I kal a tha em? Kal tha lo lan chhuah dan hmasa
I kal a ha em? Kal ha lo lan chhuah dan hmasa
Kal (kidney) hi taksa hrisel nan a pawimawh hle a, kawchhunga aanga thil ul lo paihchhuah kawngah te, electrolyte balance siam te, blood pressure atan leh red blood cell siam siamna thlengin a anpui a ni. Chutihrualin kal hi thawklehkhatah a ha lo thut ngai lo a, kan kalin a nih tur angin hna a thawk lo tih kan taksa a rawn lanchhuah dan te pawh kan ngaihthahin, kan ngaihhai fo hin. A tir lamah thawm nei lutuk lovin a inan a, Chronic Kidney Disease (CKD) tih kan inhriatchhuah meuh chuan a lo tlai duh tawh viau hin. Tun umah hian kalin a nih tur angin hna a thawk lo tih a rawn lanchhuah hmasak dan tlangpui, mahse, kan ngaihthah hin ni a Times of India health section-in a tarlan te kan rawn chhuah chhawng e.
- Zawi leh chau deuh ngawih ngawih: Kalin hna a thawh hat loh chuan thisenah thil ha lo a lo inchhekkhawm a, kan energy level a nghawng hin. Kalin erythropoietin (red blood cell siam nana hormone pawimawh) a siamchhuah hat tawk loh chuan anaemia te pawh kan neih phah thei a, chu chuan mi a ti zawiin, a tinguai a, ngaihtuahna sawrbing kan harsat a, eng emaw hlekah thawk kham lo ang ten kan awm phah thei. Mi tam zawk chuan taksa hah vang emaw, kum a lo tam ve tak deuh vang emawah te kan ngai a, kan ngaihthah hin.
- Zun dan danglam: I zunah thil danglam a awm em? I zun ngun dan emaw, zun rawng emawah thil danglam, nidanga i la hriat ngai lem loh a awm chuan kal hnathawh fel lo a awm tihna a ni thei. Zan mut hnuah te i zun a chhuak deuh sek em, i zun te a phuan deuh berh berh angin a awm em, i zunah thisen ang deuh a awm ten i hria em, a nih loh pawhin i zun rawng chu a duk riauin i hria em? Heng te hi kal lam fel lo vang a ni thei a, ngaihthah mai loh tur a ni.
- Vûng: Kalin kan taksa aanga sodium chuangtlai a paih chhuah hat loh chuan kan lo vûng hin a, a bik takin ke leh hmai velah vûng hi a langchhuak duh lehzual. Kan ke a vûng a, ka din rei lutuk vang a niang tiin kan ngaihthah hin, mahse, kal fel lo vang a ni thei.
- Thak leh vun awmdan danglam: A chhan hriat tur awm si lovin i thak leh vak hin em? Thisena bawlhhlawh awm vang leh mineral imbalance (calcium leh phosphorus) vang a ni thei. Vun natna neih vang pawh ni si loin, a chhan hriat tur awm loin vun a khawro a, a lo thak a, hiah tawk tawk te a chakawm hin. Hetiang hian i awm fo a nih chuan kal check a ha ang.
- Chaw eitui lo, luak chhuak leh ka chhunga thir rim nam: Kalin hna a thawh hat loh chuan taksaah uremic toxin a lo tam a, chu chuan pum lam nghawngin, ka chhunga thir rim nam deuh tlat te, thawk rimchhia, luak chuak leh chaw eitui te a thlen thei. He symptom hi ngaihhai a awl kawp mai.
- Doctor pan a hun: Hetiang symptom-te hi i nei a nih a, BP sang leh zunthlum i nei emaw, i neih loh pawhin i thisen zawmpui zingah nei an awm a nih chuan doctor rawn thuai a ha. Damdawi ei reng ngai ang chi i nei a, heng symptom hi i nei bawk a nih chuan doctor rawn a, kidney function test neih a ha. Kal ha lo hi hriatchhuah hmaa enkawl ran a pawimawh hle a, a khat tawkin mahni pawhin kal hnathawh test hi tih zeuh zeuh theih a ha a, entirnan creatinine, eGFR te pawh thisen test aanga tih mai theih a ni a, zun (albumin) screening te pawh tih zeuh zeuh a ha. I taksa awmdan mahni inchik la, danglam a awm leh awm loh te ngaihven hin ang che.
- Kal hrisel nan: Kal a lo hrisel zawk theih nan tui in tam tur a ni a, thei leh thlai lam ei tamin, chi al ei tlem la, eitur siamsa, an pack, tih lum a ei mai theih ang chi te pumpelh tum ang che. Exercise lak hat a pawimawh a, BP sang leh zun thlum hian kal a tichhe duh hle tih hrereng ang che.