POLITICS LAMA ZIKPUII PA SULHNU

Mahmuaka Chhakchhuak

-- Advertisement --

December 27, 1929-a piang KC. Lalvunga (Zikpuii Pa) hi thiante hmangaih mi a nihna kawngah thu tam tak sawi tur a awm a, nulat tlangval inhmangaihna kawngah lah chanchin ngaihnawm tak neitu a niin zirna kawngah ngei pawh phek tam tak daih tur chanchin a nei a, Chhungkaw pa a nihnaah entawn tur tam tak a neiin fate tan ‘Pa’ nih a tling takmeuh a, Politics lamah pawh mellung pawimawh tak phuntu niin Mizo-na kawngah ngat phei chuan nang leh kei ai hian a Mizo zawk ngei ang tih hi rinhlelhrual a ni lo.
Kan la sawi hmaih pakhat, thu leh hla lamah pawh a thangchhuahna ber tur a ni ang tih theih hial turin sulhnu a nei tam a, a kutchhuak lehkhabute chu; Nunna Kawngthuam Puiah, Kraws bulah chuan, C.C. Coy No. 27, Silvarthangi, Hostel Awmtu leh Lalramliana tihte hi a ni a, heng bakah hian Article/ Essay thahnemtham tak a ziak bawk. Zofate tana thu leh hla tam tak a neihte hi zir tham a awm takmeuh a, thuziak thiam a nih ang bawkin hla phuah thiam a ni a, hetiang taka Pathianin mi pakhata thiamna leh theihna a lo pe tam bik hi a thik-awm rum rum thei hial mai dawn alawm.
Zikpuii Pa thuziakte ka chhiar hian ka ngaihsanna hi a zual telh telh a ni chang lo a, amah hi ka ngaina telh telhin ka thinlung hian a hnaih hret hret a, hnaih tak tak turin amah lah chu thlarau khawvelah a awm daih tawh bawk si. A thuziak chu ka duhkhawp lo a, lehkhabu kawma a thlalak chu ka lo thlir leh vawng vawng mai thin. Zozam Par lehkhabua thuhmahruai phek 1 atanga phek 53 thleng a ziakte hi mi thenkhatte chuan an lo sawisel deuh emawni, kei chuan inthlahrung lo taka a ziak a niin thu hrang hrang a ziak kual tam bawk a, chhiar nuam hi ka ti viau mai a, hetiang tak hian a ni maw thil a lo hriat ka ti hial. A thianpa Hminga nena an inkawm changa an thil sawite hi a theuneu lo a sin, thiandun titi mai mai ni siin history, literature, philosophy, Churchill, Duke of Wellington, Napoleon, Field Marshal Montgomery, Gen. Eisenhower, Dr. Johnson, Thomas Gray leh Oliver Cromwell te chu an sawi tam pawl a ni (51). Kum 1961 daih tawha Saituala an awm laia AD 2008 Mautam tih hmanga a thuziakte hi han chhiar ve teh; Aizawl khawpuia tawng tualleng berte chu Mizo tawng, Sap tawng leh Hindi-te a ni tawh anga a tihte, Aizawlah University tha tak a awm a, a tihte, Mizo film lo awm tur a sawilawkte, chumi hunah chuan tumahin buhfai an engto tawh lo ang a tihte, a hup tawk lek kekawrte haa kan nulate la awm dan tur a sawite (Zikpuii Pa Hnuhma 62) hi zawlnei hrilhlawk ang maia thleng dik a nih si hi.
Ama mimal kawng zawh lam han sawi ila, kum 1948 khan Matric a zoin, Mizo High School batch hmasa ber zingah khan a tel nghe nghe a (Zoram Tuikeplungte38), hemi kumah vek hian nupui a nei a. Dari (Darhmingthangi) nen chuan an inhmelduh a, nimahsela a pi chuan midang neih luih tir tumin tukkhat chu kolasib lamah a tir liam a, chu thu Zikpuii Pain a hriat rual rual chuan Cycle-in a um ta char char a, a hruai kir leh ngat mai a, in thlenpui loin Durtlangah a hnutchhiah a, Sept. 5, 1948-ah an innei ta a ni (Vanglai330-331). Keini ni ila chuan kan um zui kher a rinawm loh a, a rem lo turah kan ngai mai awm e. Hmangaihna kawng bumboh tak zawng a ni ngei mai a, a ngaihnawm ngawt mai. Hlim takin an innei a, reilote hnuah zirna avangin shillongah Thanpuii Pate nen chuan an awm ho leh a, pawl sawm a zir lai vek hian Novel lama a kutchhuak hmasa ber ‘Lalringa leh Thangzuali Hmangaihna Vanduai’ tih leh Political short story ‘Champhai kawng khualzin’ tihte chu a ziak a, nimahsela hengte hi hmuh zawh a ni ta lo (ZPHHvi).
