Rev Dr Ramengliana
-- Advertisement --
Tunlai mite hian kan Chhandam kan loh nih dan chungchangah Thlarau Thianghlim hnathawh hi kan inzirtir kim tawk lovin ka hre thin a. Mihring lam chan nia kan hriat ten kan rilru a luah mah mah emaw tih theih a ni. Bible erawh hi chuan ringtuin chhandamna a chan reng rengin Pathian hnathawh angin a sawi hmiah mai zel a. Isua ngei pawh khan, “Pa mi tirtuin a hip loh chuan tu mah ka hnenah an lo kal thei lo,”(Johana 6:44) a ti mai a nih kha.
Ringtuten Isua Krista kan pan chhan chu Pain min hip hmasak vang a ni tih a chiang a. Pathian hnenah chawimawina kan hlan hmasa ang. India ram Presbyterian Kohhran Thurin 6-na chuan, “Thlarau Thianghlim- Pa leh Fapa atanga chhuak chuan mihringte chu Chhandamna changtuah a siam a,” tiin a sawi fel et mai a nih chu. Chhandam fa kan nih chuan Thlarau Thianghlim hnathawh nasa taka kan chan vang a ni tih hre hmasa phawt ila a tha awm e.
1. Thlarau Thianghlim hnathawh lovin mihringin Pathian a pan ngai lo.
Mihring chu suala a tluk hnuah sual chhungkhung a ni tlat tawh avangin tluk hnua mihring chuan ama chakna atanga chhuak chuan Pathian a pan tawh ngai lo va. Rev Saiaithanga chuan, “Tluknaah chuan Pathian anna pawimawh ber thianghlimna kha a bo avangin Pathian anna dang ngaihtuahna rilru leh duhthlanna te kha, sual lam hawiin an kal ta vak mai a ni…Thlarau Thianghlim lovin Isua pawm tur khawpa duhna a awm thei tawh lo,” a ti. Hei hi total depravity, ‘chhe lailet der’ an tih chu a ni.
Mihring chuan duhthlanna pawh a la nei a, mahse a duh lam chu sual lam a ni tlat tawh si. Vawk chu bual faiin hriak rimtui nen enkawl mah la a nuam tih ber chu chirhdupa tal a ni tho tho ang hian kan kan duhzawng ber chu sual lam a ni tlat zel. Mihring sual a nihna leh a nih dan hi kan hriat chian a ngai khawp mai a. |henkhat chuan, “|hat duh teh mah la i tha thei chuang tawh lo,” an ti mai thin a. Chutiang chu a ni lo. |hat duh la chuan i tha thei ang, mahse Pathian lawm tlak khawpin that i duh ngai tawh lo zawk a ni.
Kan dik lohna lai tak chu ‘thianghlimna’ kan hloh tawh avangin kan duhnate sual lam a ni ta zel hi a ni a. Thil tha kan ti thei tawh lo va, kan ti ngai tawh miah lo, ni lovin; mihring ngaiha thil tha, khawtlang nun honaa thil tha chu ti chu la ti fo mah ila, a tawpkhawkah chuan mahni hmasialna atanga chhuak a ni tho tho thin hi a ni. Pathian lawm tlak, chhandamna tling khawp kan ti ngai tawh lo a. Tih duhna kan nei tawh lo, kan ti pha tawh lo a ni e.
Kan duh chu kan la thlang zar zar a, mahse kan duh kha Pathian lam a ni tawh bawk si lo. Pathian dah hmasa bera, a dawta vengte a ngai pawimawh a, mahni a pathumnaa indah tur khan mahni kan indah hmasa ber a; a dawtah vengte a ni a, Pathian chu a hnung lam daihah kan dah ta daih a. Hemi dinhmun atanga min chhan chhuak tur hian Thlarau Thianghlim hnathawh kan mamawh ta theuh a nih hi. Thlarau a chet hmasak loh chuan mihringa awm theihna hian a tlin lo a ni.
