By: S. Rolianthanga
Khatla; Aizawl
Ph: 9436141536
He ka Article hmasa hi Dt. 08.05.2023-ah THE AIZAWL POST leh VANGLAINI ahte tihchhuah a lo ni tawh a, chu chu chhunzawm kan tum a ni.
1. Mizoten kum zabi 19 hmalama Sap ho kutchhuak-Documents hlu tak tak dahna Building pawimawh em em mai chu Aizawl Bawrhsap Office a ni a, chu chu tahrik Ni 17, December, 2021 zanlaiah kangin meivapah a chang zo ta! Chutiang bawkin Pachhunga University College Library pawh a kangral tawh bawk. Thanpuii Pa (Pu J. Malsawma) an kan khawtlang nun a sawi chu “Nitina kan thil hmuh leh hriat, Mipa-Zu/Drugs rui, nula Zu/Drugs rui, mi awm tha duh lo, naupang pawngsual, Hotel leh Restaurant-a nawmsip bawl, picnic mualpho tih ang vel leh Hrawk chung lamah chauh Pathian kan fak a, thinlung takin malsawmna petu kan hre duh lo. Zanah pawh kan leng tha ngam ta lo; tlangval zurui hlauhawm bawk, nula zurui hlauhawm bawk, Police zurui hlauhawm bawk – hlauhawm a tam. Hetianga kan kal zel chuan hnam ral tur kan ni chiang.”
Aizawl timawitu leh hmanlai thil hlu kan hmuh theih awmchhun chu Aizawl lailia Assam Rifles hmun leh Synod Complex, Mission Vengte chauh hi an ni ta mai awm e. Assam Rifles hi insawn ta chiah se, Mizoram Heritage hlu tak mai hi hunrei loteah a ral vek lawng maw tih chu ngaihtuah tham tak a ni. An chhuahsan hma daih atangin Building ropui tak sak kan tum dan atang hian kei ka ngaih chu a tha lo khawp mai, nang engnge i ngaih dan ve le? Dan tha tak awm mahsela a hmangtuten an hman dik loh miau chuan awmzia vak a awm chuang lovang. Kan mizia leh kan hnam nunphung ngaihtuah hi chuan Aizawl laili ah hmun tawp tak a awm ve thei tho a ni.
2. History of the Assam Rifles (Mizoram):
(a) Kum 1863-ah The Surma Valley Military Police or Cachar Frontier Police chu The Old North Cachar Hills F.P. leh Kuki Levy infinkhawmin an siam a.
(b) Kum 1891-ah Surma Valley Military Police tam zawk chu Aijal (Aizawl) ah an lo kal a, North Lushai Hills MP Battalion tih a ni.
(c) Kum 1860-ah Bengal Armed Civil Police siam a ni a.
(d) Kum 1866-ah Bengal Armed Civil Police chu Chitagong Hills Tracts Frontier Police tih a lo ni leh a.
(e) Kum 1891-ah Chitagong Hills Tract Frontier Police chu South Lushai Hills Military Police Battalion tih a lo ni leh a.
(f) Kum 1896-ah South Lushai Hills Military Police Battalion leh North Lushai Hills M.P. te chu finkhawmin LUSHAI HILLS MILITARY POLICE BATTALION tih a lo ni leh a.
(g) Kum 1917-ah Lushai Hills M.P. Battalion chu the 1st ASSAM RIFLES (LUSHAI HILLS BATTALION) tih a lo ni leh ta a ni.
(h) Kum 1855a Abors buaina leh kum 1859 Mishmis buaina avangin kum 1864-ah Lakhimpur Frontier Police din a ni a.
(i) Kum 1882-83-ah Lakhimpur Frontier Police chu Lakhimpur Military Police Battalion tih a ni leh a.
(j) Kum 1917-ah Lakhimpur Military Police Battalion chu the 2nd ASSAM RIFLES (LAKHIMPUR BATTALION) tih a lo ni leh a. He Battalion hi tuna kan hrawn mekte hi an ni.
