533rd OLYMPICS KAN LO THLENG TA… (A brief history of Olympics) – Jipson S. Hrangate, AFC Referee

Khawvel pumpui huapa infiamna (games & sports) chi hrang hrang infuankhawmna intihsiakna ropuiber ‘The 33rd Olympics Games’ chu vawiin, July ni 26, 2024 hian France khawpui Paris-ah ropui taka tan/hawn a lo ni dawn ta. Opening Ceremony hi zan dar 7:30-ah variety show ropui leh hmuhnawmawm tak takin a zui ang.
International Olympic Committee (IOC) president Pu Thomas Bach leh Official & VIPs tamtakin he hun hi an chhim dawn a; hranghlui veteran hoin Olympics meichher (torch) kenga an in pass chhawn diat diat hnuah Olympic meipui (Flame) an rawn chhi ang a, mei fawhkai kengtu (torch bearer) hnung ber tur chu celebrity lar em em Snoop Dogg a ni ang.
Hetah hian Olympics motto – Citius (faster), Altius (higher), Fortious (stronger)-te chu tihlan an ni dawn a; Olympic theme chu Parade a ni a; Olympic official mascot chu ‘The Phryges’ niin, triangle sena inthuam a ni.
Olympics 2024 Paris-ah hian hi ram 203 laiin infiammi (athlete) an tir a, infiammi pungkhawm zawng zawng hi 10,500 zet niin, infiamna hmun (venues) 35 a awm a; infiamna item 32 leh a thennawi 329 a awm bawk ang. Infiammi zaa 25 (25%) chu hmeichhia niin, mipa 25% an ni bawk.
Kan ram India chuan infiammi 117 lai a chhawpchhuak ve a, mipa 70 leh hmeichhia 47 an tling.
Paris Olympics 2024 Game Village chu acres 128 zeta zau niin, building ropui tak tak 82 lai sak a ni a, tah chuan thlen in (apartment) 2500 lai a awm bawk.
He’ng Game Village sakna’n hian US dollar 1.85 billion senral a ni tawh.
Aw le! Heti lam hi duhtawk rih phawt ila, tunah kan thupui ‘Olympic chanchin’ lamah lo lut tawh ila.
Olympic history tawi
Ancient Olympics
Olympic Games hi hmanlai lehzual (hmasang) Greek hun laia intan a lo ni tawh a; Greek mithiamho sawi dan chuan an pathian ropui leh chhuanvawr Zeus leh Kronos-te chuan he lei (earth) hi ral hrata an lak (posses) a ni a, chumia an chakna lawmna leh hriatrengna atan Mt. Olympus-ah infiamna/intihhlimna chi hrang hrang an lo buatsaih thin.
Ziaktu Homer sawi dan ve thung chuan Greek-ho pathian Pelops (god of fertility) an tihin sakawr tawlailir intlansiaknaa a chak tumin a lawmman atan lal Oeanamus fanu hmeltha tak mai Hippodamia chu nupui atan a nei a, chumi lawmna atan infiamna chi hrang hrang a siam a, tah chuan an pathian Zeus biak (worship)-na turin meichher an chhi thin (he meichher hi tunlaia Olympics meichher rawn intanna nia sawi a ni).
Chumi kum lehah chuan Greek lal Aethlios chuan infiamna chi hrang hrang a rawn huaihawt leh a, a fapate pawh a tel tir ve a; running race-a chakberte chu a lallukhum an khumtir thin (heta tang hian Olympics intlansiakna sthletics tih hi a rawn piang ta a ni).
He’ng games-te hian Greek-te nunah hmun pawimawh tak mai a rawn chan tak avangin kum 4 dan zelah infiamna hunpui neih turin an rel thlu ta a ni.
Chumi infiamna hunpuia chak (winner)-te chawimawina turin Olive hnah thilkual (circle) mawi taka siam chu an khumtir thin a, an hnam pasaltha (national hero)-a puan niin, an lim (statue)-te chu mawi taka kerin kawtthlerahte an phun hial thin. An thiamthil (feat & skills)-te chanchin chu ziaktute’n mawi leh tha taka ziak (record)-in an dahtha (thulkhung) thin.
