Lengpui airport-Engtinnge ni zel dawn?

Lalthuamliana

-- Advertisement --

Pu Amit Shah,Union Home Minister chuan Lengpui airport chu mipuite duh danin Airports Authority of India(AAI) in thla thum chhunga tihchangtlun dan tur ruahmanna siam anih tur thu leh thla ruk chhungin chu hna chu tan a nih tur thu March ni 15, 2025 khan NGO Co-ordination hruaitute hnênah a hrilh a. ZPM sorkar pian hlim December ni 14,2023 khan Cabinet chuan Lengpui airport hi AAI hnêna hlan nise tiin thu a lo titlu tawh a. He an thu tihtluk bawhzui tura ruat Working Committee te chu AAI laka an beidawn avangin Indian Air Force(IAF) lam an hawi ta thung a. India sorkâra thuneitu ber dawttu Pu Amit Shah meuhin Lengpui Airport tichangtlung turin India sorkâr a inhawng tih a sawi tawh hnu chuan chak taka AAI hnêna hlan tura hma lak mipuiten an beisei laiin Working Committee Chairman chuan IAF nena draft agreement an la buaipui mêk thu a la sawi ta daih mai a. Kan sorkâr hian engvangin nge Air Force hnêna hlan hi an la lunglen tlat tih hi hriatthiam a har khawp mai.
Phurrit chhawk lo ruahmanna: Lengpui airport hi tunhma chuan India rama commercial airport state enkawl awmchhun tih a ni thin a. Airport enkawl hi a hautak êm êm a, India rama state pachhe ber Mizoram tân chuan a hautak lehzual a, tun kum 7 kalta chhung khan kum tin chêng vbch 20 vel hloh ang kan ni. Tunlaia passenger phur thlawhna an hman tlangpui Airbus 320/Boeing 737-800 te hian runway PCN 50 an mamawh laiin Lengpui airport runway khu PCN 36 chauh a ni a, chuvangin full load pawh heng thlawhna te hian an la ngam lova, airline company te an hlawk tur angin an hlawk thei lo a ni. Mizoram sorkar chuan Lengpui airport hi IAF hnena hlan mai a tha a ti ta a ni.
IAF hnêna runway leh ATC kan pêk chuan airforce hnênah thuneihna zawng zawng kan hlan tihna a ni. Runway siamthat nân chêng vbch 50 mamawhna avangin airforce thuhnuaiah kan intulut dawn tihna a ni. Chutih laiin kan sorkâr chuan kumin budget-ah runway siam nân chêng vbch 80 lai a dah leh lawi si a, he ruahmanna hian awmzia a va nei love.Vawi khat thuneihna kan pêk tawh chuan kan chhuhsak leh thei tawh dawn si lova, a thlâkna tur hmun remchang kan nei bawk si lo. Assam Rifles pawh an insawnna tur râm kan pêk vek tawh hnuin Aizawl khawpui atangin an la insawn tha duh lova, kum 38 hnuah an insawn thei tâwk a nih hi.
State dangten Civil enclaves duh tawh lo: India ramin hma a lo sawn zel avangin airport mamawhna a sang chho zel a. Khawpui bulhnai maia ram remchang a awm loh avang leh airport siamnan sum tamtak sen a ngaih avangin India sorkar chuan Airforce airport te hi civilian flight atan an hawh sak thin a. Chung airport-te chu Civil enclaves tiin an sawi thin. India rama commercial airport 125 zinga 114 te chu AAI airport enkawl an ni a. AAI enkawl zinga 27 te chu Civil enclaves an ni a. Civil enclaves-ah hian civil mite an chep em em a, fighter airport bikah phei chuan civil mite an chep zual a. Airforce ten security chauh an ngaihpawimawh thin avangin civil enclaves te hian hma an sawn thei lo a ni. Heng airport te hi a ram miten an duhkhawp lo êm êm a, an awmna state te hian chhuahsana airport thâr siam an duh vek a ni.
