Chhiatna pumpelh nan

C. Vanlal Ruaia
9862569310

-- Advertisement --

Leilung Chet Dan:
Chhiatna Leimin leh Tuilian avanga kan tawrh thin na, thihna thleng hial thin hi a pawi thin hle mai. Thihna a lo thlen tawh hian chuan engkim a ni zo tawh a, kan tlai tawh thin a ni si a. Hun lo la kal zel tur atan a invenna a nih theih nan, a thu phung han sawi puat teh ang. Scientist Nigel Carlder-a (The Ressless Earth:New report of Geology tih ziaktu) sawi dan in, kan awmna leilung hi a nih dan tawite han sawi hmasa ila.
Leilung chet dan Pangea/Continental drift theory te sawi rih lo ila) a chet dan tlem te han sawi ila. Indian Ocean Plate-in, Eurosian Plate hi Equator chhim lam atangin lo tawlh hret hretin, Eurosian plate chu a nawr ta a, a phur kang a, a nawr chuar chu Himalaya tlang dung hi a lo ni ta a. Indian Ocean plate-in Eurosian plate a phurhkàn chu phaizawl (plain) sáng tak maiah a vawrh kâng a. Chu chu Tibet ram hi a ni ta a. A nawr na point chuar sâng tak mai chuan tlangdung Himalayan range a siam bawk a. Indian ocean plate-in Eurosian plate a nawr pah a, a sir khawthlang lam pang atanga a hrut/nek chuar ramah chuan tlangram chhengche tak tak mai a lo chuar a, khawthlang lam atanga nek chuar a nih avangin Chhim leh Hmar zawngin tlang dung a inthlur phah ta sung a. A tlangdung inkarah lui a luang zel leh nghal a. Chung chu Chin Hills, Aracan Yoma, Lushai Hills, Naga Hills te leh China ram thlengin tlang dung tam tak a a inthlur sung mai a. Mizoram ngei pawh Development siam nan a rem chang hle a, kan la tih ngei pawh ring bawk i la.
Khawthlang lam atanga nekna (pushing force to eastward ) a nih avangin Tectonic plate-in a nawr a, a phurh kan avangin heng tlang dung kan sawi hi dan naranin tlak deng lam chu a kham deuh zel a ni. Chhuahchawng lam chu ram parh tha a ni deuh tlangpui. Mahse Tectonic plate-in a rawn nawrna kawngah lei chhungril lungchang a rawn sut a, a kalkawnga nawi ral zo mai thei lo ho chuan Leilung pawn surface thlengin a rawn nawr chhuak thin a. Chu chuan tlang sâng deuh deuh a siam ta thin a ni. Leilung Tuifinriat mawnga dum leh chhawlhnawl inthuah thip lei chhungril thuk tak a sa chin (Hot bed) zuk thleng chin te chu pressure rit tak delh na avangin a lo muk em em a, lung chang takah a lo chang thin a, meidil lei chhungril sain a chiah khang leh ta te, Tectonic plate-in a rawn nawr chhuah leh te chu lung chang tak tak an ni a. Mahse Mizoramah chuan chutiang lei chhungril sa (Hot bed) atanga lo kal chu Mizoram ah hmuh tur a awm mang loh avangin Mizoram chu a leilung a naupang an ti thin a ni. S. Hlimen tlang Lungpherah te erawh Tuikep lung kan hmu teuh mai a. Tuifinfriat mawnga in phum tawh te chu an nih ngei hmel a. A lung pawh a chang tha, a lokalna a thuk tih kan hre thei ang. Tin, Mizoram leilung upa tur a rin chu, Khawchhak Tuipuiah hian Sailungvar Marble a awm teuh mai a. Heng lungchang tak tak hi khawi lai atanga lo lang nge erawh chhui chian a ngai a ni.
Aizawl Ram Leilung :
Kum 1966-ah ram a buai a. Indian sipai sawisak avangin Nun hum him nan khawpuiah raltlan tam tak an tlan lut a, Chu chuan khawpui a tithang nasa em em a. Khawpui chu plan miah lo in, a remchan dan dan in in hmun te pawh a sem thin niin a lang. Heng chungchangah hian, Assam Land Settlement and Regulation Rules 1956 in (residential area) inhmun mihring chenna tur atan an sem zung zung a, tualchher politician leh officer lianin ram- awl an han dil a, Surveyor in an hre ve ta a. Sawrkar bawkin sawrkar ram mi challang hnenah an pe a, Surveyor chu a hretu a ni a. Surveyor chuan Ram awl LSC ah siam in, a ram tak (land surface) awm lo thlengin an hralh a, chung LSC lem Thlarau LSC lei ve si, a ram tak hmuh zawh loh a leng ta nuai mai a ni. Land Revenue Department hi SIAM |HA TUR CHUAN MIDIK TAK NIH A NGAI A, MI |HA HUAISEN TAN LO CHUAN MI HREM (punish) A THEIH LOH. Mizoram sawrkar kal ta te zawng zawngin an ram leilung enkawl dan a dik loh avangin Greater Aizawl Plan te pawh khan harsatna a tawk a. Kawngpui sial tur in Compensation sang tak tak a ngai a, khawpui chhehvel hi milian ram a ni fai vek mai a. Development project khawih tur in, ram him (ram-awl) a ngai a, Central lam atanga detailment project report (DPR) approve tur in Compensation kha hisap tel a theih loh reng reng a ni.

