihdan a ni mai. Sap tawng ka thiamloh avang hian khawiahmah hian zahna ka la tawk lo hrim hrim. Tin, mithiam hovin min zahpui ngai lo, thiam ve nial nual, hre sil ve ho hi an zak thin.
Sorkar hna i thawh loh chhan?
Remna kan neih khan keini ho kha class X passed angin min condone vek a ni. Kei pawh SI nihtir min tum a, ka duh lo va, chumi hnuah Town Sanitary Inspector (TSI) min pek an tum a, ka zawm duh lo va, Forest-ah Forester hna min pe a, ka zawm lo va, Food and civil supply-ah Store Keeper appointment ka nei leh a, ka hnawl vek a ni. Politics a kal zel ka duh avangin contractor nih ka thlang a, class I contractor ka ni ta reng a ni.
I fate erawh i chher puitling a?
Ka fate hi lehkha ka zir san loh avangin zirna tha nei se ka duh bawk a, ka theihtawp ka chhuah bawk. Ka fate hi class VII an nih thleng hian an zirlai hi ka by-heart vek, an chhiar ri ka hriatin room lehlam atangin an pronunciation dik lo pawh ka hre fai vek a, chulai chu i ti dik lo ka ti zat zat thei vek a, a bak erawh hostel-ah ka dah a, ka monitor zui thei tawh lo.
Ram hnuaia kan luh khan training awm zawng zawng ka zo ang a ni, Clerical ka zo va, tun hmain computer a la awm lo va, typewrite typing 45 speed in ka zo a, signal pawh a harsa zual ka zo a, cipher leh decipher ka thiam em em a, guerilla training, NCO course officer course tin underground a training course tin kha ka zo vek. Ramhnuaia kum 11 kan awm chhungin record chhia ka nei hauh lo bawk.
Kohhran leh khawtlang lama i sulhnu?
Remna kan neih khan 1986 ah kan inrem a, 1987 khan Pastor thuthmunah senior zirtirtuah ka lut a, 1988 atangin tun thlengin puitling zirtirtu ka la ni a, rawngbawltu ka la ni tlang zak bawk.
Luangmual VC term 4 ka ni chelh bawk a, YMA president ka ni ve tawh bawk.
Mi tlang hrak leh thuawih tak niin an sawi che a?
Kan hotute hi ka ring a, vawiin thlenga ka ngaihdanah hian ngaihdan lian tak ka nei mai a, ka sawi chhuak mai a, sawichhuah ngam loh ka nei lo. Mahse, ka ngihdan a tlang loh pawhin mi ngaihdan ka tawm leh mai a.
Tleirawl te atangin MNF-ah i lut a, kum 64 i ni tawh a, vawikhat tal i rinawm lo em?
Rinawmloh ka la nei miah lo. Pathian leh mihring mithmuha rinawm loh ka la nei miah lo. Lalduhawma phei chuan vawi li vawi nga vel mi rawn luhchilh alawm. |halai president ni la, ka sorkar ang te a rawn ti vel maw le, a teuh lo lutuk hi a ni ringawt.
Nang chu MNF i chawm a, i hawp bawk a, i thihpui ngam a, a thatna tur pawhin theihtawp i chhuah a, i huai bawk a?
Ka chawm lo, ka hawp bawk lo. Ka duham lo, mi duham ka ni lo, Ka thawhchhuahah ka lawm tawk. Ka thawhchhuahah ka lawm hle. Tin, contractor ka nih laia ka hnathawh zawng zawng pawh ka la sawi thei vek a, khatiang dinhmuna ding si khan tun dinhmun lekah hian ka awm, ka hnathawh tawh hi turu deuh asin.
Tun session liamtaah khan House chhungah MNF chhantu, boruak la pengtu angah ngaih che i ni a, kha kha a hmaa party anga in ruahman vek a ni em?
Tumahin keimah bik briefing emaw min pe an awm lo, CM pawhin min request bawk lo. Keima mimal ngaihdanah kan house leader tihmingchhe zawng leh a ni lova dawta an puhna kha ka counter tur niin ka hria a, Govt deputy chief-whip ka ni a, ka tihte kha ka tihtur dik tak a ni.