776 BC a rawn herchhuah meuh chuan Greek hovin infiamna kutpui an hmang thin tih thu chu khawvel hriatin a rawn thangchhuak ta nge nge a; hemi kum pawh hian Olympia an tih hmunah chuan ‘Stadue’ (foot race) kea lawn chunga intihsiakna huaihawt a ni a, chuta chakber chu Coerobus, Felis khuaa mi a ni. Hemi atang hian Stadium tih hming a rawn piang bawk a, khawvelin ‘The 1st Olympiad in Greece 776 BC’ tia an lo record chu a ni.
Kum tam tak chhung he Olympic Games hi chhunzawm a nih reng laiin 67 AD khan chuai lam a rawn pan tial tial a; a chhan chu lal Nero khan endiktute chu a lo tham (bribe) a, Olympic price Olive Wreath chu a lo dawng ve chhen bawk nen, heta tang hian Olympics chu diklo (invalid)-a puan a rawn ni ta a; 394 AD-ah phei chuan Roman Emperor Theodosius I chuan Olympics chu chhunzawm tawh lo turin order a chhuah ta hial a, he games hi reh ta vang vang mai a ni.
Modern Olympics
Olympic Games chuai tawh hnu rawn tuaithar/tungnung lehtu chu Barron Pierre De Coubertin (France) a ni.
He French pachal hi kum 1863 khan France ramah a piang a; amah hi sportsman chu a ni lem lo a, mahse, mithiam (educationist) a ni thung. |hang rawn thar ruala thil thar siamchhuaktu nih tum tlat mi a ni.
Olympics chuai tawh hnu chuan a rilru a khawih hle a, tundin leh ngei tumin hma nasa takin a rawn la a, ramtin hmuntin (a biktakin Greece leh France)-te fangkualin International Sports Gathering-te a buatsaih a, chutah chuan he’ng sports item-ahte hian hlemhletna (corruption) awm miah lovin tu hnam pawh inthliarhranna awm bawk lovin khawvel mipuite kara inunauna (universal brotherhood and friendship) a lo pian theihna turin Olympic Games chu huaihawt leh ngei ni se tih chu 1892 Paris Meeting-ah thupuia hmangin a rawn tlangzarh ta a; chu thil chu ram 12 – USA, Great Britain, France, Holland, Australia, Hungary, Italy, Spain, Sweden, Russia, Belgium leh Greece-te chuan tha an ti hle a, full support an pe nghal a, khawvel pumpuiah he thu hi thehdarhin a rawn awm ta a ni.
Kum 1894 June ni 23 chuan International Olympics Committee (IOC) din a lo ni ta a, Pu Pierre De Coubertin-in a duhsak em em Pu Demetrious Vikelas (Greece) chu IOC president hmasaber turin thlan tlin a ni.
Heta ram palai 79 zet mai kalkhawmte chuan kum 1896-ah Greece khawpui Athens ngeia ‘The First Modern Olympics’ nghah chu lungrual takin an ti thlu ta a ni.
Kum 1896 April ni 6 chuan Greek lalpa Georgios I chu khuallianah tangin Athens khawpuia ‘Panathanaeic Stadium’ marble hmanga siam ngat, mipui 80,000 lenna hmunah ropui taka Olympic tihnunleh a lo ni ta!
He Olympics tharthawhleh tan ni hian ram 14-te atangin infiammi 245 leh Official & VIPs te zawng zawng tan Greek lalpa Georgios I chuan ruai ropui tak mai khawvelin a hriatreng tawh tur chu ropui takin a theh dur dur mai a ni.
Chumi hnu kum 1897-ah IOC chuan Olympics motto turin ‘Citius, Altius, Fortius’ tih chu a pawm a; Olympics symbol turin rinkual (circle) panga inzawmkhawm rawng sen, pawl, hring, dum leh a engte hman ani bawk.
He rinkual pangate hian continent panga, he’ng – America (North & South), Asia, Australia, Europe leh Africa-te a entir, vawiin thleng hian hman a la ni ta reng a ni.
He rinkual rawng chi hrang hrangte hian entir nei vekin, a sen (America), a pawl (Europe), a hring (Australia), a dum (Africa) leh a eng (Asia)-te an ni a, hemi rawngte hi 2012 London Olympics thleng khan Olympics inkhelhna hmun apiangah tihlan a ni thin a, mahse, 2016 Rio Olympics atang khan he’ng rawng chi hrang hrangte hi unau leh pumkhat vek kan ni tih entirna’n a rawng var vek an rawn hmang ta a ni. Hei hi nichina kan sawi tak Olympic thupui pakhat ‘Universal Brotherhood and Friendship’ tihlanna a ni bawk.
