MIZO TEN PIAN PUN KAN MAMAWH TAK ZET

Dr.Lalbiak kima

-- Advertisement --

Tunlaia khawvel mihring tamna ber chu India ram a ni a, mihring vaibelchhia 143 vel an awm a. China ram mihring vaibelchhia 14l chu kum 2022 khan India-in a lehpel tawh a ni.
Hei vang hian India ramah chuan fa pahnih neih ( 2 child norm) hi sawrkar kalpui mek dân a ni. Mithiam ten an chhut danin pian pun dan tehna hi Total Fertility Rate (TFR) an ti a. Chu chu hmeichhia fa nei thei chin kum 15-45 inkarin fa an neih zat chhutna a ni. Population maintenance level chu – 2.1 a ni. Hei vang hian fa nei thei ten fa pahnih aia tlem an neih zel chuan hnam an la ral dawn tihna a ni. Hnam ral lo tur chuan fa pahnih aia tam neih zel a ngai a ni. Tunah India ram fertility rate (TFR) hi 2.2 a ni mek a. China hi mihring an tam thin em avangin kum 1980 atang khan fa pakhat neih ‘one child norm’ an hmang tan a. An fertility rate (TFR) kha 1.1 ah a tla hniam hman a. Hun lokal zelah Hnathawk tur leh sipai tur an la awm lo mai ang tih an hlau a, kum 2016 atang khan fa pahnih neih ‘2 child norm’ an hmang tan leh a ni. Europe ram zawng zawng France, Germany, Italy leh a dangte khu an fertility rate (TFR )1.6, 1.4 leh a aia hniam te an nih tak avangin an ral mai a hlauhthawn awm ta a. Fa 3 nei chin chu housing leh chhawmdawlna a thlawna pek an tiam nain fa neih duh lo leh fa neih tam duh lo an tam a, an pung thei chuang rih lo. Chutih laiin Africa leh Muslim ram Niger, Somalia leh ram dang thenkhat te khu an fertility rate (TFR) 6.6, 5.6 te a ni hlawm a. Fa 5 leh 6 aia tam daih nei an ni tlangpui. Europe-ah mihring an tlem zel avangin heng Muslim-ho hi hnathawk turin an pem luhtir lo thei lo a. France ram tualchhung buaina tam tak khu heng pemlut ho siam a ni. Hetiang zel chuan Europe khu Muslim ram a la nih mai a hlauhawm ta. UK khu tunah an pun dan TFR chu 1.7 a ni a. Hmanni lawka an UK Justice Minister Shahid Malik a sawi danin kum 1997 khan Muslim MP pakhat an nei a, 2005-ah MP pali, 2009-ah 8, 2014 ah chuan Muslim MP 60 an nei tawh a. Hun rei lo teah chuan UK rama MP tam ber chu Muslim an la ni ang a. Prime Minister pawh an sakhaw pawmtu a la ni ang a ti a ni.
MIZORAM hi lo thir lia. Tuna kan pun dan fertility Rate (TFR) hi 1.9 chauh a ni a. Population maintenance level 2.1 kan pha lo a ni. Piang pung tura hma kan lak loh chuan kan la ral ngei ang.
North East state dang TFR nen lo thlir i la.
Meghalaya -2.9
Nagaland -2.7
Assam – 2.2
Manipur -2.2
Mizoram -1.9
Sikkim -1.1
Mizoram leh Sikkim tih lo khi chu ral mai tur an awm rih lo.
Kan ram thenawm Cachar District leh Tripura a ram neitu thinte dinhmun lo thlir ila.
Cachar District hi tun hma chuan Kachari hnam lal ram Kachari Kingdom a ni thin a. Indo Tibetan (Mongoloid race) an ni. Kum 1830 ah British-in an Lal hnuhnung ber Raja Govinda Chandra chu an hneh a. Chuta tang chuan ILP an nei lova,chim ral hret hret an ni a. Kum 2011 chhiarpui khan Bengali hi 70% chuang an ni tawh a. Kum 2021 chu Covid hripui vangin Census a awm lo. Ram neitu thin Kachari ho hi thingpui huan velah inhlawhfa ‘daily Labourer’ in an la awm tam deuh awm e.
Chutiang bawkin Tripura hi Tripuri Lalram Manikya Dynasty nei an ni thin a. Anni pawh hi khawchhak lam chhuak (Mongoloid race) bawk an ni. An lal hnuhnung ber Maharaja Bir Bikram Kishore chu 1947 khan a thi a. Anni pawh hi zawi zawia chim ral mek an ni a. Kum 2011 census khan Bengali population hi 67.73% an ni tawh a. Hna hniam atanga a sang a bikin State Civil Service te chu Tripuri ho hian an chang phak tawh lo tluk a ni.
Keini Mizote chu hnam dang hmusit mai lovin leh thiana siam tura infuih thin kan ni a. Chutih rual chuan kan fimkhur loh a, tun atang a tan kan lak loh chuan kan thenawm hnam thenkhatte ang khian kan la ral thei tih kan hriat thar a tul hle a ni.
Kan punna Rate a hniamna chhante.
1. Nupa inneiin fa an nei tlem.
2. Hmeichhia leh mipa nupui/pasal nei har an tam. A bikin hmeichhia pasal nei lo leh nei har an tam. Mipa ruihtheih thil tihbuai leh thalai a hun lova thi an tam. Hmeichhe tan fa neih awlsam hun leh tha ber chu kum 18-30 inkar a ni. Hemi hnu chuan fertility a hniam hret hret zel a, kum 45 hnu chuan fa nei thei loa ngaih an ni. Mipa tan kum 20-35 inkar hi mipa chi a tam zual lai a ni a, fa neih a awl.Mipa chu kum upa tak thleng fa chu an nei thei tho thin.
KAN HMALAK THEIHNA TUR
1) Nupaa insiamin fa a tlem berah 4 tal nei tura inzirtir. An hrisela an khawsakin a tlin chuan a aia tam a tha. Fa nei tam chawimawinate hi ngaihtuah a hun khawp mai.
2) Khawsak harsa deuh chu fa 3 a chin chunglam chu an school fe awl tir emaw tanpui dan ngaihtuah sak.
3) Nula leh tlangval nupui/pasal nei hma tura inzirtir tam emaw kawppui tur remchang zawnpui dan leh inhmelhriat dan ngaihtuahpui emaw Counselling centres te pawh siam mai ni se.
Hemi tihlawhtling tur chuan Sawrkar, NGO leh Kohhran tan tlan a ngai ngei ang.