Ka thusawi kha dik lo pakhatmah a awm lo. A chhan chu, ‘financial management a thiam lo, kan CM hi’ an tihah pawh mawl takin ka ngaihdan ka sawi mai a ni. Tumah financial management thiam deuh hi politician an awm ngai lo. A guide-tu official mithiam an awm a, mahse, principle neiin kan CM hi a kal a, chu chuan finance hi kum 17 a la tawh a ni. Chuvang chuan zan khat pawh la minister lo, zankhat pawh la ruling lo, zankhat pawh budget pawh la pharh lo thiam bera a in target kha thil ni thei a ni lo impossible a ni ka ti a ni.
A chhan chu a hlawh leh a sum lakluh bak hi khawiahmah a la manage lo, Lalduhawma te hian….Mathlante (Dr. Vanlalthlana) pawh doctorate degre nei a nia mithiam a ni tih ka hria. Mahse, finance chu mithiam tihngawt lam a ni lo, mi bik an awm thin a, kan finance official te hi kan ring tawk a, kha lama mithiamte an nia, an ni guide-na hnuaiah lo, khawiahmah Mizoram sorkar a kal dawn lo reng reng.
Pu Lalduhawma kha i bei bik deuhin a lang a…
Private resolution-a Pu Lalduhawma ka rawn sawi vakna pawh kha thil dang a ni lo va. Kum 2021 a by-election April-a kan neiha a thusawi vek kha a ni a.
Pu Sawivunga ngei pawhin House-ah min rawn hnial nasa a nih kha, a hnuah Sawia enga tinge mi rawn tih vak mai ka ti a. Khatia kan pu i rawn ti chiam kha kan chhan ve tur alawm a ti a. A thusawi a lawm hei ngaithla rawh tiin ka ngaihthlak tir a. Ka thiam lo a ni, min ngaidam rawh, a ti hial a ni.
Dr. Vantlalthlana private bill pahnih a putluha a hma zawk driver welfare chungchang kha ‘plagiarism’ ka rawn tihchiam kha, keiman ka hre lo. Ka fa nu in an zirna atanga hetiang lam an fimkhur thu min hrilh a, an enchiang a, a thu mai ni lo coma nen a lo inang fai vek si a. Kha kha Dr. Vantlalthlana khan ka irawm chhuak a tirah phek 25 in ka ti a, a tam lutuka ka titlem a ti a, kha kha dawt vek a ni a, Assembly-ah dawt tih a thiang si lo va, hei hi ‘pure plagiarism a ni ka ti a ni.
Pu Lalduhawma nena inzui tawh in ni a, mimal inhuatna in nei em?
Pu Duhawma hi mimalin huatna pakhatmah ka nei lo, ka ngaisang, mithiam an ni. Mahse, dawt a heh. Dawt a sawi hnem, ka bulah pawh a sawi hnem em. Tin, mihuaisen a ni lo, kan inzui hnema maw!
Kum 1993 ah Bilkhawthlir bialah vote thlak tawp rat thlengin ka kalpui a. MNF GS ni chungin candidate a ni a, MNF ticket in, kha’ngah te khan kan inchiang ang reng a, a jeep neih lai a nia.
Pu Zoramthangan a duhsakzia hi in la hre lo va. 1993 inthlan hma daih 1991 kum tawpah Pu Zoramthanga opposition leader niin RL Building chung zawka a awm lai a ni a, tah chuan Pu Duhawma hi a leng a, a haw lam ka inah a lo leng a. A lawm thu sawiin, hei kan puin nakum kum leh mai inthlan a ni tawh a. (heta Pu Duhawman Pu Zoramthanga sawi a tih hi ka finfiah lo) Nang hi sorkar-ah lut ngei la ka duh a, sitting MLA bial tihloh i duh bial ber hi tun atangin lo chei rawh min ti a, Mamit bial ka thlang a, campaigner engtin nge ni ang, MNF ah hei kan awmna a la rei lo sia ka ti a, i duh ber thlang rawh min ti a, kei mi rawn thlang ta a ni, tiin min hrilh a.
