VC-TE MAWH PHURHNA, DÂN SIAM |HAT LEH NUNGCHATE ZALENNA

Dr J.T.Vanlalngheta
Ziak Mi Lexis & Law

-- Advertisement --

Dan lam hawi thu ziah hrang hrang chhiar thinte, helam khawihtu deptt-a thawkte leh politician-te chuan Thingtlang tual chhung sawrkar ‘The Lushai Hills District (VC) Act, 1953’, kum 2014-a siam that hi kan hre theuh ang a; VC-te tih tur/hna thawh tur leh thu neihnate a siam danglam hi; chuti chung chuan, nungchate tâna han thawven phahna tur lam hawi section thar emaw, provision/proviso thar emaw rêng rêng chu khawi laiah mah dah a ni si lo; hma sawnna hna (developmental works) hian nungcha hum halh leh chheh vel humhalh (environment protection) te a huam vek si.
1891 March ni 15-a Zofaten Isua hming kan hriat atanga chhût chuan, kan Kristianna hi kum 130 zeta upa a lo ni ta reng mai; thlarau lama Harhna Rûnpui pawh kum 1906, 1913, 1919 leh 1930-ah te thlengin, tun thleng hian a rûnpui ni lo mah se, chawl lovin Thlarau Thianghlim chuan A kohhranho chên chilh rengin min la ti harh zui zel a ni. Hetih lai hian kan harhna hian nungchate humhalh duhna te, hmangaih sawtna te, Amah Isua anga nungchate nena chen ho thiam sawtna kawngah te erawh chuan min ti danglam thei si lo niin a lang si. Nungchate hmangaih theihna thlarau harhna kan mamawh belh a ni.
Hemi a lanna pakhat chu: The Lushai Hills District (Village Council) Act, 1953, kum 2014-a kan siam thatin helam a la hawi lo cheu hi a ni. Nungcha humhalh leh ram ngaw humhalh hi VC-te hna pui atan chuan a u deuh! a nih pawhin nungcha humhalh kawnga Sawrkar/EF&CC Deptt dan, scheme leh project kalpui lo puihbawm ang chi tal hi chu he danah hian awm tur chu a ni; entir nan …To cooperate the State Goverment in inplementing the programmes of protection of Wildlife’ (and environment)… tih ang chite hi Village Council Dana tih tur bi tukahte hian telh ve ni se chu duh thu sam a ni ang. VC hi State Sawrkar chhûnga Sawrkar tê niin bureaucracy (pawl/sawrkar/sawrkar hna thawk) angin hmuin ngai mah ila, he hna thawh tur a taka thawkchhuaktute hi tu/thil dang ni lovin, mihring, Isua ringtu, Bible-in Pathian fate’ a tih ngei hi an nih deuh vek avangin, nungchate humhalhna kawngah hian thil ti thei tak tur an ni; an che tâwk si lo em ni? Chutih laiin, nungchate hian anmahni humhalh tura VC member (Pathian fâ)-te lan hun hi an nghakhlel hle si a ni (Bible-a Rom 8.19-22-a thil siam zawng zawng…tihah hian tûn tumah hi chuan nungchate hi kan kawhtir deuh bik a ni).
VC dan siam that lehah chuan a chunga kan sawi ang chi hi telh ni ngei tawh se tih kan han rawt a ni. Telh a nih hma pawhin Pathian fâte kan nih vek avangin, nungchate an pun theih nana theih tawp chhuah a hun ta hle mai. VC dana nungchate humhalh lam hawi telh a nih hma pawhin mipui (Pathian fate) tang rualin an/kan ti thei êm êm a ni. Lalthara-te Unau Foundation hian nungchate leh ram ngaw humhalh tha khaw 14 lai an chhinchhiah a, sum an neih daih loh vangin an vai chuan lawm man erawh chu an pe thei vek rih lo a nih kha; an hlu hrim hrim e. Heng khaw 14 (Tualbung, Rulkual, Zote, Lêng, N.tinghmun, Reiek, Sailam, N.Mualcheng, Mualphêng, Kânghmun, Hmawngkawn, Sumsuih, Chhîppui leh Zawngling, Lawngtlai Dist)-te hi an fakawm tak zet a, an tih dan hi entawna, nungcha leh ram ngaw humhalhna kawngah khuate an inel a tha hle mai. Chu chu Pathian duh zawng pawh a ni ngei ang.
Nungcha humhalh chungchanga ka nêl deuh thingtlang pa thenkhat ka sawipui châng hian, “Silai tha, scope nei chi nena sava veh thinte hi chu khawpui lam atanga lo kal an ni tlangpui thin,” tih ang chite hi min hrilh dan a ni; thingtlang lamah hian a rûka sa la pêl reng, airgun leh saurawkherha sava veh reng, thang kam rengte hi an la awm theih rualin, inpuh tawn inpuh tawn lovin leh, khawpui lam leh thingtlang lam sawi lovin, nungcha ti hlum thin zawng zawng hian nungcha tih hlum hi bansan thak a hun tak zet a ni.
Forest officer-tena nungcha ti hlumtute laka hma an lak dan tlangpui hi FIR theh luh hi a ni deuh berin a lang a; a dik reng mai; dik tak chuan, WL (P) Act, 1972 Section 51-in a sawi anga thing leh mau kaihhnawiha dan bawh chhetute chunga hremna an lek kawh (an chawitir) ang bawk hian nungcha ti hlumtute a hmuna an mante hi a hmunah vêk an chawitir thei a ni. Police hnên thlentîr kher lo pawh hian action lak nghal theihna thu neihnaa thuam an ni. Nungchate laka hlei lentute hi man mai an har thin avangin mipui tanpui an mamawh a ni; a thu azirin, FIR (Code of Criminal Procedure, 1973, Sect.154/Bharstiya Nagarik Suraksha Sanhita, 2023 Sect.173) theh luta, hremna pawh a sang thei ang ber pêk zêl a tul chang a awm ang; nungchate hmangaiha mipui kan tan rual a ngai a ni ber mai. Khua leh tui thate hian kawng hrang hranga dan keng kawhtute an tanpui (eg kâa hrilh emaw, electronic report emaw, leh adt) loh chuan dan hian a nihna tur angin hna a thawk hlei thei thin lo a ni.
Tlipna: Nungchate chunga nunrâwngte laka Dan Tuboh lek theih dan chungchâng kan han sawi kai taknain, thil tha ber nia lang erawh chu: Thlarau Thianghlim thil tih theihnaa nungchate zalentîr tûra Engkim Ti Thei kan Lalpa leh kan Pathian auh hi a ni.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More