Chhungkua a enkawlna kawngah hian entawn tlak tak a niin tunlaia pa tam takte ngei pawh hian kan tluk hauh loh tur chu a fate kawm tawk ang zela a awm thiam hi a ni. A fapa Andrew Lalherliana ziak ngei hi han la chhuak ila: Ka hriat theih hun hla be rata ka khawvel min tawmpui a, ka rilru chim phak tawk angin min kawm thiam a, sephung pawh min laihpuitu kha, ka tan chuan Pa a nih bakah thian tha tak a ni tel bawk. Saituala kana wm laiin sairawkherha sava ka perhthlak hmasak ber chu sava te tak te (tiktik) a ni a. Chumi tuma ka lawm lutuk chu kan kawmthlang, ‘Belrawh Zawl’ atangin ka tlan haw a, ka pa kan hmuhtir vat a. Min lo lawmpui em emin,’Ekhai, ar kan talh anga kan lawm dawn nia’ a han ti mai chu a va han lawm awm tehlul em! Mahni tawka thangchhuah ni vea inngaihna (feeling) min pe takzet a ni (Tuihna – KC. Lalvunga atanga lo put49-50).
BA hi Government High School, Shillong-ah zan college kal chungin a thawk a, kum 1953-ah BA zoin, kum 1955-56-ah Sub Inspector of Schools hna thawkin Aizawl thlang lam zawng a bial a, kum 1956 October thla thleng thawkin a bang a, politics lamah a inhnamhnawih ta zawk a. Zalen Pawl (UMFO= United Mizo Freedom Organisation) zawmin thu leh hla lama tuimi alo nih bawk avang chuan Zalen Pawl ‘Official Organ’ Zoram Thupuan Editor-ah tangin kum hnih chhung chanchinbu chu a enkawl a. He chanchinbua thuziaktu hming hriat loh, ‘By Arti’ tih leh ‘Mami Pa’ tih ziakte kha politics huangah phei chuan titi siamtu ber a ni hial thin. |umkhat phei chu ‘Zalen Pawl hi Mizo Union sual thawina beramno a ni thei lo ang’ by Arti tih chu Council Secretary chuan thubuaiah lain court lamah an inkhing hial a nih kha (ZRZP11).
1957-a Mizo District Council (MDC) inthlanpui vawihnihnaah chuan Zalen Pawl aiawhin Champhai bialah a ding a, inthlanaah hian tlingin MDC member a ni a, hetah hian Pute, Pachhunga (UMFO), Lalrinliana (UMFO), Vanlalbuka (MU), C. Pahlira (MU), H. Kaibuaia (MU), Chawngbuaia (UMFO), Awka (UMFO), V. Rosiama (MU), Chaltuahkhuma (MU), C. Chhunbura (UMFO), Hrangaia (MU), V. L. Tluanga (MU), Lalthankima (UMFO), Lalmawia (UMFO), Tuikhurliana (MU), C. Biakchhawna (MU), Chhingkawnga (MU), Ch. Saprawnga (MU), Khuaimawnga (PL TU), B. Sangchema (PL TU), Medhi Chakma (Cong), Dr Rosiama (MU) leh Pi Hmingliani (MU) te nen kum 1962 thleng Mizoram mipui an hruai a. Mizo Union chuan sawrkarna fawng chelhin anni Zalen Pawl (UMFO) chu opposition lamah an thu a. Hetianga ram hruaina hna an thawh chanchin hi thui tak sawi tur a awm a, ram tana an inpeknaah hian an chhuanawm hlawm hle.
Mizo District Council Member ni chung chuan Champhaiah Headmaster nih alo rem loh avangin (Pu R. Lallianzuala min hrilh) kum 1959 – 1962 chhung khan Saitual High School-ah Headmaster hna chu a kawp ta zawk a (ZRZP62). Hetih chhungah hian kumtinin Shillongah competitive exam a nei ziah bawk a sawi a ni. A bial lah a zau em em maiin Zaingen, Khualen, Lallen, Vangchhia, Bungzung, Tlangsam, Zote, Khawbung, Ngur, Tuisen, Darngawn, Melveng, Hnahlan, Laili, Murlen, Hmunhmeltha, Khuangleng, Ruantlang, Mualkawi, Lianpuizo, Sazep, Leithum, Dungtlang, Tualpui, Sawntlung, Chawngtlai, Vanzau, Tualte, Neihdawn, Ngaizawl, Kelkang, Buang, Chhungte te hi a bial chhunga khaw awmte a ni (Political History of Mizoram175,176).
