JC.Zoremi Hmar Joute
-- Advertisement --
Mizote hian ni serh kan lo ngah phian mai a, awmni khama hman chi ringawt pawh hi sawi tham fe a awm a. A vai vai chuan kan sawi seng hauh lovang le.
Kût:
1.Chapchar kût:
Mizote hian a hming chuan kût chi thum kan nei a, chapchar kût hi a ropui ber a ni a, “Kûtpui” tih pawh a ni bawk thin. Kum tin hun bi neia hman thin a ni a, Mizo nuam tàwlna ber a nih avangin mi zawng zawngin an nghakhlel theuh thin a ni. A hun chu lo vah zawh la hàl hma si, March thla bul lam hi a ni a, “Chapchar àwllen” tih a ni a, hun nuam bera ngaih a ni.
Lo vah dawn khan ram an theh fel a, an neih tur chin engkim an hriat fel hnu khan lal leh upain ‘Ramâr thih’ kawtchhuahah ar hlui sen an va talh thin a, “Lo vât tur kan ni a, zum leh hriam kara leng tur kan ni a, sa himna leh pang dam kan dilna,” an ti a, a khaw pum kha an va thawi thin a ni; hei hi khuain ni khat serh tur a ni.
Tlangvalin kûtpui kan ur e tiin, zan tin deuhthaw Zawlbukah khan Seki leh khuang nen chài hla sain an zai khawm a, an ri bur bur thin a, a hun thlen hma pawhin thenkhat chuan nuam an ti em em tawh mai a ni.
Lusei vawk talh ni:
A ni hmasa chu Lusei Vawk talh ni tih a ni a. Hemi ni hian Lusei chi Vawkpa sûu nghak talh tur nei apiangin an talh thin. Lusei ho chuan an Vawkpa sût nghak sa kha, ni khat an serh rih loh chuan kût ni khan muala lak chhuah theih a ni dawn lo va, chuvangin an talh hmasak a tul thin a ni.
Hnam tin vawk talh ni:
Hemi ni hian hnam dang Vawk talh tur nei apiangin an talh thin. A tuk kha kût ni tur a ni a, kût ni khan buh leh sa an neih ang anga chhawng hnawh tur a ni a, Vawk talh apiang chuan Vawksa nen khan chhawng an hnawt dawn a ni.
Kût ni – Chhawng hnawh ni
Hei hi kût ni ber chu a ni a, in tinah sa ei theuh tur a nih avangin Vawk talh tur nei lote pawh khan Ar te tal an talh a, buh leh sain chhawng an hnawt theuh thin a ni.
Mi tin chu an neih ang tawkin an inchei theuh a, Puanrin te, Tawlh loh puan te, Thangchhuah puan te pawh an sin chhuak a, vai kawr thar neiin an ha a, kawrchei nen theihtawpa mawiin an inchei a, rial thlêngin buh leh sa leh artui te an chawi chhuak a, chhawng hnawtin buh leh sa leh artui te an inbarh nuk nuk a, nuam an ti em em mai. Chapchar kût an hman dan chipchiar chu Chapchar kût dawnah kan ziak turah ngai ila.
2. Pâwl kût:
Hei hi pâwl tlak kût a ni a, buh seng an zawh kim veleh an rel chawp a, an kût mai thin a ni. In tinah sa ei theuh tur tihna a ni deuh mai e. Chhawng erawh kûtpui ang bawk khan an hnawt a, chu chu a ni deuh mai. Chai tih te pawh a awm lo va, ‘Lusei Vawk talh ni’ tih te, ‘Hnam tin Vawk talh ni’ tih ang te kha chu a awm ve. Ni khat awmni an kham a, a tukah kût chu a tiak a ni deuh tawh mai.