Ramngaw Suat rem Nghawng: Thingkung dinna tur awm lo lekin In hmun an pe a. Plan awm lo. Tualchher politician (politics ethics hre lo) sulhnu a ni. |henkhat laiah te phei chuan Tuihawk luan kawr tur a awm lo va. Tui kawngbo chuan leimin a siam ta thin a ni. Khawpui- thang lianah chuan ram rem leh rem lo sawi lovin, hmasang atanga Ngawpui vah ngai loh (virgin forest) te chu an han chen phul a. Thingkung lian tak tak leh upa tak tak, Chhura rual ten lei lung lam a zung (root) an kaihin leilung a phuar khawmtu kal kawkalh nuk mai te chu kan kih rual khan an lo thi ve a, an lo tawih/mawih thawrawng zo bawk a. |hal leh nipuiah ni sain direct-in leilung a rawn hem a. Ngawpuia phul chuan Phul di/thlawhna hlo/Japan hlo, a lo tla a. Heng hrui zam hian Fur chhung chiah an daih a. |hal-ah chuan an ro zo va. Thingzung ro chuan Leilung hnawnna a pe thei si lova.., a leilung chu a thawp zo va. Thingzung mawih pawh sulrul leh rannungin an ei zo va, a lo thawrawng a, Fur ruah a rawn sur teuh mai chuan leimin mai loh chu hmabak a nei lo. Khawvel lum (Global warming) in khaw awmdan a ti dang lam em em a, Khaw awmdan (Climate) pangngaia ruah rawn sur zeuh zeuh a, sur tam tial tial a in la dam chho tur kha… leilung thawp takah ruahtui a lut in.. a in zo lo va, thingzung man khawmtu awm si lo, an min ta thin a ni. Kumin Remal cyclone May 28 zan pawh khan thal khawro lai in, a sur hnem ta lutuk a. A sur tlaivar zankhua zak mai a. A han sur dan kha lo en chik tan chuan Aizawl chu ngaihtuahawm tak a ni.
Thingkung awm lohna veng Leilung chu lian pui puiin a che mai dawn a ni. Thing hi thlasikah a hnah atangin tui an la a, Nipui (monsoon) ah chuan a zung atangin an inchawm thung a ni. Thlasika chhum boruaka thlawk tam tak chu thinghnah vawt khan a lo hip a, ‘Dai a tam’ kan ti thin. Hnaha tui chu a kungah a pe thla a. Rangva vawt pawn a hip a, Kawmba a far tluk tluk thin a ni. Lamkhuang buk lian deuh te hian tui gallon tam tak zankhatah hian a hip thin a ni. A zung(root)-ah pe thlain lei a tihnawng thin a. Lei hnawng chu hnuai lamah a lut thla zel a, kawrteah tui hnaah a rawn innek sawr a, tui hna a lo ni thin. Leilung kha a thawp thei lo a nih chu.
