NUNGCHA HUMHALH: KRISTIAN THLIRNA ATANGIN

Rev Dr Ramengliana
Hmanniah kan nau pakhat, nungcha humhalh lama thahnemngai takin mi thenkhat zawhna, chhan a duh tak si a chhan thiam meuh loh chungchang min zawt a. Chu chu mihring ni lo nungcha dangte hian thlarau an neih leh neih loh chungchang hi a ni a. Sava kah chak tak tak ten, thlarau pawh nei hlei lote chu lo humhalh vak a tul loh thuin an lo bei let nghek mai a ni awm e. Hetiang taka ngaihdan changkang lem lo la neitu kan la awm hi a mak ka ti zawk a. Tlem han sawi ve ka duh ta a ni.
Thil siamte hnena Chanchin |ha hril
Lal Isuan Chanchin |ha hril tura min tirhna, “Khawvêl zawng zawngah kal ula, thilsiam zawng zawng hnênah chuan Chanchin |ha hi hril rawh u,” (Marka 16:15) hi Mizo Kristiante bengah thil thar a ni lem lo va. Pathian khawngaihna avangin kohhran pawl tinin dah pawimawh hmasaa theih patawpa kan tan theuh hnuah pawh Chanchin |ha hril pawl, para-church organization, te kan la din lehzel hi a lawmawm ngawt mai. He Chanchin Tha hril meichher hi Zofate nunah hian dai ngai lo se a duhawm ngawih ngawih a ni.
Chutih lai erawh chuan kan hrilna hmun turah kan chiang lo leh zauh thin a. Mihring, Lal Isua la ring ve lote hnenah chauh emaw kan ti fo thin niin a lang. Pathian hian mihring chauh hi a buaipui emaw tih a awl hle. Marka ziaka Isua tawngkam hi tunlai hun nen a inhmeh zual a, ‘thilsiam’ zawng zawng hnena hril turin min ti a nih hi. Chanchin |ha hril hian thing leh mau, nungcha zawng zawng a huam vek mai awm e.
Hetia kan sawi hian tih dan inang khat vek kan hmang ang tihna a ni lovang a. Mihring leh ramsa hnena kan hril dan erawh chu a inang thei lovang a. Nungcha leh ramsa, thing leh mau zawng zawng hi Chanchin |ha zar zotu an ni tur tihna a ni ang. Mihringin kan nawm kan maka nawmsip bawl nana hman chi a ni lo. Tirhkoh Paula pawhin, “Thil siam zawng zawngte chuan Pathianin a fate a tihlan hun an nghâkhlel êm êm a ni.” (Rom 8:19) a ti hial a ni si a.
Mihring leh Pathian thil siam dangte
Theologian tha leh kohhran hruaitu ropui tak ni thin John Stott chuan, “Thil siamte leh a vawngtu kan nihna atangin min hualtu kan chhehvel humhim hnaah hian Kristiante chu che nasa ber tur ni awm tak an ni,” a lo ti tawh a. Genesis bu tirah Pathianin thil siamte vawngtu atan mihring a ti kha a nia. Chu hna chu vawiina kan nuam tawlna emaw, kan hlawkna emaw nen hi chuan danglam tak a ni. Mihring hian ama duh duha thil siam hi hmang tur a ni lo tih hi kan rilruah a intuh ngheh a tul.
Ringtu tam takin hriat sual kan nei thin niin a lang. Mihring hi Pathian thil siam chungnung ber a nih avangin thil siam chungah a duh duhin a khawsa thei, emaw kan ti thin a ni. Chutiang chu Pathian thiltum niin a lang si lo. Ama anpuia a siam chhan pakhat nia lang thei zawk chu a ropuina puang chhuak tura a siam zawng zawng enkawltu atana a duh vang a nih a rinawm zawk a ni. Mihring chu a siamtu a ni lo va, enkawltu a ni zawk tlat si a.