Sap hovin Kuki an tihte chu Mizo hnahthlakte an ni. Kum 1850-ah khan Kuki 200 vel chu Armed Civil Police, ramri vengtute pui tura lak an ni a, chung ho chu Kuki Levy tih a ni. Aizawl 1st Assam Rifles’ Quarter Guard hmaa Laipui pahnih (2) an dah thin kha kum 1812 vela Dar a siam a ni a. Kum 1891-92-ah Lunglei lama thawn phei a nih hnuin Queen’s Memorial atan Aijal-ahrawn lakphei leh niin mipui entheihin pholan a lo ni ta a ni. Captain G.H. Loch (Manding Putara) hi 3rd Gorkhas Regiment atangin kum 1891 kum tawp lamah Aijal-a Surma Valley M.P/North Lushai Military Police Battalion Commandant (Manding Sap) ni turin a lo kal a. Ani hi Engineer a ni a, ani hian a sipai te leh Mizote lunglak leh lungchher mawi te a zirtir bakah kalkawng lungphah leh thing mistiri hna chi hrang hrang kawngkapui, tukverh etc. siam leh Rangva chih dante a zirtir a. A hun chhung hian 1st Assam Rifles Quarter’s Guard mawi tak leh an kulh bangte chu lungchher mawi tak leh tha tak vek a siam thar a ni. Chubakah Parade Ground (Sipai Lammual) zau tak mai a buatsaih a ni. Chubakah 1893-ah khan Tawtawrawt leh Khuangpui Band Party a din bawk a ni. A hnathawh that avang hian a hming chawiin Loch Hospital leh Loch House (tuna Commandant Bangla) tihte chu siam a ni ta a ni. He Manding Putara hi kum 1893-94-ah Political Officer (North Lushai Hills)-ah dah a ni. Chutianga Assam Rifles Building-te mawi tak a lo dinte chu Heritage hlu tak atan Assam Rifles hian vawn that reng an duhin an tum a ni.
3. Assam Rifles insawnna hmun tur zawn chungchang.
(a) Sawi tawh angin Aizawl Assam Rifles sawn chhuah tuma hmalatu hmasa ber chu Mizo Union a ni a. U.T. huna Pu Ch. Chhunga Sorkar khan Luangmual – Chawlhhmun vengah khuan dah tumin hma thui tak an la hman a. P.C. Sorkar Brig. T. Sailoa Ministry khan Luangmualah New Capital Complex bun tuma hma a rawn lak leh tak avang khan sawnchhuahna hmun remchang dang ngaihtuah leh a ni a. 4th Legislative Assembly 1984-86 (U.T.) ah insawnna tur hmun remchang chu ngawrh taka zawn a ni a. Hmun zawng turin Assembly Speaker, Dr. H. Thansanga (INC) ruat a ni. Ani ho hian heng hmunte hi a hmuna kalin a enfiah vek a ni. Chungte chu:-
i) Paikhai Bangalow, Hualngohmun leh a chhehvel,
ii) Nausel Bangalow leh a chhehvel, Sihphir ram;
iii) Phaibawk kawn leh a chhehvel, Seling/Thingsultliah ramte an ni. Heng hmun kan kawhhmuhte hi Assam Rifles ten an duh lo vek a ni. Assam Rifles chhuanlam te chu:- i) Army angin Facility an nei tha ve lova, chuvangin khawpui chhung anih loh pawhin a chhehvelah anih a ngai;
ii) Rikrum thil leh buaina a awmin Civil Administration puih a ngai thin a, chuvangin hmun hla taka an awm a rem lo a ni.
iii) Aizawl khawpui hi an vai chhuahsan a theih dawn lova, an hotute nen a inhlat lutukah an awm thei lo a ni. Chutianga an pawm theih tak lovah chuan kan hmun thulkhung, ZEMABAWK – ZOKHAWSANG khaw hmunhlui chu kawhhmuh a lo ngai ta ani. A tawpah chuan Dr. H. Thansanga ho chuan ke ngatin kan kal leh a. Zokhawsang khaw hmunhlui hi chu a boruak a nuamin a hmun a rem tha a, Assam Rifles ho pawhin an pawm thei thlap ta a ni. Zokhawsang khaw hmunhlui hi a uiawm em em nachhan chu Aizawl City Future Expansion atan a that em avang a ni. Pahnihnaah chuan – Assam Rifles hian an ram kaltlanga vantlang kalkawng siam an phal dawn loh avangin; Zemabawk ram zau tak chu Ram tang a nih tawh dawn avangin kan rin ang ngeiin tunah hian Loneituten harsatna an tawk ta a ni. Chutianga Assam Rifles Officer-te an lungawi theih takah chuan an Director General hmu turin Dr. H. Thansanga nen chuan Shillong-ah kan kal leh ta a ni. Ani chuan Helicopter-a a rawn endik tur thu min lo hrilh a, hlim takin kan hawng leh ta a ni. Hun a lo kal zel a, Zokhawsanga Assam Rifles hmun tur chu Surveyed leh Demarcated a ni a, Compensation pek ngaite pek fel anih hnuin ram Land Lease Certificate No. DPL-62 of 2006, Area-3,915.24 Bighas = 1,305.15 Acres a zau chu Assam Rifles hnenah Dt. 21.08.2006 ah pek a ni ta a ni.