Civil enclaves tha lo mi: India ram hmun danga civil enclaves-ah chuan Runway leh ATC airforce enkawl a ni a, building leh a dang zawng chu AAI enkawl an ni. State sorkar ten pawisa lama mawhphurhna an neih loh avangin an state finance-in a tuar ve lo. Mizoram sorkar leh IAF ten ruahmanna an siamah chuan runway leh ATC te IAF kutah hlan a ni anga, terminal building, security, ticket adangte chu Mizoram sorkâr kutah a awm thung ang. Airport security atân ringawt pawh 2023-24 chhungin chêng vbch 13.20 vel sen anih laiin Civil Aviation department-in pawisa a lakluh hi cheng vbch 11.90 vel chauh a ni a, staff hlawh tlemte tih loh chu airport atanga hman leh hmuh deuh vek a ni. CISF post a nih hnu phei chuan secuirty man a sang lehzual ang. He ruahmanna hian pawisa lama kan harsatna min chhawk zangkhai dawn loh avângin kan phurrit chu a ngai reng a ni ang. Chu mai ni lovin airport tihchangtlun-building sak thatna, aerobridge siam, parking bay tihlenna tur atân chêng vbch 500 vel tal chu a mamawh ngei ang. Heng pawisa zozai hi IAF in a tum dawn si lo. Heng zawng zawng hi civil enclaves dangah chuan AAI tum tur a ni, he ruahmannaah chuan kan tum a ngai dawn a ni.
AAI enkawl a tha ber: Airport enkawl hi a hautak êm avangin state dangte chuan anmahni enkawl an duh lo a, AAI enkawl turin an kutah an dah mai thin a. AAI dinchhan chu India rama commercial airport siam, tih hmasawn leh enkawl a ni a. Pawisa lama harsatna an neih loh avangin NE state-a AAI enkawl airport te pawhin an hlawkpui êm êm a ni. Kan state thenawm airport-Guwahati, Imphal, Agartala te chu AAI hnuaiah International airport-a puan an ni tawh. Nagaland, Meghalaya leh Arunachal state te pawhin International airport an la nei thuai ang. Lengpui airport hi AAI hnênah hlan ni se lang chuan International Airport-ah hlankai a nih thuai a beisei awm. IAF enkawl a nih chuan international airport chu engtikah mah kan neih theih a beiseiawm loh.
Nagaland atangin i zir ang u: Professor Edgar Schein, Professor Emeritus Sloan School of Management, MIT chuan “Economic Development Board(EDB), Singapore chuan an vision tihlawhtling tura an ngaih pawimawh ber chu midangte tih dan tha zir leh anmahni tawnhriat atanga hmalak dan tha zawk duan chhuah a ni” a ti. British-in Singapore lawngchawlhna an chhuahsan khân an thiltih hmasak ber chu British ten an lo chhuahsan tawh Malta lawngchawlhna engtinnge an hman tangkai tih zir turin an mi leh sa an tir nghal a ni. Hei hi Singapore hlawhtlinna thuruk pakhat a ni.
Dimapur airport hi Indopui pahnih hunlaia Allied Forces te Burma front chawm tura siam a ni. India Independent hnuah pawh Dimapur airport hi Indian Air Force ten an enkawl chhunzawm a. Nagaland sorkar chuan Pu Rajiv Gandhi Prime Minister a nih hun lai khan he airport hi Nagaland tan an dil a, an dilna chu Pu Rajiv Gandhi chuan a lo phalsak a, Indian Air Force chuan Nagaland sorkâr hnenah August 1987 ah a hlan chhawng ta a ni. Nagaland sorkâr chuan National Airports Authority of India hnênah 20.8.1987 ah a thlawnin he airport puitling tawh hi kum 99 chhung atan lease-in kum tin Rs.1 chawi turin a hlanchhawng ve leh a ni.
Nagaland chuan he airport-in hma a sawn theihnan nasa takin AAI a pui a. A tirah airport ram zau zawng chu 392.72 acre a ni a, mamawhna avangin 228.86 acre mimal hnên âtangin Nagaland sorkâr chuan a laksak leh a, AAI hnênah a hlan chhawng ve leh a ni. Nagaland sorkâr hian Dimapur airport tihchangtlun a nih theihnan AAI hnênah chêng vbch 2.75 a puktir bawk a ni. Nagaland sorkâr hian Kohima atanga km 25 a hla Chiethu-ah ram 1013.72 acre a zau cheng vbch 18 sengin airport thar siamnan a lei a, AAI kutah a hlan a.An ram hmasawna leh than zelna ngaihtuahin tuna infrastructure atana pawisa lo sen kha long term investment-ah a ngai a ni.