Tin tectonic plate sawina (tectonic movement) kan tih kha a pawimawh em em mai a, khawimaw lai ah leikawmzai te, mual nak then khat ah te Lei thawp (loose soil) leh lei me tiau nena inpawlh te a nawr khawm thin bawk a. Heng lei me leh lei thawp (loose soil) hi khawih chet emaw, hal fai emaw chuan, an che ngei ngei thin. Chutiang lei nghet lo chu Aizawl khawpuiin a luah chhungah hian hmuh tur a awm nual a ni. Tunah phei chuan Mizoramah hian hriat tham loh lirnghing der der (trembling) a awm reng thei a. Kum 2020 June 21 Lalmanga nu lawm rawih ni, Awkin ni a lem ni tak khan, Mizoramah tlaiah Lir a lo nghing a. Epicentre chu Mizoram Hmar lam Suangpuilawn tlang dung ni ta maiin ka hria. Mizoramin kan la hriat ngai miah loh …Mizoram chhungah Epicentre a lo awm ta a nih chu. He mi avang hian A tlangdung zawm pui Khawbung tlangdung chu a nghing ta sek a nih kha kan la hre vek ang chu maw.
Global warming:
Khawvel lum hian season tidang lam in, Thlipui, Ruah, Rial, |ek, Rial, Leimin, Khawkheng te hi a rawn thlen mai thei tawh a. Latin America ah chuan El-nino, Khawlum avanga ram kang ngawt mai, thlipui nasa lutukin Bawng rual tla lai mual hran daiha a thlawh bo te a awm ta thin a ni. Kumin May 28 zana Remal Cyclone lo thlen dan kha chu May thla ah khan kan sawi tawh angin ruah kha a la sur tam lo. |hal khua a sangin khua a lum em em bawk a. Ruah hmasa chu a ni mai a. Ruah hma tawng khatianga a han sur zankhua a, chawl lova a bei leh barh barh mai kha chu ‘pawi a khawih mai awm mang e,’ tih tur chu a ni. Khatiang a, thala sur nasa kha Mizoram khan kan la tawng ngai lo. A sur kha a chawl lo, a ri tlar tlar reng mai a. Ngaihtuah ang ngeiin chhiatna hmun hrang hrangah a lo thleng ta a. Vawiin ni thlenga ruang hlawm loh te an khawngaih thlak hle. Engtikah mah rilru dam ni awm lo tur te an ni. Global warming hi mihringte hian an tidam thuai dawn lova, Equtorial belt ram lum thlipui Hondurus vela tleh (Bawngrual pawh la thei) ang kha kan hnaih ve thei a ni. Chuvangin fimkhur taka kan nun a ngai a, sawrkar pawh hian Rorelna khawl (Administration) Post pawimawh Deputy Commissioner, Desaster Management, Chairman AMC, ah te hian chuan Dan hmang thiam (Discreationary power ) hria te chauh dah fimkhur sela, Global warming bikah hian Mizoram pawh tlem lai deuh atang khan, thingzaina chain shaw-in Mizoram a thleng a, mi pakhat chauhin thing a zai theih a. Kihthluk tawp a zai nghal a ni mai. Thing lian leh sang deuh chu Kham thing thlengin suat rem an ni a. Hei hian Mizoram khua a ti lum nasa em em a. Ruah sur dan pawh a tidanglam a. Thosi a ti tam a, khaw lo lum thut hian ran hri pawh a rawn lentir ta chiam chiam mai a nih hi. Thing lian deuh apiang mai kih thluk a ni a. Sava thenkhat thing sâng lama cheng thin Irliak te, Bemkawng te pawh an thlawh bo zawh vek tawh hi….

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More