PATHIAN KUTTHLAK(?)

Rev Dr Ramengliana

Kan ni tin nunah hian Pathian hi eng chen nge a inrawlh tih te, eng thleng hi nge mihringte thiltihin a hril? tih zawhna te hi chhan harsa leh ngaihdan inang lo thei tak a ni. Tum khat chu inkhel kan en ho a, a chak zawk tur rin thu kan sawi sang sang a, “Pathianin chak zawk tura a ruat chu an chak mai ang,” tih thu kha a lo chhuak ta a. “Hetiang thil mai maiah Pathian a inrawlh awm lo em mai!” tia lo chhang bawng bawng pawl an awm bawk a. Pathian meuh rawn inrawlh nan chuan a te deuhva hriat a awl bawk a ni. Eng pawh ni se, inkhelh te pawh hi a thiam zawk team an chak tlangpui a, mahse a thiam zawk apiang an chak ziah chuang lo tih chu tawnhriat atang pawhin a chiang. Kan tih ve tur leh chung lam hnathawh hi eng chen nge a inzawm dan hriat fuh tak tak a har hle.
Pathian hremna
Khuarel chhiatna rapthlak a lo thlen phei hi chuan Pathianin a thinurna no a rawn leih bua emaw tih a awl mai thin. Mihring rilru pianphungah thil awm tak pawh a ni tih chu a hriat mai bawk a. Amaherawhchu, mite chan chhiat laia Pathian hremna dawng bik anga inngaihsak chu a tih chi hauh lo. Hrem tlak bika va hmuh bik kher pawh thil tih chi a ni bawk lo va. Sual vanga min hrem zel tur ni se tumah hi dam zo kan awm tawh dawn si lo va! Pathian hian khawngaihna leh zahngaihnain, dawh thei takin kan chungah ro a rel thin a ni tih a chiang thin a ni. Chumi hmu fuhtu chuan Pathian chunga lawmna leh lungawina hlu tak a nei thin. “Tih borala ka awm lo hi Lalpa zahngaihna a lo ni, a lainatna chu a kiang ngai si lo va,”(Tah hla 3:22) tih hi an rilru puthmang a ni a, thenkhatin an ngai neih mai maina karah Pathian khawngaihna kut an hmu bik tlat thin a ni.
Hetih lai hian engkim chunga roreltu chu Pathian a ni tih erawh a chiang a. |ul a tih ang zelin thil a ti mai a ni. A chang chuan khawngaihna leh zahngaihnain kan chungah ro a rel ngei ang a, a chang chuan vuakna tiang te pawh a hmang ve thei tho a. Mihringin thlarau leh taksaah hma a sawnpui zel a pawimawh a ni ber mai. Chutiang chu a thlen theih nan kan thlarau nun a harhvang a ngai a. Pathian kan dawr tam leh a rorelna kalhmang kan hriat thiam a ngai lehzual thin a ni. Pathianin, “A tawk e, hei thleng bak hi chu a theih tawh loh,” a tih hun te, “I ti nasa mah mah ta e, i inenfiahna atan i chungah hei hi thleng teh se,” a tih hun te, “He thil hian a tithang lian ang che a, a siam tha ang che,” “Ka thinurna i tawng baw ta tlat mai,” a tih hun te pawh a awm thei ang tih a hriat mai a ni. Eng pawh ni se, kan thawk tek tek chhung hi chuan Pathian khawngaihna kan chungah a la lang zel a ni tih pawm thiam a tha khawp mai.
Pathian chetna
Kumin hi khuarel chhiatna a thleng hnem ta bik emaw tih turin hmun hrang hrangah chanchin hriat tur a tam a. Hetiang harsatna hi hringfaten keimahni leh keimahni kan inleihbuak a ni thei ang em? Environmentalist te chuan hei hi thil nihphung turah ngaiin vaukhanna tam tak an lo pe tawh thin. Thing leh mau chereu zelin khawvel a tilum telh telh a, chu khawvel sik leh sa inthlak chuan ruah sur dan leh thli tleh dan thlengin a tidanglam zel dawn a. Chutiang chu kan tuar chhoh nawk nawk tur chu a ni tawh mai. ‘Climate chang’e kan tih te hi chu khawvel pum huap thil, mi zawng zawng leh ram zawng zawngin kan ngaihvena hma kan lak loh chuan a sawt tur angin a sawt dawn lo a ni. Kan hma zawn theuhah kan ngaihven erawh a tul tak zet ta.