Draft Memorandum: MNF sorkâr kalta hun chhung khân AAI leh Mizoram sorkâr ten Lengpui airport chungchangah inbiakna an nei a, AAI-in draft memorandum (June 2022) a buatsaih a, tuna kan sorkâr hian pawm harsa a tih avangin an inrem thei lo niin an sawi a, chung an pawm theih loh te chu :
i) Midang hnena hlan chhawn: Govt of India disinvestment policy chuan private company hnena AAI-in airport a hlan tur te chu airport tha deuh kum khatah passenger nuaih 10 atanga 15 tal neite an ni tur ani a ti. Lengpui airport hian Manipur buai hma chuan kum khatah passenger nuaih thum vel nei ang a ni a. He criteria hi hman chhunzawm zel anih chuan kum 20 hnuah pawh private hnêna hlan theih a nih a beiseiawm loh. Lengpui airport-in hma a sawn zêla hlawkna te a hmuh hnuah chuan privatisation hi a that zawkna lai a awm mai thei.He clause hi Dimapur airport lease agreement-a chuan telh a ni lo.
ii) Fire service: Hei hi Mizoram-in enkawl chhunzawm nise tiin AAI chuan a rawtna a, tunah pawh AAI kuta awm a ni a, AAI enkawl zui zel hi harsatna awm tur a ni lo.
iii) Ram mamawh belh: A chunga kan sawi tak ang khan Nagaland chuan Dimapur airport khu Nagaland tan a pawimawh êm avangin AAI hnênah pawisa an puktir mai bakah ram a mamawh belh chu an state sumin an lei sak a. Mizoram pawhin ram tana tangkai leh hlawkna tur anih avangin Nagaland tih ang khian ti ve mai se. Sum kan harsa kan tih pawhin Union Aviation Minister/PM level-ah awlsamtea chinfel theih a rinawm.
iv) Security chungchang: AAI hian airport an enkawl zawng zawngah security man an tum a, anmahni kuta hlan anih pawhin Mizoram sorkâr-in security hi tum chhunzawm zel se an tih thin avangin an inrem hlei thei thin lo va. Tunah inbiakna mumal neih anih hma pawhin Central sorkâr chuan security man min rawn tum sak der tawh a. MHA chuan Lengpui airport security atân Central Industrial Security Force(CISF) 121 ni 24.4.2025 atang khan a rawn dah a. Mizoram sorkâr-in air ticket atanga a hmuh tur aviation security fee atangin security man a pe anga, a daihlohna bak zawng chu National Aviation Security Trust atanga tum tur a ni tiin MHA chuan ruahmanna a rawn siam ani.
v) Lease agreement: Dimapur airport hi Innerline chhung ami a ni a, Nagaland sorkâr chuan AAI hnênah kum 99 atan lease-in a hawh tir a, innerline area chhunga mi ve tho Lengpui airport tân pawh AAI chu non-tribal nimahse lease-in a pek theih lohna chhan a awm lo. MZU, RBI, NABARD, NIT te pawh non-tribal an ni a, lease chungchangah Mizoram-ah harsatna an nei lo.
A chunga kan sawi tak ang khian AAI hnêna hlan chungchangah engmah harsatna tur awmin a lang tawh lova. Union Home Minister meuh pawhin AAI in an enkawl tur thu a sawi tawh a.Chutih laiin kan sorkâr hian AAI hnêna hlan hi a la chak lo hle niin a lang. April ni 29,2025 khan AAI official pawimawh tak tak Mizoram-ah an lokal a, Lengpui airport tihchangtlun nâna thil tih ngai te rawn enfiahin CM leh sorkar hotute an hmu nghal a. Inremna tura ruahmanna fel tak siampui theih tawh mai awma a lan laiin kan sorkâr hian AAI official te hi an lo be tha duh lo nia hriat a ni. A chhan nia lang ta ber chu Pu Vana, LPS in kan CM a kawmna a CM thusawi atang hian a chiang mai awm e. “Kan working committee te nen an (IAF) han indawr a, a draft an nei tawh a ni, a pumpui khuan kan pe dawn a ni lo, a ram khu kan insem dawn a ni, a runway atanga lehlam zawng terminal building lo lam zawng a ramhnuai lam zawng khu anni-in an chang ang, chu chu a man kan chhut chhuak ang, an nin an lei ang. Chumi ringawt pawh chu kan thlahlel ve a ni a man kha”.Kan sorkâr hian Lengpui airport tihhmasawn aiin pawisa an it zawk avangin IAF lam hi an awn zawk niin a lang.