Greek mipuite leh khawvel mipuite chuan Pu Barron Pierre De Coubertin hian ngairopuiin an ngaisang em em a, ‘Father of Modern Olympics’ title an pe nghe nghe a, ama chunga an lawmzia tihlan a’n Olympics vawihnihna 1900 pawh kha a ma ram France khawpui Paris-ah nghah a ni hial a ni.
Winter Olympics
Modern Olympics hmuchhuaktu Pu Pierre De Coubertin-a thianpa Balek chuan Olympics hi nipui (summer) laia khelh bakah hian thlasik vawt lai vur ramah pawh vur laia khelh chi – Figure Skating, Skiing, Ice Hockey etc. te pawh khelh ni ve se tiin Winter Olympics chu a rawn hmuchhuak ve leh a, kum 1924 khan Charmonix, France ramah tan a lo ni ve ta a, chumi hnu chuan kum 4 dan zelah huaihawt zui zel a lo ni ta.
Paralympics Games
Dr. Lutwig Guttmen, German-British Doctor thiam chuan pianphunga rualbanlote leh hliampui tawrh vanga rualban ta lo e tan inkhelhna chikhat Paralympics chu 1948 London Olympics-ah khan Olympics khelhna ep (alongside)-ah a lo din (introduce) ve tan a, he tah hian rualbanlo mi 16-te chu wheelchair-a thu chungin thalkah (archery)-ah an intihsiak ve a, he mi hnu kum 1960 atang khan regular takin rualbanlote puala inelna pawh hi kum 4 dan zela buatsaih a lo ni ve leh ta a ni.
Tun Paris Olympics 2024-ah pawh hian Paralympics hi khelh a ni ve ang a, infiammi 4400 an tel ang.
Olympic venue Paris khawpui
2024 Olympics khelhna hmun Paris khawpui hian Olympics hi kum 1900 leh 1924 khan a lo thleng (host) tawh a, tun tum hi a vawithum thlenna a ni tawh.
Paris khawpui hi khawvel a khawpui mawi ber leh thianghlim ber kum tam tak chhung a lo ni tawh a; a khawpui laili takah hian lui thianghlim leh hmingthang em em Seine a luang a, chumi luiah chuan lawngleng (boat) leh lawngleng lian deuh (ferry)-te an service a, tourist leh honeymoon hmangte tan a lun em em thin.
Khawpui lailia thir tlawn remkhawm mawi em em Eiffel Tower chu khawvela tower sangber leh mawiber a ni thin a; an khawpui kawtthlera monument ropui tak Triumph Arc chu Paris khawpui timawitu dangleh a ni bawk.
Khawvela hla phuah thiam leh rock band lar tak takte paw’n Paris khawpui leh an lui hmingthang Seine bechhan hian hla tam tak an phuah thin a ni.
Indopui II-na (World War II) laia Hitler-a chak vanglai taka Europe ram zawng zawng a lak duai duai lai pawh khan Paris khawpui hi mawi a tih em avangin tihchhiat a phal lo a, khawvela ro a rel huna a chawlhhmun ropui (mansion capital) atan a lo hauh lawk ngat a ni!
Comments on Olympics 2024
Tun tum Olympics dangdai riauna chu kum dang ang lo takin opening ceremony hi stadium chhunga ti lovin Paris khawpui kawthlera an ti daih hi a ni.
Infiammi 10,500-te chu lawngleng (ferry) 90 zet hmangin Seine luiah an rawn chuang dawn a ni.
He tihdan thar ai hian hmana an lo tih thin stadium chhunga athlete-ho alphabetical order-a an rawn parade luh a, a host-tu ramin a hnung an rawn khar ngei mai kha a mawi zawk daih!
Tin, Olympics football match-te hi group 4 lai an nih avang nge maw ni dawn, 26th July 2024 hma daih khan an lo khel tan mai tawh a, opening ceremony pawh an nghak chhuak zo ta lo hi an helhhawlh hma angreng khawp mai! 11th August 2024 hmaa an khelh zawh hman dawn loh chuan pawhsei mai tur hi a ni a!

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More