MDC Member a nih chhung hian ram leh hnam tan thil chhinchhiah tlak tak tak a hnutchhiah hman a, chung zinga pakhat chu June 25, 1958-a District Council session neihnaah sorkar rintawk lohna motion a pu lutin Chairman VL. Tluanga pawhin a pawmpui bawkin a tuk, June 26-ah chuan ngaihtuah hona neih tura tih a ni a, session chu an tin darh ta a, chawhnu lamah chuan Mizo Union ho chu an buai hle mai a, parliamentary party inkhawm nei rum rum nghalin Chief Executive Member (CEM) Ch. Saprawnga duh lohna avanga Non-Confidence Motion chu put luh a nih an ring ber a, a thlaktu tur an ngaihtuah nghal a. Dr. Rosiama nise an ti a, a ni chuan alo hnial a, VL.Tluanga nisela an tih lehin alo hnial leh a, hetih lai hian MU lamah mi 14 an thuin Zalen pawlah mi 8 an thuin Region lam bial aiawh mi pathum an awm bawk a. MU lam hian zan lamah region lam aiawhte an kawmin anmahni lam vote turin an sawm a, an member zinga pakhat Hmingliani chuan anmahni lam a vote an rin ngam chiah bawk si loh avangin lehlam pawlte chu hneh zo lo mai thei dinhmunah dingin an inhria a.
June 26 niah chuan session chu tha takin an han tan leh a, sorkar rintawk lohna motion chu thil la awm ngai loh a nih avangin mipui lam pawhin a ngaihven hle mai a, Council Hall vel khat hmurin an kalkhawm a. Chutah chairman chuan KC. Lalvunga chu a motion sawi turin a sawm a, thiam tak maia a sawi hnuah zalen pawl atangin Lalthankima chuan pui turin thu a han sawi ve leh nghal a. An sawi thiam bawk a, mipui lam atang phei chuan rin thiam har an tiin an lo inchawi vei rawl bawk a. Chumi hnuah chuan sorkar lam atangin Biakchhawna, Chaltuahkhuma, Tuikhurliana leh Dr. Rosiamate chuan an theihtawpin an han hnial a, anni sawi zawh hnuah Ch. Saprawnga, CEM ber chuan thu a rawn sawi ve leh a. Chutianga lehlam lehlam atanga thusawi ngaihthlak a nih hnuah chuan secret bollot paper hmanga vote lak a niin MU lamah vote 12 tlain Zalen pawl lamah vote 8 tla lehin neutral vote khat a tla bawk a, Sorkar ngai chu a kal ngaiin a kal leh thei ta a ni (PHM199-201).
Chutianga ram tan rawngbawlna a neih mek lai chuan kum 1962-ah Mizo zinga IFS (Indian Foreign Service) hmasa ber ni turin a inziak tling leh a. Khawvel hmun hrang hrangah hna pawimawh tak tak; 3rd Secretary, Spain (1963-65), 2nd Secretary, Chile (1965-66), Under Secretary, Delhi (1966-69), 1st Secretary, Australia (1969-1973), 1st Secretary, Kathmandu (1973-75), Director, Ministry of External Affairs (1975-76), Ambassador puitlingin Venezuela (1977 6 months), Colombia (1977-80), Oman (1980-83), North Korea (1983-86) leh High Commissioner Jamaica (1986-90) te a chelh hnuin kum 1990 khan pension-in a lo chhuak a. Nov. 6, 1991 niin Brig. Sapliana kaihhruainain Vanapa Hall-ah Party thar, Zoram Regional Convention (ZRC) a din a, April 21, 1993-ah Congress party-ah inchhung lutin alo tawp leh ta mai a (Mizoram General Knowledge97), heta inchhunluhah hian amah ber hi chu tel tawh loin a taksa damlohna avangin kum 1994-ah chatuan ram min lo pan san ta a ni. Sawi tawh angin Zikpuii Pa hi kawng hrang hranga sulhnu nei a niin a thiltih tawhnaah chuan tihtakzetna nena thil timi a nihna avang hian a sulhnu hrang hrangte hian belhchian an dawl a, zir tham a awmin thangtharte tan ngat phei chuan kawng hrang hranga a sulhnute hi hlawkpui tham tak tak vek a ni.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More