KA ZAK HRAN LO E (A sawt tawh chuang si lo)

F.Lalremsiama
Chaltlang

-- Advertisement --

A bul tan nan kan Headmaster Pu Sangliana, B.A(Hons), Govt. Mizo High School hman a ngai tlat. A thusawi ka theihnghilh phal loh, “In ban phaka awm apiang chhiar ula, knowledgeable, man of vast interests in lo ni ang a, tu bulah mah, khawi hmunah mah titi in tlachham lo ang a, in hrilh-hai mai mai ngai lo ang,” titu kha. A va hlu tehreng em!
Kum 1949-a Dawrpui M.E School-a kan Headmaster, Pu H.Lalsiama pawh hmaih thei ka ni lo. Champhai MAV School leh Headmaster, Pu Vanlallawma te nen ka tan an tha hlei em asin. Pu Lalsiama leh Dawrpui ME School chuan Zoram pum ME School exam-naah Topper min nihtir a. Min dawttu chuan mark 80 chuangin min thlau. Lushai Chiefs Council Award tangka sum fai thahnem tak dawng tuah min siam a. Champhai Middle School ka ngai lo hle mai. Ka tan an hlu hlei em a ni!
Pu Sangliana lam i hawi zui leh mai ang. A pian nalh leh a inchei thiam lam aiin Sap tawng a thiamzia leh zirtir a thiamzia ka sawi duh zawk.
Keini 1950-54 Gauhati University hnuaia Matriculation Exam thin te kha, Class IX leh X-a kum hnih chhung syllabus ami zawng zawng atang khan zawhna min zawt thin a ni a, a zau hle mai. Pass that pawh a awlsam lo. Tichuan Class – IX leh X English chu amahin a la vek a: Poetry, Prose, Grammar leh Essay zawng zawng chu. A tui a, nuam ti awm takin hah leh ning hmel pu lovin min hrual a, kan hlawkpui takzet.
Kan zir tak tak hmaa min buatsaih dan hi a tha teh mai asin!
Poetry: min by-heart tir vek phawt.
Prose: A bu, chapter bi tuk chin siamin chhiar lawk vek tur leh thumal hriat loh underline vek tur leh dictionary-a en vek turin min ti ang a, class a rawn lak chiah chuan, sentence pakhat a han chhiar tumbung ang a, a bu en phal lo in, “Sawi zawm rawh” tiin a duh duh min ko ang a. Chhiar leh chhiar lo chu min hai ngai lo. |ha tak a ni. Tunlaia zirtirtute hian ching zui se ka ti khawp mai.
A puallawi atanga vehthlem rei lovin ka sawi duh i luhkhung tawh ang le.
A zahthlak vang zawka thup tit tet chungin, a sawt tawh chuang si lo tia inpuang min ti ang a, ka side A leh B ka chawhchawrawi nuaih dawn a ni. Inchhirin ban a chen tak meuh i ti leh phawt ang, A sawt tawh si lo tiin i nemnghet nghal bawk ang. Khai mah aw :-

