RK Dawla
Mb 9366095658
-- Advertisement --
1. February thla tâwp lam niin khua a dur zeuh zeuh a. Mizoram hmun thenkhatah chuan, ruah tih-tham sûr mah se, a ram pum huap erawh chuan, kan la khawro ang reng a. Kan Aizawl khawpui chawmtu, Mizoram lui sei ber Tlawng lui tui lah chuan, a kum têlin mumal loh hri a kâi zual zel a. Tlawng hi lui lian lutuk ni lo mah se, Mizoram area thui tak paltlang a nih vangin, kan Mizoram sik leh sa dinhmun thui takin a lantir thei âwm e. Tlawng lui tui thalah a tlem telh telh a nih chuan, Mizoram leilunga hnâwnna leh tuihna a tlem telh telh tihna a ni a. Leia hnâwng a tlêm kum tin a nih chuan, leia hrik chi hrang hrangte dinhmun (soil biological activities) pawh a danglam a, lei nêna inzawmna nei rannung chi hrang hrangte nihphung pawh a nghawng tel zel thin. Leia hrik tam berte hi thlai tâna tangkai niin, a tlem zawk ngial hi ‘tangkai lo leh natna thlentu’ an ni. Tin, hrik tangkai lote hi an chhel zawkin envinronment tha lutuk lo pawh an tuar thei tlangpui zawk bawk.
2. Inchhungah thochîm kan hmu miah lova. Mahsela, balhla/thingfanghma kâwr kan dah chuan, kâr lovah thochîm an rawn awm luai luai thin. A awmzia chu organisms rêng rêng chu, chaw eitur leh an duhzawng envinronment awmnaah chuan an tam mai thin. Hetiang chiah hian, kan huan leilungah chaw eitur (thlai) an awm a, an duh ang environment a awm bawk chuan, thlai natna hrik leh eichhetu rannung chi hrang hrang an rawn inlar sup sup thin. Kan thlaite natna leh beitu rannung ringawt kan ngaihtuah a, damdawia tihhlum dan tur kan buaipui ta mai thin. Mahsela, eng ang environment nge kan neih tih lam kan ngaihtuah thiam a pawimawh. Mithiamte chuan thlaiin chaw/tui a kham loh te, an ngeih loh environment an hmuhte hian mangang râwl (distress signal) an tichhuak thin a. Chu chu eichhetu rannung antenna khan lo manin an pan thin a. Natna hrik chi (spore) pawh thlai hrisel lo leh environment tha lova khawsa mêk taksaah chuan, an insiam pung thuai thuai thin. Thlai hrisel kan tihte hi a nihna takah chuan, chaw khamkhawp hmu, an mamawh ang hnâwng khawpkham, environment duh ang hmu an ni thin a. Chutiangah chuan an taksaah natna do theihna an neih bâkah an taksa pawh hrik tangkaiin a bawm khat lûk thin. Tin, an zung lamah pawh hrik tangkaiin bu khuarin an hual vel a, a zung beitu tur natna pawh lokal sela, beihna lai tur hmun remchâng hmu zo lovin, a lo awmsa hrik tangkaite khan an thunun zawk ta thin.
3. Tun tum chu tuihnâ chungchang hi tlêm zep lawk ila. Mizorama kan tuihnâte hi, van ruahtui lei chhunga lût atanga insiam an ni fai vek a. Hei mai ni lo hian, ruahtui tlâk loh laia kan huan leh ramhnuaia thilto tinrengte chawmtu leilung hnâwng pawh hi, a hnâr ber chu fur ruahtui leia inchhêk tho a ni. Tichuan, tuihna siam tura pawimawh ber chu mihringte khawih buai loh ramngawte tho kha an ni. Lei hnuaia tui pût lût titam tura khur laih thluah hi farmfield-ah chuan a tangkai êm êm a. Hei bâkah hian thlai zungin leilung a verh thûk (root penetration to soil profile) hi ramhnuai lama khuarelin lei chhungrila ruahtui a dahluh dan pawimawh tak a ni a. Hei bakah hian leihâng (soil organic matter) tam leh tam loh hi leiin tui a khawl dan hriltu pawimawh tak a ni bawk. He leihâng hi thlai zung atang te, thlai taksa pêng hrang hrang tawih te, rannung thi ruang leh zun-êk tawih te, lei hrik chi hrang hrangte atanga insiam a ni a. Chubâkah, leiin tui a khawl tam theih nân lei mûr chi hrang inthuah dan leh inrem dan (soil profile) hi a pawimawh hle bawk. Lei thawlêng (sandy soil)-ah chuan leiah tui a pût lût zung zung a, a châm rei (retain) thei lo thung a. Tlak lei ban tamna (clay soil) leh lei mûr sîn ngap (silt soil)-ah thung chuan, lei chunglanga tui luang bo a tam thung. Engpawhnise, heng lei mûr chi 3 (sand, silt & clay) ho inrem dan hian leiin tui a dawnsawn leh buaipui zui dan a hril thui êm êm. Chutih rualin, heng lei mûr chi thumte aia pawimawh zawk leihâng (soil organic matter) hi a ni a. Hemi tam leh tam loh hi lei that leh that loh hriltu ber – thlai chawm tur te, tui khawl tur te, leia boruak supply tura thil pawimawh ber a ni bawk thin. Tichuan, leilungah thlai kan ching a nih chuan, leiah enge pawimawh ber kan hrethiam tawh âwm e.