India khawlum in zual lam pan zui zel ang

Kum 2020 a Kim Stanley Robinson science fiction novel ziah ‘The Ministry for the Future’ tihah chuan India ramah heatwave vangin mi maktaduai telin nunna an chan chanchin a ziak a.
Vansang chu ‘atomic bomb’ ang maia khatin lum lutuk chuan hmai a tuma a, mit a na a, engkim mai chu ni em uk ang mai leh var sur angin a awm vek a. Tui in awm zia a nei lo va, tuilum vekah changin boruak ai pawha chhe zawk niin mihing chu an thi phuk phuk mai a ni a ti.
Robinson a thawnthu phuah chawp hi khawvel lum zel hispaa ngaihruatna mai mai mah nise thil la thleng thei anihna a wm a. Tunkar tirlam khan India ramah heatstroke vangin mi 12 in nunna an chan a, mi thahnem tak damdawi In panpui niin Navi Mumba, Maharashtra state a sorkar huaihawt punkhawmnaa kal te thil tawn a ni.
India hi khawvel ram zinga khawlum lutuk theihna hmun nasa ber zinga tel a ni a. Tun hnaiah chhun leh zan lam a lum zual nasa tial tial a, a lumna pawh kum 2050 ah chuan a let hnih atanga let li vela pung tura ngaih a ni a. Heatwave te pawh thleng hma, thleng zing leh daihrei zawk zel tura ngaih a ni bawk.
India weather office te chun temperature above-average turah hrilh lawkin heatwave thleng mek pawh May thla tawp thleng awh turin an ngai a, India rama average temperature hi kum 1901 atanga 2018 chungin climate change vangin 0.7% velin a sanphah tawh anga ngaih a ni.
Kum 1992 atanga 2015 chhung khan India ramah heatwave vanga nunna chan 22,000 ana wm niin official figure chuan a tarlang a. Mithiam te chuan atak takah chuan hei aiin nunna chan an tam fe zawk ang an ti. “India mipuite hian lum pawimawhna leh lumin nunna a lak theih dan an la hrefiah tawk lo” tiin Dileep Mavalankar, Gujarat a inbun Indian Institute of Public Health chuan a sawi a. “A chhan bulpui ber chu moratality data mumala kan siam loh vang a ni” tiin a sawi.
Prof Mavalankar hian a hrefiah hle tura ngaih a ni a. May 2010 khan Ahmedabad khawpuiah khawlum lutuk kaihhnawih leh nghawng avanga nunna chan 800 an awm tih record a ni a, beisei aiin nunna chan an tam zawk a, khatihlai khan Ahmedabad chu a lum em em vang a ni. Researcher te chuan Ahmedabad a nunna chan zatte chu chinchhiahin chu chu maximum temperature nena la kawp bawkin chumi hmang chuan colour coded alerts chi thum an tichhuak a, a sang ber red warning chu 45C chunglam a nihin a ni.
Prof Mavalankar chuan Ahmedabad khawpui tan India a heat action plan hmasa ber a siam zui a. Plan chu kum 2013 ah tan niin a tirah chuan thil hote mai pawna chhuah loh, chhuah hmaa tui tam thei ang ber in, nawmsam loh chuan damdawi In pan vat tih te chu an tlangaupui a. Kum 2018 a nih meuh chuan Ahmedabad khawpuia khawlum kaihhnaiwha nunna chan zat chu nasa takin a tlahniam a ni.
Chanchin lawmawm lo erawh India in heat action plan a siam te chuan beisei a pha lo. Tun hnaia Navi Mumbai a nunna channa awm chhanah khan thuneitu ten heat action plan an awm em tih chu zawhna a ni a. Aditya Valiathan Pillai leh Tamanna Dalal of Centre for Policy Research tena khawpui 37 a heat action plan an zirchianah thil fello tam tak a awm tih an hmuchhuak a.
Pakhatnaah chuan heat action plan tam ber te chu tualchhugn nena inmillo niin an hmu a, temperatur echauh thlurbingi humidity te ang pawimawhna an hmaih tih a ni a, tualchhung mila thil kalpui ngai tia sawi niin hei vang hian khawtin te chuan weather station mumal an neih a ngai an ti bawk.
Pahnihnah chuan heat action plan te chuan vulnerable group te mirethei zawk te a kalkan deuh an ti a, loneitu leh construction worker te chu pawna hnathawka awm ber ber te niin anni bakah naupai lai, kum upa leh naupang te chu khawlum lutuk avanga tuar nasa thei ber ber an ni bawk.
India rama nitin hnathawk hmun li a thena hmun thum lai te chu ni sensa do tulna constricution leh mining lama inhmang te an ni a. Henga pawna hnathawk te hian a lum lutuka hna an thwh zui zel bawk si chuan an body heat chhuak nasa lutuk bawk si avangin an taksa a intidai zo tawh lo fo thin tiin climate researcher Luke Parsons of Duke University, North Carolina chuan a sawi.
Kum 200-2004 khan India ramah extreme heat avanga nunna chan 55% in an pung niin medical jounral The Lancet chuan a tarlang a. Khawlum lutuk vangin hnayhawh hun chhung hloh avanga chan chu 167.2 billion vel lai nia chhut ni bawkin chu chu GDP atanga 5.4% vel lawih a ni.
Mahse, Indians te chuan khawlum chu an ngaimawh vak tlat lo. Tun Pathianni a Navi Mumbai a sorkar huaihawta punkhawmnaa nunna chan ana wm naah pawh khan temeprature in 38C a kai a, thlalak hrang hrangah mi sang tam tak te chu ni sensa hnuaiah nihliap pawh awm lo leh inhliahkhuhna pawh awm lovin an thu tlawk tlawk tho a, nihlia keng te chu tlemte chauh an ni.
“Delhi ah temperature in 50C kai theihnaah ka cheng a, pawna chhuahin mi tlemte chauhin nihliap an keng thin” tiin Aditya Valiathan Pillai chuan a sawi.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More