Hma tawk, sikul kal lai atanga zu in ruk ching, mahni tawk te-a inphut saa thang chhoin rualpui chak leh huai nih tum ta reng reng, hnuaichhiah leh hmuhsit ngai thei miah lo insual peih at reng mai kha ka ni a. sual huai min tih te ka lawm khanglang lehnghal a! |hian chhan ti na eltiang ka nih hi mi nena kan insual chhan tam ber a ni a, ka inchhir lo. Ka chhuang mah zawk. Chhantu nih hi thil tha (virtue) niin ka ngai tlat.
Hetia that lai hun a biling a balanga khawhral mai turin Chhantu, Siamtu tha ka nei ve te hi thilmak a tling. Vannei eltiang nihna ka nei, Ropuina ni lo. Ka lehkhazir chhung zawngin a thiam ber pawl First Division-ah ka pass vek a, BA Distinction-ah. Ka hna dil ve zawng zawng ka hmu vek a – Forest Guard tih chauh lo chu! Chu chu matric candidate nih chhung chauha ka duh, min phalsak loh kha, ka zep lo a, ka sawi mai bawk si a. UPSC hnuaia Competitive Exam ka vawikhat beihnaah Indian Police Service (IPS) ka tling nghal bawk. Keima at so vangin IÀS ka tling zo lo! Hei tak hi he thu ka ziah chhan pakhat a ni. A tawi thei ang berin : –
Keima thiamna ka hisap sual. Ka Central Service Paper ti chhe lutukin ka inhria a, ka mark hmuh san berna a ni si. Fa pathum nei, chhangchhe pa, ka LAST and ONLY chance tih hre ve chunga tihmawla awm, IAS tling zo tawh lo ngeia inngai, tum sang lo, lungawi hma ka ni. Ka IPS Paper 2 te ka ti tha, ka interview pha ngeiin ka inring a, ka la lungawi ru a ni. A pawi thui ta ngei reng a! Tum tawk ka hai. Naupang zawk Chance la neite nen intiam rualin IAS Paper 2 (Advanced Papers) ka pawtchhe vel ta a. Darkar 3 zel chhan tur Paper te 2 chu darkar khat lek leka chhang (pawtchhia) chuan ka chhang ta. Chuti chung chuan Written Exam result-ah Cut-off mark pel ve che chein IAS Interview turin min ko ve ta tlat si. Zan 3 vel zet mut a chhuak lo! Ka tling lo a ni! Ka nupui fanau, chhungte min beisei ve em em tute ka Fail ta a ni. A zahthlak, Inchhirin ban a chen takzet. Zah fakah Ban a chhum em lo e!
IPS ka tana Siamtu remruat chu i awih ve thei mai dawn em? En ve mah teh. Khami kum 1965 khan Mizoram atangin mi 7 Class I Service-ah kan tling a. Pu Lalfakzuala chauh lo chu IPS leh Central Services-ah ka aia sang an awm lo. Assam pum atangin 2 chauh, kei leh DK. Das kan tling a, Insider quota kan chang thei. Pa nei ve tawh lo, Fa upa ber tan Assam Cadre IPS Officer nih a kha a lo tawk ve lin len viau a ni. A chauh-thu-ba-rawh lutuk hranpa lo e i ti tawh mai ang.
Kum 1952 Khuangchawi Thla chuan ka nunkawng Hmar Arsi eng a lo lang a. Rohlu ka chhar a, thil mak a lo thleng leh ta. A hun laia chin dan tlanglawn, thian 4 aia tlem te Chawlhni tlai len aia interek, chhang kanin kan tan ve. Anmahni inah U Hlirin a huaihawt a, thianpa Danga nen, nula hmeltha, zakzum leh thuhnuairawlh, inngaitlawm leh ngainatawm chu ka thlahlel ta. Ngai ka awh zo ta lo! He ka thuziak, ka Untold Story lo pianna chhan hi a ni ber. Buichhia laih lohin ka inpuanna chu.
Hun a liam thui hman lo, U Hliri bawk khan Laipuitlanga antam huan hung turin min sawm a. Chempui tha hawhtur mi han diltir a. Inhmu zinga innel hma atan min duhsak a ni. Nula hmeltha lah kha an inte peng room tê an tih mai thinah a lo muhil ka han kik harh a, chempui mi pe a, ka kal liam zui mai naa ka Score point tha ber (Rinawmna) min pe daih a, a mak chho zel.
