MIM KUT

Zoremi Hmar Zote

Mizote hian kût ropui tak tak pathum kan nei a, chung zinga tun lai thangthar ten kan la lawm uar ve lem loh Mim kût chu Nodal department Social Welfare & Tribal Affairs Department kal tlangin a tum khatna atan September ni 29, 2023-ah Vanapa Hall Aizawlah hman a ni dawn ta a.
Hman lai kan pi leh pute khan engtik hun lai atang chiah khan nge kût hi an lo hman tan tih hi ziaka dah thlip thlep a nih loh avangin hriat a har hle a, Rûn kam vela an awm laia thingpui tâm a tlâk vak hnua hmang an nih erawh a rinawm. Mizo ten kût chi thum, Chapchar kût, Pawl kût leh Mim kût kan neih zingah Pawl kût hi a upa ber a, naupang pual deuh bik kût a ni. Chapchar kût chu mi tin huap kût niin mi tinin nuam ti takin an hmang thin a, a bikin nula leh tlangval ten nuam an ti leh zual a, Mizote kût neih zinga ropui ber a ni.
Mim kût erawh mitthi pual kût niin, Mim chàr hnu, Thitin thla(August) thla tawp lamah emaw, Mim kût thla(September) tir lamah emaw hian hman a ni thin a. Mitthi pual a nih avangin lusun hlim deuhte phei chuan tahna hunah an hmang a, an lung a lêng em em thin a ni. Mim kût thla hi mitthi pual Mim kût hmanna thla a nih avangin tha lam reng reng atan an hmang ngai lo va, hman lai hunah phei kha chuan mihring leh sa pawh siamtuin min ven loh hun lai a ni e tiin tin hleh takngial pawh an duh lo va, hemi thlaa nupui pasal neih phei chu thil thiang lo tawpah an ngai a ni. Chuvangin Mim kût thla chu ‘thla serh’ an lo ti thin a ni. Mim kût hi chi hnihin an sawi thin; August thla, thitin thlaa an hman hi ‘Rolura Mim kût’ an ti a, September thlaa Mim kût chu ‘Savunga Mim kût’ an ti ve thung.
Mim kût hman dan: A hun thlen hma deuh atangin in tinin zu an sa lawk teuh a, Mim kût thla dêt veleh lal leh upate chuan a ni an bithliah fel a. Mim kût hma ni chiah chu ‘Mim kût Inrinni’ a ni a, chu mi ni-a chaw zawn tur chu tlangauin a han puang a, “Khaih khaih khaih…lo ngaithla theuh rawh u khai, naktukah thi chaw zawn theuh tur,” tiin. Thi chaw zawn ni chuan chhung tin mai chuan mitthi chhiah tur lo lamah an zawng theuh a, vaimim kawmpui te, Mim, a kung chawpa thliah te, fanghma sên te, hmazil leh dawnfawh sên te leh thlai rah chi tinreng mai chu a sên te te hlir an la khawm a, in lamah pawh chhung tinin chhang an dêng theuh a, kutzungpui tiat lek leka funin ‘chhang pâi’ an siam thin a ni.
Kût ni a lo thlen chuan hna thawkin an chhuak lo va, inah an awm vek a. Nilengin nu leh pa ten zu an in a, an thlai chi hrang hrang leh chhang pâi an siam chu an chhung thi tawhte tan chuan an chhiah thin a ni. Mitthi thlarau chuan chu’ng an thil chhiah chu rawn lain an ring tlat a, mitthite chuan thil te tak te te kha lian pui puiin an hmuin an ring bawk. An chhungte thi tawh zawng zawng kha Mim kûtah hian lo kal lehin an ring a, thlai leh chhang pâi an chhiahte kha rawn ei vein an ring bawk. An chhungte thi tawh hnu chu hemi ni phei hi chuan an ngai zual em em a, thi hlimchhawng deuh neite phei chu an lungleng zual a, lungchhe takin mitthi zai an sa a, an chhungte thi tawh ngaia an tah thin avangin Mim kût hi ‘tahna kût’ te pawh an ti bawk thin. Mim kût zan chuan chu’ng an thil chhiah zawng zawng thlarau chu mitthite chuan rawn la fai nghal vek turah an ngai a, a tukah naupang hovin an vai khawm a, chhang pâite chu an ak teuh teuh a, an hlimpui hle thin. Tlangvalho erawh chuan mitthi chhiah reng reng chu an khawih duh lo va, ‘kut a hmui duh lo’ an ti thin; Mim kût hi nikhat bak an hmang ngai lo a ni.
Chapchar kût chu mi tin huap kût a nih avang leh, hlimna hun atana hman tur a nih ang ngeiin hlim takin kan hmang thin a, vawiin thleng pawhin kan theih ang tawka hlimawm leh nuamin kan la hmang ta zel a ni. Hnam incheina inbel ni atan te, hnam làm chi hrang hrang leh zài, kan Mizo zia a uar thei ang bera kan lantirna ni niin, lemchan leh naupang pawnto thin dan te entir thin a ni a, chawhnu lamah zai thiam tak tak ten kal khawmte zaia awiin, hlim taka hun hman thin a ni. Hman lai chuan Chapchar kût hi ni thum atanga ni sarih vel an hmang tlangpui thin a, hman lai ang diak diaka hman ve vek chu harsa tawh deuh mah se, kan phâk ang tawka kan kût ropui hman chhoh zel a, kan hnam ziarang a boral mai loh nana thangthar zel te pawhin an chhunzawm theihna turin kan theih tawp kan chhuah zel hi a pawimawh tak meuh a ni.
Tuna kan Mim kût hman tur pawh hi hman laia an hman dan kan sawi tak nen khi chuan a inrem thei meuh tawh dawn lo va, mahse a ang thei ang ber tur leh a nihna ang taka kan hman thiam erawh a tul hle. Zu in bung bung te a rem tawh lo va, zu aiah theitui te in mai ni se, kût an hman laia an awm dan, mi tinte inngeih tlâng tak leh hlim leh nuam ti em ema an awm dan te, mitha leh chhia thliar hrang lova an awmhona nun ang kha a entawntlâkin, Mizo ten kan chhawm nun zel a, kan kût hlu tak tak te kan chawi vul zel theih nan tan i la sauh sauh ang u.