TANPUI NGAITE TANPUITU

Zoremi Hmar Zote
‘YMA’ han tih hi chuan rilruah ‘tanpui ngaite tanpuitu’ tih a lo lang var thin. Thlasik ang maia khêl lova lo thleng thin YMA day chu kan lo thleng leh ta reng mai. Chhiartu te, YMA day chibai ka buk vek a che u. YMA hi kum 1935 June ni 15 khan din a ni a, Pathian tanpuinain vawiin thleng hian mei mit lovin a la kal ta zel a, Mizote ‘Mizo’ kan nih chhung leh, kan dam têk têk chhung chuan a la kal zel pawhin ka ring.
YMA day thlen hma hauh ata a lawmna atana inbuatsaihna chi hrang hrang, hla zir thawm te, làm zir thawm leh cheraw kân zir thawm te hriat tur a awm a, lung an tilengin nunhlui liam hnu min dàwntir a, mut hmunah kan lo tel ve tawh thinna ngei mai item hrang hrang zir thawm te ngaithla kur chungin kan lo mu nui ve vur vur thin. Ngaih vanga lo kir tawh lo tur hluinun chu a liam tawh a, au mah ila kir tiang an rel lo tih ang mai kha kan lo ni zo ta! Kan tih theih tawk chu YMA day lawmnaa kal tur hnam inchei dan chi hrang hrang, mawi em em maia inchei chunga a lawmna hmuna liam nguah nguahte lungleng tak chunga lo thlir chu a ni ta mai e.
Chhiat that thulha YMA hlutzia hi hre lo fa kan awmin ka ring lo. A bikin chhiat tawh (thihna) thilah bik hian YMA chu an hlu a ni; tu emaw a han thi chiah a, YMA member lo tlan khawmin in chhung singsak ngai an singsa zung zung a, mipui thutna tur thutthleng te pu khawmin in chhung thiah ngai te an thiat a, mitthi chu lumen ngaia a thih chuan YMA bawkin an tlaivarpui leh a, hah sawi lovin a vui hun thlengin mitthi chhungte an tawiawm thin. Zingkarah tlangval tlawmngai ten thlân an lai leh a, chu mai a la ni lo, zanah an lenpui leh a, khawhar chhungte hnem turin zaiin an awi leh bawk thin a ni. Chhiat tawkte leh an chhungte hmun hla deuh atanga lo kalte tana chawhlui buatsaih pawh YMA kut a ni leh bawk a, a tawi zawngin YMA chu chhiat tawkte tuam mawitu, mualpho lova siamtu, tanpui ngaite tanpuitu an ni e.
Kum puan atan ‘ram leh hnam humhalh’ tih a ni a, hnam dang nupui pasala neih hi hnam phatsanna anga kan ngaih a nih tho rualin ram leh hnam humhalh dan hi kawng hrang hrang a awm thei àwm e. Kan ram. Mizoram hi a zim ngaihtuahin hnam dang, vai kan tih mai te an tam em em a, a lo thlawn ringawta kan ramah hian awm an ni lo tih kan hriat a tha hle a ni. Hna an hmu em em a, an taima a, thawh hreh an nei lo va. Mawlmang têin an inchei a, pawisa an ngah hle thung. Kan tlangval ten thawmhnaw brand tha tak tak, man to tak tak an inbel a, pawisa an neih leh si loh lai hian, vai kan tih te hi chuan pawisa an khawl tin tên a, an ramah in leh lo tha tak an din mai a ni. Ram leh hnam humhalh nan vai hnawt tiau tur khawpa hna thawh hreh nei bik lo tlangval, hna thawh zahthlaka ngai lo tur nula kan mamawh a ni ber mai.
Ei leh bâr, thlai rah leh hnah te, sa leh artui thar chhuah kawngah pawh hma kan sawn zel a, kan intodelh pawimawh bawk. Eng emaw ram ri buai thil ilo fahrana kawngpui dan chaha min vau fo theih tura kan awm reng chuan a ruka hmuhsit kan tuar zel ang. Ei leh bâra intodelh hi ram leh hnam humhalhna tura thil pawimawh em em a ni a, kut hna thawktu ten nasa zawkin tan la se la, kan thalaite pawhin huan siam leh ran vulh te hi a nachang hria ang u; state pakhat ve riang ruang, thenawm state chawm hlawm deuh thaw kan ni reng mai te hi tlawmah la ila, ‘kum sawm pawh kawngpui dang ping se ka buai lovang’ ti thei dinhmuna kan din hun hunah a hnam anga ngaihsan kan hlawh ang a, zah leh chawimawi kan hlawh ve tawh ang. Tun dinhmunah hi chuan kan la hmuhsitawm ve ém a ni; mahni tual chhungah pawh vaiin hna min la thawhsak a nia maw…a ngaihna hi a awm hlawl lo rih a ni e. =halai lehkhathiam tam tak kan awm a, lehkha zir mang bar lo pa-in hlawhtling taka huan leh ran a enkawl theih chuan, a lehkhathiam zawk phei chu nasa takin a hlawhtling thei ang tih hi a lang reng mai. Sawrkar hna-in min daih vek sêng si lo va, kan thalai ten huan lo ram enkawl leh ran vulh lama kal turin tan la ila, YMA takin puan ven i sawi chhing ang u le; ram leh hnam humhalh nan vai hna nei lo hawitir lawl lawl ila ni mai lawm!
YMA han tih hian thil inhmeh riau te a awm ve a. Thil tum pathum chauh nei angin lang mah se a hnathawh chu tam tak a ni lawi. An thil tih leh an thutiam te, an thil tum nen hian a inthlunkhawmna chu Mizo zia, Zonun ze mawi chhawm nun leh kan kristianna nena inhmeh tak, hmangaih Pathian rîl rem zaih an ni vek a. Ram leh hnam hmangaihtuin a hun leh thâ, thiamna leh finna, a neih ang ang sâwr khawma Zofate thatna tura nun hlân a, a inpumpekna rah chhuah zarah, malsawmna kan dawngin kan chên mawlh mawlh mai a nih hi maw! Mahni chauha khawsa thei, midang puihna leh tuamhlawmna mamawh ve lo ang maia YMA sawisel zuah zuah duh tawk kan lo awm leh thin hi thil pawi tak a ni. Zofa tawh phawt chuan YMA hi mamawh hun kan nei ngei ngei tih hriat hi mifing zia a ni e.
YMA member nih leh ruih bûk bûk te, aia upa zahna neih loh te. Hmeichhia, mipa zahna nei miah lo nih te a inhmeh lo hle a, thatchhiat leh zawmthâwt nen phei chuan a inkalh tlat a ni. YMA, rolreltu leh thuneitu zawk ni tura Pathianin min pekte zah leh, he harsatnain a ken tel mihring khawsak phunga kan mamawh hrang hrangah tlawmngaihna, sem sem dam dam leh ei leh in thu-a ‘nang zawkin le’ zia ngei mai pawh kha, a YMA leh riau tho mai a. Chutiang bawkin tha thawh a tulna leh tlawmngaia thil tih tur a awm a, ‘kei ka kal ang e’ ti thin zia, kan hnam nuna mawi em em pawh kha a YMA leh chat! YMA kan nei hi kan lawm tur a ni; YMA vul reng rawh se!