3. Mim kût:
Hei hi kût thumnaa chhiar chu a ni a, mahse Mizo ram zawng zawngin an hmang lo. Mizoram chhim thlang lam hian an ching deuh bik a ni awm e. =henkhat chuan “Savunga mim kût thla,” an ti kher thin a, September thla hi kût hman thin hun chu a ni deuh ber. “Mim a tawlh,”an ti a, September-ah hian Mim a vui ve thin a ni.
A hman dan pawh thenkhat chuan kan hre lo viau mai; chhang te in tinin an dêng theuh a, mitthi an chhiah theuh thin a ni awm e. Nuam tawlna chi a ni lem lo va, hmun danga ‘Thi tin thla’ an tih ang mai hian an hmang thin a ni awm e. July leh August hi “Pawih thi tin thla, Khawlhring thi tin thla tia hman a ni ve bawk thin a, Mim kût kan tih hi chutiang lek chu a ni mai awm e.
2. Fano dàwi:
Hei hi khawtlanga serh a, awm ni khamna chu a ni leh bawk. ‘Fano’ tih chu ‘Buh tiak hlim’ tihna a ni a, ‘Dawi’ tih chu ‘thâwi’ tihna a ni mai awm e.
Kût ang ziazanga kum tina hun bi neia tih a ni chuang lova, Buh to hlim kha a zik a thih viau emaw, a him loh a, a phelh viau emaw chuan fano an dawi ta thin a, buh to hlim thawina a ni ber.
A khawtlang hminga tih a nih avangin lal inah bawk tih a ni thin a, lal leh upain Vawktein emaw, Arpui hangin emaw kawtchhuahah an va thawi thin.
Hemi tuk hi chuan tumahin Buh zing den loh tur a ni a, favai thap khap tlat a ni. Tumahin engmah ti lova awm thap tur a ni a, tlài ni nema khawlaia nula tlangval inkawibah erawh chu phal a ni.
3. Khaw kàng leh In kàng:
Khaw kang tih tur khawpa khaw khata In sawm aia tam lai te a kan chuan a hre phak khua apiang chuan ni khat chu awm tur a ni; “Kàng kan hrilh,” an ti a, kan ve loh nan a ni awm e, awmni an kham ziah thin.
Tual chhungah tu inah pawh mei chhuak se la, a thelh tura mipui an pun khawm hman chuan mei chhuahtu khan Vawkpui a chawi tur a ni a, khawtlangin ni khat chu kang hrilhin an awm tur a ni. Mipui pung khawm lovin mi tlem te, pahnih/pathum lekin lo timit thei leh mai se la chuan a chhuahna in khan Vawkpui a chawi lo ang a, awm ni pawh an kham chuang lovang.
4. Raicheh:
Nau chungah hmeichhia tu pawh thi se la ‘raicheh’ tih a ni a, in tinin an inah chhâwl an bang teuh tur a ni a, ni khat chu awm ni khamin an awm tur a ni. Chhâwl ban kha, raicheh thlarau kha a lo luh loh nan a ni a, a lo luh chuan raicheha thih ve na niin an ngai.
5. Hlangpui
Dam lo na deuh emaw, mitthi, sârthi emaw hlangpuiin khaw chhungah zawn lut se la, hlangpui hrilha ni khat a khuaa awm tur a ni; chu chu hlangpuia inzawn luh a awm tawh loh nan tih a ni.
6. Sarthi:
Awmlaia thi ni lo, Sakei seh emaw, thinga tla hlum leh tuia tla hlumte hi ‘Sârthi’ tih a ni a, sarthi an awm phawt chuan in tinah chhâwl ban tur a ni a, ni khat chu khawtlanga awm ni kham tur a ni.
7. Sapui thih ni:
Sapui an tih hi Sakei a ni a, Mizovin an hlauh vang em maw ni, an ngai khuavang hle mai a, tu khua pawhin Sakei an tihhlum chuan khawtlanga awm ni kham tur a ni. Mizo zingah hian hnam thenkhat chu Sakei khawih thiang hlek lo an awm a, chung mite phei chuan daiah hian zupeng nen mitthi ral angin sunna an nei thin a ni.