Chutih rualin nikuma Manipura thil thleng zawng zawng leh kumina khuarel chhiatna Imphal khawpuiin an tuarna te en chuan chung Khuanu hi a che ta emaw tih mai a awl khawp mai a. Tlang rama cheng leh phaia chengte chu an sualna kawngah pawh intluk tlangah lo ngai mah ila, Pathian Biak In thianghlim suasamna kha chunglam ngaihdan chuan a inang kher lovang. Khatia mak taka thlipui leh rial tlak avanga nasa taka an tuar hnu khan, tui lian hrehawm tak an han tuar leh a. Kum dang ang lo takin tui lian hi kum khatah tum hnih lai an tuar tawh lehnghal a! ‘Pathianin a hrem’ han ti bawl bawl ngam lo mah ila, engkim chunga roreltu chuan thil eng eng emaw a ti ngeiin hre mah ila thil awm lo lutuk a ni lem lo. Duh loh leh duh zawng nei, engkim ti thei ni bawk si kha a ni miau a!
Kan dinhmun thung
Heti zawnga sawi dawn chuan keimahni pawh kan inen thuai a ngai lo thei lo va. Zofate kan hrisel ta lo em em mai leh fur tina leimin rapthlak tak tak kan tuar thin hi a chhan chhui chhuah thuai hi kan tih makmawh a nil. HIV leh cancer natna vei percentage sanzia te hi mi tam tak zah rukna a ni tawh a. Zofate hian hrisel lohna leh leimin anchhia kan tuar a ni deuh ber awm e. Inenfiahna leh inchikna hmanrua atana hmang ngei tur chu kan ni. “Kan tih theih a awm lo,” tia nam liam mai chi a nih loh hmel a. HIV chungchang phei hi chu kan khawtlang nunphung leh mimal nun kaihhnawih, kan kutzal liau liau a nih dan a awm a. Cancer chungchang erawh hriatthiam a la har deuh a, mahse kan ei leh in chin thanin a thlen te a lo ni reng mai ang em?
Leimin tam lutuk mai hi ngaihtuah chian ngai a ni ngei ang. In tha tak tak thiah ngai emaw, leimin hnawl emaw chauh ni lo va chhungkaw member thih rual thup thupna lo thleng thin hi a rapthlak a ni. Leimin thleng fo chungchangah hian a ram mipuiten mawhphurhna kan nei em? Nge kan chunga khuarel thleng liau liau ni maiin kan hria. Sik leh sa inthlak chungchangah pawh mihringten mawhphurhna lian tak kan neihzia a chunga kan sawi ang khian heti taka chenna in hnawl tam a nih takah chuan kan nunphungah tih sual kan nei ve tho niin a hriat theih a ni. Chung chu kan khawrh chhuah thuai a tul a ni.
Zawhna thenkhat
Heng zawhnate hi chhanna dik awm se a va tha dawn em! In sakna hmun tur kan thlan uluk loh lutuk avangin kan tuar em ni? “Eng em a ti nang,” tiin kan inthlamuan lungawi mai mai hian rah tha lo a chhuah thei lo maw? In te hi kan insak hnaih lutuk thin a ni lo maw? Kan buildingte hi a hi a rit lutuk em? Shillong khawpui leilung ngheh em emna hmun angah pawh chhawng 3 bak sak an phal hleihtheih loh laia kan tlin chin chin kan sa chhawng mai te hi a finthlak em? In sak tuma in hmun laituten eng chen nge mawh an neih le? In sak phal lohna hmun kan ngah a ngai a ni lo maw? Heng zawhna tlem te atang pawh hian sorkar mawhphurhna sanzia a lang. Town planning, safety measures nasa zawk kan beih leh mithiam kan inchher tam kan mamawh a ni. Hma kan lak dik phawt chuan leimin 80% hi chu kan pumpelh theih ka ring hial a ni.
Khuarel chhiatna tuartu vanduai leh lainatthlak takte hi an sual bik vang a ni hauh lo vang tih chu a chiang. Kan tuarpui tlang hle thin. Amaherawhchu, kan zavai hian kan nun dan leh kan ram kan enkawl dan te hi enfiah tak tak a hun ta. Kan tih that theih hi kan lo tuar nghek nghek reng mai te a lo nih takin.