Tunhnaiah India sorkâr-in Mizoram chhunga National Highway, railway atan pawisa tam tak a seng. Mizoram University din nan leh enkawl nan central sorkarin pawisa tam tak a seng a, a hlawkna teltu chu Mizote kan ni. Heng infrastructure-University,kawng, railway,airport te hi ram hmasawnna hnuk pawimawh tak sorkâr tan sum hmuh nâna hman leh hralh chi a ni lo va, tha taka min enkawl sak theitu Central agency hnêna hlan mai hi kan tihtur a ni.
India ram khawi state mahin IAF kutah an state enkawl lai mek airport, Indian Airforce kuta hralh emaw hlan emaw tumna nei an la awm lo.Tun dinhmuna pawisa mamawhna sang lutuk nia hriatna avangin nakina thatna tur ngai pawimawh lovin kan sorkâr hian infrastructure pawimawh em em airport, airforce kuta hlan a tum mai hi hmathlir a nei thui lo hle niin a lang. Pahalgam thilthleng avangin India ram airport 32 lai khar an ni. Heng airport te hi civil airport ramri hnaih ami leh airforce airport ramri atanga hla deuh Hindon te pawh khar an ni. India sipaiten Pakistan airport engemaw zat an bomb chhiat kha civil airport ni lovin Airforce station an ni. India leh Pakistan inbeihnaah hian Airforce station te chu target hmasa an nihzia a tilang chiang khawp mai.Lengpui airport IAF hnena hlan nise indo nikhuaah a hlauhawm bik chuang lovang tih ngaihdan leh India-Pakistan inbeihnaa thilthleng hi chu a inpersan hle a ni. Kan thenawm Bangladesh-ah pawh China-in kua a rawn hreuh mêk a, port engemaw zât a siamsak mek-Chittagong port phei chu submarine 6 leh indo lawng 8 leng thei turin a siam mek a ni. Bangla Desh hian submarine pahnih bak a neih hriat a ni lo. Lengpui airport hi IAF kuta hlan nise, indo nikhuaah hmelma target hmasak ber tur a ni tih chu a chiang a ni.
Lengpui airport hi kan hruaitu hmasa Brig T Sailo, Pu Laldenga, Pu Lalthanhawla ten harsa taka an sual chhuah, Pu Lalfakzuala, IAS(Rtd), Chief Secretary, Lengpui Airport Implementation Committee Chairman ni bawk hova MPWD Engineer chhuanawm tak tak ten an siam puitlin a ni. Kan CM kalta Pu Zoramthanga te pawhin theihtawp chhuah a an lo hum tang tang avangin hetiang hun thlêng thei hi a ni. Kan sorkâr hian kut pawh a la thlak hma leh Mizo mipuite leh party hrang hrangte duh dan ang ni lova hralh a tum mai hi chu a vanduaithlak hle mai. Kan hruaitu hmasa te pawh an zahawm khawp mai.
Kan sorkâr hian thlan tlin kan ni tawh airport hralh chungchâng hi chu kan thuneihna a ni tih ngaihdan a nei a ni thei e. Airport hralh chungchâng hi chu administrative thil ni lovin hnam thil a nih avangin thutlukna a siam hmain kan sorkâr hian Mizo mipuite a rawn hmasain an pawmpuina a la ngei ngei tur a ni. Political party mai bakah NGO leh civil society te tan pawh hnam thil a nih avangin uipui tuilian thlir mai chi a ni lova, an inrawlhna ngei tur thil a ni. Air Force hnêna hlan hi Mizoram political party hrang hrang-MNF,Congress,BJP, MPC leh NGO hrang hrang-YMA, MUP, MHIP, MZP, MSU, ACCJSU, civil society te pawhin an duh loh thu leh AAI hnêna hlan an duh thu chiang takin an sawi tawh a, Mizoram sorkâr-in IAF hnêna hlan a la tum talh hi mipui zah lohna a ni. Central sorkâr a inhawn laia kan sorkâr hian mipuite duhdan ang ngeia AAI hnêna hlan tura hma a lak vat loh chuan hun tha a neih hi a bawh pelh ang tih a hlauhawm. IAF hnêna hlan hi Mizote tan thil pawi tak siamthat leh theih tawh loh, hnam pawikhawihna kan la inchhir kumkhuana tur thil a nih dawn avangin kan sorkâr hian rilru fim taka a ngaihtuah a ngai a ni.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More