2. Thlarau Thianghlim chuan Chhandamna kawngah min hruai.
Ngaihdan tlanglawn angreng tak chuan – mihring hian kan han duh ve phawt a, chutah Thlarau Thianghlimin min rawn tanpui ta a ni, tih hi a ni a. Hemi chungchangah hian kan fimkhur a ngai. Chhandamnaah hian a bul tantu leh a hlen chhuaktu chu Thlarau Thianghlim a ni. Isua Krista hi Chhandam nih theihna kawng hawngtu a ni mai lo va, kan duh leh kan duh loh azira chhandam ni thei turin min siam pawh a ni mai bawk lo va. Chhandamna pumpui, chhandamna atana thil tul zawng zawng min petu a ni zawk.
Tunah hian chhandam fa kan nih chuan Pathian khawngaihna thilpek ropui tak kan chang tihna a ni. India ram Presbyterian kohhran Thurin VI-a kan hmuh angin suala tlu tawh mihring, Pathian lam pawh hawi duh chuang lo, ‘thianghlimna’ hloh tawh chu ‘an sualzia leh chungpikzia a hriat chiantir’ ta a nih chu. Tunah hian mi sual chhandam ngai, Pathian tel lova nung tlak lo nia inhriatna i nei a nih chuan Thlarau Thianghlim hnathawh nangmahah a thleng tihna a ni. Sual inhriatna hi Thlarau Thianghlim hnathawha neih theih chauh a ni.
PCI Thurin VI-na chuan ‘Krista hriatna kawngah an rilru a tivar a,’ a ti leh a. Thlarau Thianghlimin ringtute hi kan rilru tivar lo se Isua Krista hi rin tlak leh innghahna tlakah kan ngai miah lo vang. Krista duhawmna hmu a, he khawvel nawmna zawng zawng aia kan lo duh zawk theihna hi Thlarau Thianghlim hnathawh avanga kan rilru tihvara a awm vang a ni. Chuti ni lo se sual nawmna chen tumin leh nun dan fuh ber emaw tiin sual kawngah phur takin kan la lim vut vut dawn a ni.
Thlarau Thianghlim chuan kan sualzia leh chungpikzia a min hriattir a, Krista hriatna kawnga kan rilru a tihvar hnuah chuan kan ‘duhthlanna te a chawk tho’ ta a ni. Thurin VI-na saptawnga a indah dan takah chuan ‘renewing their wills’ tih a ni a, ‘an duhna te ti tharin’ tih a ni zawk mah mah awm e. ‘An free will hmang thei turin a siam a’ tih pawh a ni chiah lo a. Duhna an neih, khaw lo tawh, sual lam duh tlat thin kha Thlarau chuan a siam thar ta tlat mai a ni. Pathian duhzawng duh thei turin a siam ta a.
Tichuan, Isua Krista chu Lalpa leh Chhandamtua pawm tura ngenin, pawm thei turin a pui ta a ni. Zotawnga helai an dah dan hi ngaih sual theih hret a ni bawk a. ‘Ngen’ tih hi ‘persuading’ tih lehlinna a ni a, chu chu ‘hmin’ tihna a ni mah zawk awm e; ‘pui’ tih hi ‘enabling’ tih lehlinna a ni leh a, chu chu ‘theih tir’ tihna lam a hnaih zawk hmel bawk a. A awmzia chu ‘Thlarau Thianghlim chuan Isua Krista chu Lalpa leh Chhandamtua pawm thei turin a hmin a, a pawm theihtir bawk a’ tihna a ni. Chhandamnaa Thlarau Thianghlim hnathawh hi a pui mep mep khawp mai. Thuthlung Thar leh PCI Thurin hian a zep tittet lo hle a ni.
