REMNA KUMHLUN VS INBIAKNA KUMHLUN

ZD Lalvunga

-- Advertisement --

Hun kalta te kha kohkir theih ni sela, Remna leh Muanna kawng bumboh takah khan; En nawm mak tak kan hmu ngei ang. Sawi sen rual a ni lovang. MNF Mipui Movement khan entirna tam tak a keng tel a, sawi hman a ni rih lovang. Mahse, Remna leh Muanna duhtute nia kan ngaihte thinlung inperhsan sizia te, a tlangpui tarlang thuak ila. Inkalthelh nuai mai thei; hrut rual a ngai ang.
MOVEMENT LEH INBIAKNA: MNF hi Dt. 22nd Oct. 1962 khan Pu Laldenga In Tuikhuahtlang Aizawl-ah amah leh mi 7-in an din a. Kan dikna chanvo nei let turin 1966 1st March-ah MNF chuan Independence puangin Mizoram-ah (India) nen Indona a thleng ta tiin kai tawi mai ila. Buai atangin, khatih laia thu neihna vuantu, Mizo Union hruaitute leh Kohhran hruaitute chuan Remna leh Muanna kawng zawngin hma an la ta a. Dt 27th December 1967-a Din, Mizoram Cong (I) leh Mizo Union-te chu, 1974 April khan an lo insuihfin ta bawk a. Remna leh Muanna tura hnathawh tum nia inchhal an nih avangin “Remna Palai” an inti hial a nih kha. (Atlangpui chauh lawr ang aw) MNF leh India inbiakna tur hian Dt. 8th Nov. 1974 khan, “Peace Advisory Board”, din a ni a. Political party hotu hrang hrang leh, YMA, |KP, K|P, MZP leh NGO hrang hrang an tel a ni.
He Remna kawng zawn hi a thuiin a bumboh hle a. Remna atana inbiakna chuan hma a sawn zel a, 1984-a an sawi bak sawi turin Pu Laldenga kha Dt 15th Jan. 1985 zanlaiah Delhi a rawn lut a, Pu Tawnluia leh Pu Thankima te pawhin Dt 17th Jan 1985 khan Delhi an thleng bawk. Inbiakna Dt 21st Jan 1985 khan neih a ni a, thil dang bakah PM nena an inbiak huna sawi turte an thlir lawk a.
Chakma Dist. Council chungchangte pawh an sawiho bawk. Central-in Law of Order kenkawh thuah Special Power Governor kutah awm turin an duh a. Hnam palaite chuan, CM kuta awm turin an kar ve thung. Inbiaknaah khan, kan ram leh hnam himna ang chuan kan Inremna thuthlungah khan hmuh theih a ni.
REMNA KUMHLUN VS INBIAKNA KUMHLUN:
Khatih hun lai kha hawikir lawk ila. Remna leh Muanna nghak chhuak tura kan infuih sauh sauh lai khan, nghah chhuah chu sawi loh, tlema tlemah, Inbiakna a chat thla tep a nih kha. Inrem tura sawi fel sa, Point 3 (1) Constitution Article 371 (A-G) (b) General Armnestry leh (c) Chakma District Council chungchangte chu sawi hnawk leh in, Home Minister chuan tankhawh thar lehin Hnam Palaite hnenah pawh, “In Hqrs pawh va berawn leh ula” a lo ti hial a. Hnam Palaite chuan a thil tih dan ah, Inremna duh lovah India chu an ngai hial a ni.
Hnam Palaite, Hqrs.-a an kir leh a nih rau rau chuan, Delhi-a kir leh tumna an neih mai loh avangin leh Nov. 1985-a Inremna ziah a nih loh chuan an hmunpui pan an tum thu an sawi rik avangin, Information office of Emissary for Peace chuan Dt. 15th Nov. 1985 khan Remna kawng dap ho turin, Mizoram Pol. Party tin te chu, Information Office-ah a chah khawm nghal a ni.
Khami inkhawma tel Party te chu MPCC President MO ni bawk tuna CM Lalduhawma, chuan an party-in remna thawh chhuah an tum dan te, Ruling Party-te tiha mawi lo khawpa a inhuam thu te uar takin a sawi a ni. Tin, point 3 te thil inthup, inlar chhuahna mai a nih a hlauh thu sawiin Dt. 18th Nov 1985 khan CM Pu Hawla nen a tulna ang zela Remna nawr tura Delhi-a liam an tum thuin tlang a kawm a. Party dangte pawh kha hmin theiah inngaiin beiseina sang tak nen an palai atan an pawm ve ta nghal a.