A jeep nen khan Mamit bial kan tlawh chhuak vek a, Hmunpui lam atanga kan haw lam airport lam kawnga kan lo haw phei (Airport khu a la awm lo va) a jeep four wheel za kan ti bung a ni. Thawhtanniah a lo leng chho leh a, an nu nena an sawi dun thu leh Mamit bial zawng a karkik em mai kan ti a, kan nu lo tui lo nen bial dang thlang leh chi ka ni si lo nen, kan pu hnenah min sawi sak thei ang em a tia, ngam e ka lo ti mai a. Bilkhawthlir thlang mai ang a ti a, ka han sawi sak a, Pu Zorama chuan a lo phal leh mai a, kan bilh leh tlak tlak a.
Khatih lai khan Central-a Pu Lalkhama Tribal-ah khan Secretary a nih lai a nia, ek in tanpuina a sawi chhuahsaka kan zu sem nghek nghe nghe a ni. Inthlan hma a kuma kum tel kan che dun a, a tla leh tho va.
HPC Dawnsavunga hovin Phainuam kal tur zanah lungte thilin an lo vawm a, a rawn tlanchhe hawng a. Dawnsavunga pawh a nak dinglamah pistola duk tluk khawpin ka hawlh phah nghe nghe a maw.
Pu Duhawma khan eng vangin nge Dampa Savawm a tih che le? Pu Rintluang, Savawm i ang em mai i hmelah a tihna nge? Savawm ang maia ti thut thut a tihna? Engtiangin nge i ngaih?
Ka ngaihtuahnaah chuan mi hmusit tawngkam kha a ni mai a. Savawm chu ri vut vut an nia, huaisen tak, sakei pawhin a ngam miah lo a nia. Mi hmuhsitna tawngkam chhe thei ang bera a hmanna angah ka ngai a. Mahse, ka tilet duh miah lo va, ka ngawih daih kha.
Pu Duhawma hrim hrim hi mi thluak tha tak, advanced taka thil ngaihtuah chi a ni lo va. A awmzia chu budget hmasaah khan a chian em em na chu budget pawh vawikhat pawh la pharh lo tia ka counter khan, a hnu ni thumah public-ah, Kejriwal pawh budget pawh a pharh tawh lawm tiin min lo chhang a ni. A awmzia chu Lalduhawma hian ‘presence of mind’ a nei tha lo, inhmachhawnah mi huaisen a ni lo va, miin sawi ve na remchang an neihah huai taka thil sawi chi a ni lo.
Kuminah kan inthlang dawn a, MNF in sorkar-na in lak theih i ring em?
Kan tlin zawh lohna tur ka la hmu miah lo va. MNF minsiter ho hi kan inkawmngeih em em a, Session lai pawhin kan leader te pahnih CM leh Dy CM te hi chu chawlhna hmun hran an nei a, kan duh hunah kan be tho va. Keini ho chu hmun khatah kan awm khawm a, kan bial dinhmun kan inhrilh tawn a. Nang chu chutah chuan i tha lo te kan inti fawk fawk a ni.
Tunah MLA 27 kan awm a, tla leh tur te hi chu pali panga te hi chu kan inhmuhsak ve a, rinhlelh deuhte kan nei a, kan kalpui ang che te pawh kan tia, chuti lovah chuan hlauh lutuk kan nei lo va.
Mahse, lehlam lo lut tur an awm dawn a ni. Candidate kan la puang chiah lo va, lehlamah kan phai hret a nih pawhin lehlam lut tur an awm ang. Kan la tichhe lovin ka hria.
Mipuiin MNF sorkar hi an pawmin i hria em?
Social media-a inhmang lem lo mi tak tak tam tak an awm a, hetianga Whatsapp leh Facebook a chhe tak taka inbeihna pawm ve lo a tam zawk an awm a. Chutah chuan ngil taka thil thlir thin kohhran mite an awm a, Covid avanga kan ram, khawvel economy chhiat nasatzia hmu phakho hian min pawmsakin ka hria. Kan sorkar hmalakna hi, min pawmsak tlat. (Chhunzawm tur)