Hun inher zelah ka nih ang ang khan a nu leh pa zirna ngaisangin an nupa in lama tawiawm tura an chelhbeh zir sang ve thei lo inpekna hlutsakin duat leh duhsakna a dawng a. Tichuan, chawlhni tlai zanriah an chhung zingah min eipui (lui) ta zauh zauh a. Lusun -khawhar lenpuina mipui zingah min hruai ta zauh zauh a. Venglaia hmeithai, a nu u inahte thla en laiin zufang, a lo bilh tir te chu kan hawp dun ta a.
Pu C. |huamluaia (Sialton Official) Khasi nula ngaihzawng Dorothy ai maha thlakhlelhawm, Phai lam College-a kalsan chu Beidawnna khur thima luh theih Risk a sang hle. Pu Dura Chawngthu, tleitira tleitiri, zalenga lengdawni Runlum nuthai atana iai lo, a tan liau liaua hualhim tura Khuanu ( Pathian) ah ngentu hlawhchham (A nupui hi kha kha a ni lo? ) hial si….. Ka Love Story lama ka han lehpel duai thei hi thilmak chhui sen loh ka ti mai.
Ka kalsan ta ngei a. Kum 1955 a lo herchhuak a. Serthlum pum 5 leh ama vaihlozial ngei, a dan pangngai te in, min rawn thawn a. Min la theihnghilh lo. Ka lawm hle.
April thla a lo ni a. Vanduaina tawpkhawk ka pa thihna vangin, Jorhat College pakhata ka la awm lai chuan, a lo thleng a. Ka pa ruang dai bulah, Ahimsa Cottage-ah a lo zuk thutpui tlaivar zak nia. Tisa lam thu ah, ka nula tih phak loh nula thianghlim a la nih lai khan ka ringhlel tawh lo! A chhungten ka tan, Kamding nupui atan, an lo ordain ru a. Keiin ka nun chhungril bera lut thei turin Accreditation Card ka pe ru ve ran ta bawk a. Tichuan, kum tawp hmain fiahin kan awn fel ta a. Ahimsa Cottage-ah ngei chuan Runlum nuthai ka tan a lo lawi lut leh ta nghe nghe. Hemi in, Ahimsa Cottage hi Aizawl East II bial, ka MLA naa ka campaign Headquarter kha a ni bawk.
Sawi sei zel loin heti hian hmawrbawk i tum teh ang. Matric pass chauh min ti IA, BA, IPS, MLA tu hi ka Rohlu chhar Hmar Arsi eng ka nunkawng min siamngil puitu hlun, ka BETTER HALF vang vek hian Buichhia kha MIPA Vannei Bui Meitawia lenin ka leng ta! Thil mak dang a la awm phah leh nghe nghe. Hmana Civil Service-a ka tluk loh pawh kha, Politik ramah ka MLA ve thei hlauh a, ani kha chu a thei ve lo. Kan run in tlawm teah Malsawmna a rawn luhpui a. Kan tan malsawmna hnar mai ni loin Malsawmna a ni ringawt, Vawiin Ni thlengin …… Kan Hmar Arsi Eng hi a la chuai chuang lo!
Pathianin rem a tih chuan ka IPS hun lai, ka Politik MLA ve hun lai te…… Ka Autobiography themhlem te chu kan la chhunzawm leh dawn nia. Insit leh tling lo inti em em chung pawh hian Thamral atana ka phal loh hi a tam ve si a.
A kharna atan : Ka Rohlu chhar chuan Lalpa laka Rohlu fapa pahnih leh fanu pakhat min hrinsak a. Mi fate tlukin khûm kher mah suh se, tu leh tuchhuan 27 nen, keini mi tling lo pahnih, kum 70 thuak inti phuisui tawn, in pawmmawi tawn ve zel te Rûn – in tlawm te chhuak amawi pawh a ni hial lo e a! A la mak zel dawn chauh.
Lal Isua tlanna zara, Chhandamna/ Chatuan Nunna Thutak meichher mit loa chhi eng rengtu, kan zavaia Chhandamna min duhsaktu, Bible chhiar leh tawngtaia chhun zan hmang tlattu hian, “Tun hi Hun lawmawm, Tun hi Chhandamna Ni” ti reng reng hian, Hun lawmawm hi a ral tep a ti reng mai. A sawi ning thei lo. A mak chungnung leh ta zel a ni!!

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More