Chu mai chu a lo ni lo, Pu Duhawma chu hlingbet taah an inngai hial a ni. Tichuan, Nghawng tawk neia an inhlintirna hruizen hmawr lehlama an kut zem nghehtir sauh sauhvin Party hruaitute chu, Dt. 18th Nov. 1985 khan Delhi lamah CM nen an liluh ta vang vang mai a. “NU LEH PA KHUA CHU, NUAMSINKHAW”, thil chinchang hriattir nan, Dt. 19-a an hruizen vawn/chelh phih che tura an sawi angin, an rawn Signal ta si lova, an hrui vuantu Party hruaitute chu an meng phawk tan ta a. Pi Indira Piancham a ni miau va, tiin an intawng thlamuan ta rih a. Mahse, an ngaih erawh a tha chuang miah si lo. Agitation, hruai tura Dt. 25th – a Mizoram phih chhuak turin Dt 22nd Nov 1985 khan an han “EKSAAT HAI”, ta dial dial a. An hnuk che zo ta hauh lo mai a. (Delhi Palai kal te kha) an hruaitute hruizenah an nghawng tawk tel lovin valhba an han siam a, anmahni inkhawngaih nan an hman nghal loh phei chuan Pu Duhawma lah an hlin phakah a khawsa tawh hauh si lova.
Anni lah chuan Delhi atangin, “A beisei lutuk……Home Minister leh PM kan hmu phawt dawn…..” tiin an inhlintirna hruizen chuan a dawmtute chu an phih kat ta chiam mai a, Arun Nehru nena Aizawl a rawn chuang chhuak sa tawh, CM a han chah let leh ve ngial a, “Agitation” hruai tura phih chhuah chu, “KA-HAA” Party hruaitute chuan, a ni ta ngang love, hawh u, phengphehlepa khua kan tlai hmain, “Remna atan hma i laksan mai teh ang u” tiin Dt 28th Nov. 1985 khan an inhmukhawm leh a. Mahse, hmalak san theih loh khawpin an hruizen chelh ah chuan an lo awk fuh tawh si a. Chu achhapah an hruizen vawnpui Cong (I) hotute chuan, “Lo za ruai teh suh u” tiin an lo khap tlat bawk nen…. An thutkhawmna a rawn tlan lut a, an inbiak hma hauhva, “Lo ngawi lawk rawh u, an progress viau mai”, tih thu ringawt sawia chhuak leh ta daih lah bo lo, a tu ate nge awkai zawk tih pawh hriat theih rual a ni ta si lo. Engpawh ni se, inbiak tan hma hauhva “An progress ngang mai”, ti thei pawl hi chuan, “REMNA KUMHLUN”, (Lasting Peace) aiin, Inbiakna kumhlun (Lasting talk) an thlakhlelh zawk lohna chhan a vang khawp ang le.
Hruizen hmawra inkhawih awk party hruaitu ho khan, Remna kumhlun panpui tura an Agitation Leader tur chu an pawt chhuak thei thlawt si lo. Party dang ten, “Keini chuan, Remna kumhlun lam kan pan” ti si khan, kawng dang pan tum Cong (I) kaihkuah tel kher lo khan an tum ram kha pan ding mai kha an ni. Tin, Cong (I) ho pawh khan, “Kan Assembly Resolution angin, Remna kumhlun lam kan pan” an ti ve thova, khatih laia, “Ringlotu” ti a inpuh tawnte kha, rem lo chunga nghawngkawl bah dun an tum kha, Tirhkoh Paula te duh hauh loh thil kha a ni.
INBIAKNA KHAWTLAI CHHAN: Inbiakna khawtlai chungchangah Pol-Party hrang hrangte kha an inpuh tawn nasa hle a, Mizoram Cong (I) chu mawhphurtuah an puh vek a. Central Cong (I) ten Mizoram an Unit te sawhnghehna atan an ti khawtlai niin an sawi a ni. A bulpui ber zawk chu, Central Sawrkarin, Pu Laldenga an venthawn vang a ni. Pu Denga khan China vawi-2 a tlawh tih Central hian a hrechiang hle a. British Sawrkar pawh, Pu Denga lo mikhual duh tu an lo ni bawk si.
Chutih laiin, ‘W’ Germany, USA, Pakistan leh Bangladesh te hi a thiante an lo ni a. Chuvang chuan Mizoram CM lo ni ta se, engtin nge, Mizoram chu Inter National Politics-ah a luhpui ang tih kha Central khan a vengthawng ber a ni.