3. Thlarau Thianghlimin ringtu kal tlang zelin hna a thawk
Thlarau Thianghlim hnathawh avanga chhandam kan nihna kan sawi hian mi tam tak chuan hre sualin mihring hi an sawi awl ta daih mai thin hi a ni. A chunga ka sawi zawng zawng khi ringtua a thawh a ni a, ringtuah hmuhin a awm vek thin a ni. Ringtu tel lovin Thlarau Thianghlim chuan engmah khi a ti ngai lo va. Chhandam ni tura rinna chu amah ringtu tel lovin a awm lo a ni. Thlarau chuan i chhandamna chu nangmah ngei kaltlangin a thawk thin a ni.
Chumi awmzia chu sual inhriatna neitu chu ringtu kha a ni a, Isua Krista Lal leh Chhandamtu a nihzia pawmtu kha ringtu kha a ni a, Thlarau Thianghlimin a hmin leh a theihtir chu ringtu zel kha a ni. Thurin dikah chuan ringtu kha a ‘kel e awl ngai lo’ a ni ber mai. Thlarau Thianghlim hian mi chhandamna changtua a siamah hian chhandamah tak khan a thawk thin a ni. Khawngaihna tih vangin a thut thluan tir ngai lo.
Tichuan, PCI Thurin VI-ah chuan, ‘anmahniah felna rah chi tinreng a thawk chhuak thin’ tih kha a awm bawk a. Zirtirna tawngchham tak chuan a hmaa step 5, Pathianin mi sual thiam a chantir dan (justification) zawngah khan a duh tawk a, Kristian nun (sanctification) ah a buai ta thin a ni. Chhandamna nena a inzawmna leh a hlutna a hmu pha tawh lo. |henkhat chuan lei malsawmna dawn nan thu awih chu a tha, te an ti mai mai a ni.
PCI Thurin erawh hi chuan Thuthlung Thar zirtirna tlawhchhanin ‘anmahniah felna rah chi tinreng a thawk chhuak thin’ a ti mauh mai a. Hei hi step 7-na ‘Kristian nun’ kan tih thin chu a ni. Theological term chuan ‘sanctification’, ‘Kristian tihthianghlimna,’ ‘Than len zelna’ chu a ni a. Hei hi Chhandamnaa tel, ‘part and parcel of salvation’, Thlarau Thianghlim hnathawh dik tak chu a ni. Chhandam faah chuan hmuh ngei ngei tur leh hmuh ngei tur a ni bawk.
Chhandamna bawmah hian thil 3 a awm a, chu chu kan hmuh thiam loh chuan kan buai thin dawn a ni. Pathianin mi sual thiam a chantirna (justification), Pathianin mi sual a tihthianghlimna (sanctification), Kristian nun kan tih bawk, leh Pathianin mi sual a tihropuina (glorification), a chawimawina hun, vanrama a hruai luhna chu a ni. |awngkam danga sawi chuan Chhandam tawh (justification), Chhandam mek(sanctification), Chhandam tur (glorification) tiin a sawi theih ang. Heng thil pathum hi Chhandamna package-a awm vek a ni a. Thlarau Thianghlim hnathawh vek a ni a, ringtuin kan neih vek a ni.
PCI Thurin VI-naah hian ‘glorification’ hi a awm chiah lo a, ka mimal ngaihdanah chuan ‘anmahniah felna rah chi tinreng a thawk chhuak thin’ tih zawhah hian, ‘tichuan, ropuinaah a seng lut ang,’ tih hi telh a rem ka ti hle mai. Chhandamna bawma mi a kim dawn si a. Ropuinaa inseng luh chungchang hi Thurin X-ah kan hmu ta chauh a ni. Tichuan, chhandamnaa Thlarau Thianghlim hnathawh hi hre thar ila. A bul atanga a tawp thlengin Thlarau Thianghlim a inrawlh vek a. Ama hnathawh azara chhandamna chang thei chauh kan ni a, chu Chhandamna erawh chu keimahniah, keimahni tel zelin a thawk chhuak a ni tih i hre reng ang u.