Mihring hi sualah tlu hlauh lo sela chuan thing leh mau, ramsa leh nungcha zawng zawng chungah hian dik leh fel taka awmin enkawlna hna chu tha takin a thawk tura ngaih theih a ni a. Chuti a nih laiin Eden sual zung zam chuan min fan hneh tawh avangin kan pianpui rilru lawng lawng hmang chuan kan ti fuh hleithei tawh lo a ni. Keimahni tan, kan nawm nan liau liau hman kan tum tlat thin. Ramsa chu han in umin han inei thin mah se, an puar tawh chuan chhunzawm an tum chuang hauh lo va. Mihring erawh chu ‘inchhekarbawm’ leh ‘nuam tih zawng’ avangin tawp chin kan nei lo thin a nih hi. Hei tak hi a pawina chu a ni.
Nungchate leh mihring
Ramsate hi an khawsak saka khawsa ve mai mai emaw kan tih laiin Youtube leh TV channel vela ramsa zir chiang hovin an han beih tak tak chuan rilru sawhsawn dawrhtu a tam khawp mai. Keini ang deuh thova hringnun awmzia an hmanna awm tak tak, rilru leh ngaihtuahna ti thui tak tak a lo tam thei khawp mai a. Lang chiang em em chu inmamawh tawn vek kan nihna hi a ni. Mihringte pawh min hualveltu thing leh mau, lung leh tui, ramsa leh savate tel lo hi chuan eng teh ual kan ang dawn lo tih a chiang a ni. Lo en ve mai rawh.
Pathian thu lam atanga chhutin ramsate hian thlarau an neih loh avanga dah hniam deuh leh humhalhna pawh ngaihthah theih deuh a awm zia chu a tira kan sawiah khan a hriat theih mai a. Ngaihtuah chian deuh chu a tha. Pathian thil siam pumpuiah hian chanvo an neih lenzia chu hnial rual lohvin a hriat a. Ramsa te leh rannung dangte hian thlarau an neih leh neih loh hi chiang faka ziahna Bibleah a awm lo a ni awm e. Amaherawhchu, Isaia 11:6-9, Thupuan 5:13, 19:11 ah te hian vanramah pawh an la lang zuai zuai ve tho hian a hriat a; Thuhriltu 3:18-21, Luka 3:6, Rom 8:19-21, Sam 36:6 te han chhiar hian lungtum ngawt chu an ni bik lo a ang thin a ni. Pathian thiltih hi a thil siam zawng zawng a huap tih chu Gen 9:12-17; Sam 50:10,11; Hosea 2:18 te han chhiar hian a lang reng bawk.
Martin Luthera pui roh khan vanramah chuan mihring leh nungchate inkarah inremna famkim a awm niin a sawi a, he inremna duhawm tak hi Krista chhandamna famkim a thlen huna lo awm tur niin a sawi. John Wesley a pawh khan Rom 8:19 kan tarlan tak behchhan hian ramsate ropuina ni hi Pathian thiltumah a awm ve tlatnin a sawi a ni. Eng pawh ni se, he leia an mawhphurhna zo vek tur ang chuan Pathian thu hian a zirtir lem lo niin a lang a. Mihring leh ran chu inang leh intluk tlang vek kan nih loh lai hian Pathianah hlutna nei lem lova pawng duh duha sawisak theih an ni bik lo tih chu a chiang viau e.
Tlangkawmna
Nungchate humhalh kan sawi hian a bawplawka lak a awl riau a. Min tina tur ngei ngei humhalh chungchang kan sawina a ni ngai lo va (hemi chungchangah hian zir tur tam tak kan nei ngei ang a); sa ei tawh lohva thlai hring chauh ei (vegetarianism) kan sawina a ni bawk hek lo. Mihringin kan ei tura kan vulh ar te, vawk te, bawng te leh adt., hi chu an ral hlauhawm pawh a ni lo va talh leh ei inthlahrun a ngai lem lo vang. Amaherawhchu, khawvel pum huam pawh a kiam telh telh, kan ramah ngei pawh an tlem sawtzia kan hriat theih, sava te, ramsa chi hrang hrang te hi zawng…humhalh kan ba thlawt a ni.