A dawt lehah chuan, Opposition CM lo ni ta se, Opposition party hrang hrang, BJP, Janata, CPI, CPI (M) etc te leh Opposition CM hrang hrangte thurualpuiin Cong (I) party tana hnawksak taka a chet an hlau tlat bawk. Chuvang chuan a mizia leh, Inter National Politics-a a sukthlek an hriat chian phawt loh chuan, chuti maiin, “INREMNA” an siampui ngam lo niin a lang.
Mahse, kum 10 teh meuh an inbiak hnuah leh ngun taka a mizoa (Pu Denga) leh Inter National Politics a thlir dan an zir hnu-ah, ngaih ngam chin an nei niin a lang a, chuti chung chuan PV Narasimha Roa khan, “Mizoram kan naute (Our Baby) khi chu han timualpho lovin chhawmdawl dan i ngaihtuah a niang chu” tiin fiamthu ti takin a chah hial a nih kha.
Pu HAWLA RILPHIR LEH ZORAM POLITICS : Thil dang zawng zawng an sawi zawh hnuah, Mizoram Interim Sawrkar din dan tur chauh sawi hmabak a nih tawh avangin Central Sawrkar chuan, Mizoram Cong (I) hruaitute kha an chah thla ta a. Pu Lalduhawma President MPCC, Pu Hawla CM, Pu H. Thansanga Speaker leh Pu Zalawma, Vice President MPCC te khan Pu Narasimha Rao an hmu phawt a, a ni chuan thil engkim PM kutah dah vek a ni tawh a, PM hmu rawh u” alo ti a.
PM an hmuh hmain vanduai thlak takin, Pu Hawla chu zai ngaiin, a rilphir paih turin Hospital-ah dah a ngai ta hial a. Mizoram UT. Ministry thiaha, Interim Sorkar siam dan sawi tur an nih avangin Cabinet hruaitu CM awm loh hlana sawi chu thil kawng hmang a ni chiah lova, MNF Demand ang chiahin Interim Sawrkar-ah tute mah inrawlh lovin, MNF ten kengkawh mai sela chuan sawifel mai theih a ni teh meuh mai. Chuvangin May thla chhung ngeia Inremna ziah fel beisei a nih laiin, ziah fel hman a ni ta lova, CM Pu Hawla Hospital a awm pawh chu a tha chho zel na in, June ni 10-15 velah chhuah theih beisei a ni chauh mai si a. Chutih lai chuan PM a zin chhuah leh dawn avangin June ni 20-30 chhunga inbiakna neih Central lam chuan an rawt ta a.
INTERIM PERIOD : Hnam sipai te chuan Interim period-ah anmahni duh dana sawrkarna kalpui an phut a. Khatih laia an sawt tawh chinah, Sawrkar chu MNF in a kaihruai anga. A hun chhung atan Kum 1 vel nise, tih a ni a. Amaherawh chu Cabinet Minister chu MNF duh dan anga thlan tur a ni.
MNF President-in Emissary atan a dah Pu Aichhinga, khan MNF atangin mi 4 leh MPCC atangin mi 4 bawk an ni ang a tih angin Interim Sawrkar chu MNF te duhdan chanve chauhva kalpui a ni ta tlat a ni.
MPCC President Pu Lalduhoma khan May ni 31 zan thleng kha chuan engkawng maha an inrawlh loh tur thu kha a sawi a. Ani kha inrawlh lo tak tak chu nise, MNF-te duh dan a, Interim Sawrkar kha kal tur a ni a. Mahse, “THU” mai a ni. 31st May zana Pu Duhoma’n, “Post Interim Period-ah pawh thawhho zel theih kan beisei” tih a sawi tuma, tum loh taka, “Pawh” a ti tel zeuh khan, Interim Sawrkar ah tel ve an tum ru tih kha a chiang hle a, an tel ve ta reng a nih kha. Vawiin thleng hian Pu Duhoma mizia chu a la danglam lo a nih hi.
Pu Narasimha Rao khan Pu Denga hnenah MNF Party thil tum te zing ami, “Zalenna sang ber nei a, Mizo hnahthlak zawng zawng rorelna (Sawrkar) pakhata inzawm khawm” tih hi chu in tidanglam ve a niang chu”, a ti a. Inrem hnu-ah India Constitution hnuaia tih belh ngaite tih belh an rinna pawh a hlawhtling bawk a.
Article 371 (G) ah kan hmu a.
India Dan pui thuai/her danglam dawrh khawpa inremna kha a te lo tih hi, Mizote hian kan hriat fuh ngei ngei hi a tul khawp mai. Hetih rual hian kan hriat reng tur chu eng anga Dan tha pawh nei ila, a hmangtu mipui ten kan hman tangkai chuan si loh chuan, “Dar ri mai mai emaw, Darbenthek ri mai mai” ang chauh kan ni ngei ang.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More