(b) Assam Rifles-in chhuahsan an tum lohna hmunte (Tunhma lamah): (i) Mizoram Range Complex – Khatla. (ii) Adjutant Quarters, Tuikhuahtlang. (iii) Commandant Bangla, Tuikual (Loch House) (iv) A.R. Mandir, (v) A.R. War Memorial, (vi) Quarter Guard.
Tuikhuahtlanga an Officer-te chenna hmun zau tak chu All India Radio Station atan Revenue Department-in a sahthlak sak a. Chuvangin Mizramin A.I.R. Station kan lo nei ve thei ta chauh a ni tih te pawh hi vantlangin kan hriat ve a tul.
4. Kan lam tang nge, an lam tang?
Kum 2001/02-ah khan Mizoram Sorkar, Law and Judicial Secretary, P. Chakraborty leh Assam Rifles (a ruka inthurual) chuan Land Revenue Surveyor-te punin Aizawla Assam Rifles ram luah zawng zawngte chu Assam Rifles ho duhthusam ang takin an lo Surveyed vek a ni.
Chu an ram tehah chuan Assam Rifles Land Pass – Standing Order No. 11 of 1952 pawh chu innghah nan an hmang duh lo a ni. Tichuan, Mc Donald Hill a, Assam Rifles Land Pass-in a sawi lan miah lohte pawh chu huamtir a lo ni leh ta a ni. Tichuan, dik lo taka Assam Rifles ramluah te chu Section 3 & 5 of the Mizoram (Restriction on use of transferred land) Act, 2002 ah Pu P. Chakraborty, Secretary, Law & Judicial Department chuan a lo thunfel ta thlap ta a ni. Tichuan, Mizoram sorkar chu tute emaw thangkamah a lo awk tan ta a ni.
Kum 2002 atang hi chuan Mizoram Sorkar chu Assam Rifles ramluah chungchangah chuan a che fuh hleithei ta meuh lo a ni. Mimal 57 + 26 lai hnenah House Pass/LSC alo pekte chu Assam Rifles – Land Pass Standing Order No 11 of 1952-in a huam chin bakah niin an lo inbun nghet vek bawk si a, dinhmun lai em em in a lo awm ta a ni. Kan Central Y.M.A. te hi an fing thiam khawp a, Dt. 5/7/2019-ah khan RTI Act hmangin Revenue Department-ah Information an dil a. Chuta a landan chuan Assam Rifles ram luah chhungah LSC =35, House Pass = 15 leh Land Lease = 4, Total = 54 lai awma tihlan a ni a. Tichuan, Dt. 11/11/2019-ah Central YMA chuan mimal ram Pass/LSC te chu cancel vek turin Mizoram Sorkarah ngenna a thlen a
Dt. 29/11/2019-ah Mizoram Sorkar chuan mimal ram Pass/LSC-te cancel sak a tum loh thu a hrilh ta a. Central YMA lungawi lo chuan Gauhati High Court-ah PIL-No WP(C) (PIL) No. 31 of 2020 an thehlut ta a. He PIL hi Dt. 5/5/2020-ah Gauhati High Court-in lo pawmin mimal leh Mizoram Sorkar/Assam Rifles-te chu Land Documents engmah lo ti danglam lo tura hriattir nghal a ni. Thil mak tak mai chu Mizoram Sorkar chu rinloh tak maiin an khingpui Central YMA lamah chuan a tang leh ta thut a. Tichuan, mimal LSC/Pass-te chu cancel sak tumin Dt. 24/3/2023-ah chuan Director, Land Revenue & Settlement chuan Show Cause Notice mimal ram neitute hnenah a pe chhuak ta a ni. Sorkar chhuanlam chu Pass/LSC an lo pek tawhte chu, Revenue Officers te, ram neituten an lo bum vanga cancel tum an nih thu a ni leh ta daih bawk si a, an chhuanlam a dang leh ta daih a ni. Inbumna thubuai anih chuan IPC – 415/418/468 tlawhchhan a FIR Police hnena thehluh tur niawm tak a nih laiin anmahni in an kengkawh dawn ta niawm tak a ni.