HNAM DANG NEIH:
A theih chuan mahni hnam pui ngei neih a tha a. Chutih rualin hnam dang nupui/pasal lo nei an awm pawhin Mizo an nih duh a, kan sakhua an pawm duh bawk chuan Mizoa pawm thei zel tura kan rilru kan her hret a tul tawh mai thei a ni.
Israel ho khu an independence hlim 1948 khan an tlem a. An pun chakna tur ni pah fawmin eng hnam pawh, eng vun rawng pawh Juda sakhua an pawm duh a, an rama an awm duh phawt chuan Juda miah an pawm vek a, citizenship an pe zel thin. Tunah an punna Fertility rate (TFR ) 2.9 an kai tawh. Tumahin Juda hnam an dal zo ta an tih kan hre ngai lo.
HNAM ANGA STRICT LUTUK HI RALNA
Chutih rual chuan hnam dang neih strict lutuk chu hnam anga ralna a ni ve thei. Persi hnam hi hnamdang neih pawlh duh lo strict lutuk an ni a. Mipa emaw hmeichhia emaw hnam dang nei chu Persi hnam nihna an hlohtir nghal zel niin a hria ten an sawi a. Hnam dang an neih pawlh ve tho si a.
Hei vang hian India ram Persi hnam khu 1941 census khan mihring 114,000 an awm a. Kum 50 ral hnu 2011 census khan mihring 50,000 chiah an ni tawh a. An ral dawn tih chu a chiang thawkhat e.
Hetiang hnam dang neih chungchang pawh hi kan NGO/ Zirlai pawl ang pawh hian ngun taka kan ngaihtuah thar zel a tha khawp mai.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More