Zoram Thar Column: ‘SIR’ TI A INKOH HI I BANSAN DAIH ANG U’

Rev. Dr. Zaichhawna Hlawndo

-- Advertisement --

Khawvêl hnam tin hian inkoh dân kan nei a, keini Zofâte pawh hian kan pi leh pute hun atang khan inkoh dan mumal tak leh mâwi tak kan nei. Tunlâi hian Zofâte’n English (Sap) kan tih mai ten inkoh nana an hman thin ‘Sir’ tih hi kan uar ta êm êm mai a, he kan chin dân tha lo tak mai hian ka rilru a tina a, ka vei tak zet zet a, a thupui atân pawh hian thupui tluangtlam deuh a dah pawh ka duh viau rualin ‘ I bansan daih ang u’ tih hi ka tel duh tlat a, thu maiin a tawp ang tih ka hlauh vang a ni. He thuziak (article) lo hmu leh chhiartute zingah mahni hnam leh tawnga inkoh dan awm reng hmang lova, hnamdang e inkoh dâna inkoh duh leh ching ten kan bansan hlauh chuan, kan hnam nunmáwi leh kan tawng chawinungin kan humhimna a ni dawn a ni. Thu hretu mai ni lova zawmtu ni nghâl turin chhiartûte zawng zawng ka ngên tak zet che u a ni.
‘Sir’ tih hi eng tawng nge? engtik lai atanga hman nge? Tute koh nân nge an hman thin? Tunah an la hmang zêl em? tih te pawh kan hriat hmasak a tulin ka hria. Kum zabi 12th-15th lai, Middle English hun lai khan ‘Sir’ tih hi an lo hmang tawh thin. Sir tih a an koh thin te chu –dinhmun sang chelhtute an ni tlangpui. ‘Sir’ tih hi French tawng ‘sire’, ‘pa’ tihna emaw lal, leh chungnung tihna a ni. Latin tawngah erawh chuan ‘senior’, aia upa zawk koh nan hman thin a ni. ‘Sir’ ti a inkoh hi British mite pawhin an aia din hmun sang zawk leh u zawk te koh nan an hmang thin. An hmelhriat loh, an hminga kohna tur an hriat lohte pawh “Excuse me, sir” ‘min lo hrethiam teh ka pu’ tihte pawh an hmang thin. Tin, lehkha pawimawh ziah nan pawh “Dear Sir” tiin an hmang bawk. British lal vengtu sipai huaisen leh sipai thaber te, an hnam ti hmingtha filawrtute kha ‘Night’ nihna an pe a, chungte koh nan ‘Sir’ tih hi an hmang. ‘Sir’ tih hi tun thleng pawhin British miten an la hmang a, midangte an zah entir nan ‘Sir’ tiin an ko thin a, tin Hotel, Restaurant leh dawr nghâktu mipuite tâna rawngbâwltute pawhin an mahni dawrtute khual chhawn nan ‘Sir’ tih pawh an la hmang lâr hle.
Zofâten engtik lai atang khan nge ‘Sir’ tih tawngkam hi kan lo hman tih chu hriat chian theih chiah ni lo mahse Zosap ten sikul min siam sak atang khan a nih hmel. Zirtirtûte chibai bûk nân leh koh nân ‘Sir’ tih kha an hman tir thin. Amaherawhchu kan zirtirtûte khân ‘Sir’ nihna (title) kha neih an tum chuang lo. Classroom-a an lo luh a, ‘Good morning sir’ kan lo tih bak kha chu anmahni koh nan ‘Sir’ tih kha kan hmang zui chuang lova, zirtirtute kha Pu Tluang, Pu Zual tiin kan ko mai thin kha a ni. Primary school a kan hotupa ber kha Pu Chhunliana a ni a, mi zawng zawng khan Pu Chhuna tih kha kan koh dan leh hriat dan a ni a, Sir Chhuna an ti ngai lo. Tunlai thangtharte chuan sikul, college leh university-a zirtirtu mipa koh nan ‘Sir’ tih hi kan hmang deuh vek a, zirna inah mai ni lo, anmahni hming sawi nan hian ‘Sir’ tih kan hmang tel a, ‘Sir’ nihna (title) hi kan pe deuh vek tih mai tur a ni.
Sawrkâr hruaitu MLA, Sawrkâr office a hna thawk, NGO pawl hrang hrang chenin hruaitûte, hotu mipate koh nan leh anmahni chanchin sawi nân hian ‘Sir’ tih hi kan hmang deuh vek ta emaw tih tur a ni. Hei hi kan Zonunmawi zahlohna te, kan hnam tawng dah pawimawh lohna, hnama chian lohna leh hnam nun zemawi chimralna hlauhawm lutuk a ni tih kan hriat a ngai. Chu mai chu a ni lo, he inkoh dan tha lo hian a hrin chu midangte aia chungnung bik, ropui leh sang bik riaua indahna leh inhriatna te a hring thei a ni.
Zofate hian hnamin inkoh dan mawi tak kan neihte hi hmang mai ila- Kum upa lam te chu ‘ka pu’ emaw ‘ka pi’ tiin, kan nu leh pa rualte chu ‘ka nu’ emaw ‘ka pa, kan u rualte chu ka u tiin. Kan hmelhriat loh leh an hming kan hriatlohte rualpui awm deuhte chu ‘Unaunu’ emaw ‘Unaupa’ tiin ko mai ila a mawi êm êm a, a nih dan tur dik tak pawh a ni. Pu Liandala hla phuah ‘Aia Upate Zahthiamin’ tih chang linaah chuan:–
Aia upa i biak dawnin,
Koh dan mawiin kamtha hmang la;
Ka pi, ka pu, ka u, tiin,
Ka nu, ka pa, ka ni emaw.
A chunga hla thu atang hian inkoh dan mumal takin kan lo inzirtir tawh thin tih a chiang. Kan pi leh puten Inkoh dan mawi kam tha an lo hman thin kha kan uar deuh deuh a ngai a ni.
Article tha leh pawimawhte hi ziaka dah a pawimawh êm êm a, chu aia pawimawh leh zual chu chu a taka chantir zêl hi a ni. Kan thupui ‘Sir tia inkoh hi I bansan daih ang u’ tih hi a taka hman nghâl chi a ni. Tuna sawrkârna chelhtute pawh hian a takin kalpui ngam sela, kan Minister leh MLA te pawh hian kei chu ‘Sir’ tiin min ko suh u tiin bul tan ngam se. Sawrkar office zawng zawngah pawh hian ‘Sir’ tia inko tawh lovin kan hnam zemawi chawi nun leh kan tawng chawisan nan hnamdang tih dan hi bansanin keimahni inkoh dan turin inko mai ang u. Sikul, College leh University-ah te pawh hian zirna huang chhungah ‘Sir’ tih hi kan lo hmang a nih pawhin hmun dangah Zofate tualzâl nunah leh kan society-ah hi chuan lak luh zel ni lo se. Ram leh hnam hmangaihtute vek kan ni a, kan ngaihtuah chian loh vang leh kan fimkhur tawk loh vang te hian kan hnam nun zemâwi thiattu leh tibawrhbângtu kan lo ni reng thei a ni. Phengphehlepa khua a tlai hmain Zofâte thangharh ila, insiam that kan ngaihna laite insiam tha zel ang u.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More