A hnuaia hming tarlante hi Mizo Civil Service tling zinga kan ngaihsan leh kan chhuan em em te an ni a. Chungte chu ram neitu, Pa/Nu mawl ve tak takten an bum thluk takte chu niawm tak an ni. Kan tunlai thil awmzia hi chu a mak ta khawp mai! A ni chu ni, a ni lo chu ni lo ti ngam, mi dik, mi rinawm, mi huaisen Sorkar hnathawk leh ram hruaitu kan mamawh zia lanna tur a ni ang. Kum 2002 hmalamah kha chuan Revenue Department-in Assam Rifles Land Pass – Standing Order No. 11 0f 1952 ram huam chin a hre chiang a, he Pass huam chin bakah chuan Dan ang takin House Pass/LSC a pe mai thin a ni. A hmuna kal ve peih tawh lo, Field Officers kan tam ta lutuk hi pawi tak a ni.
House Pass/LSC lachhuak tur chuan Officers table 18 vel paltlang a ngai a, chung han bum chhuah vek chu thil awlai lo tak chu a ni ang.
TLANGKAWMNA
Tunah chuan Mizoram Sorkar chu a Advisers-te thangkamah a inawk buai tan ta a. Mimal In hmun Pass/LSC a lo pek tawhte chu kan Dan thar, The Mizoram (Restriction on use of transferred land) Act, 2002 siam hma lam a mi vek an nih avangin kan dan thar chuan mimal ram LSC/Pass-te chu a Overlap (Bukthuah) zawk bawk si a. Lehlamah chuan inthlan te a lo hnai telh telh a, Central YMA pawh a tih lungawi a lo ngai ve bawk si a. Tichuan, Cross Road (Kawng pengthuam) ah lo dingin engtia kalzel tur nge tih chu ngun taka ngaihtuah a lo a ngai ta a ni. Ka thurawn mawl te chu: –
1. “Mizoram Sorkar hian FACT FINDING COMMITTEE din sela, an thurawn ngaichang rih phawt se.” Central YMA an hlauhawm viau laiin ram neitu, a tawp thleng a tan khawh tum, mi 57 vel zet hmachhawn tur chu thil namai lo tak chu a ni ngei ang.
2. Assam Rifles, Aizawl khawpui atanga sawnchhuah hi hmanhmawh lutuk loh a that zawk ka ring. Kan hriat angin INTACH-MIZORAM CHAPTER pawhin Assam Rifles Buildings leh an hmunhmate hi Mizoram tan Heritage pawimawh, Historical Site pawimawh lutuk anih avangin vawnhim an duh a ni. Kan ram rohlu hi kan tichhe hma lutuk ang tihte pawh hi ngaihtuah chian viau a hun ta a ni.
3. Mizoram buai lai kha chuan Assam Rifles-te hi kan haw viau pawh a ni thei a. Tunah chuan State ralmuang kan nih tawh avangin AR ho hi an inluling lo chauh pawh ni lovin Mizo mipuite tan an tangkai em em a ni tihte pawh hre thar leh ila a tha ang. Tunah chuan AR ho hi insawn lo thei lo dinhmunah an ding tawh niin a lang a, anmahni zaite pawh hi ngai ve thei deuh tawh ila a that ka ring.
4. Assam Rifles sawn chhuah hi chu kum 1948 atanga Political Party hrang hrangin hma an lo lakna anih avangin mahni Party hamthat phah nan a hman loh hi a dik ka ring.
5. Thudik awmsa chu mimal In hmun Pass/LSC petu chu Land Revenue & Settlement, Government of Mizoram a ni a. Land Revenue & Settlement Department tih chu Mizoram Sorkar tih a ni. Pu P. Chakraborty Line – 2002 ai chuan Pu Sainghinga Line – 1952 chu kum 50 in a Senior zawk avangin pawm mai hi thil finthlak tak a nih ka ring. (P. Chakraborty Line ka tihna chhan chu Signatory a nih vang a ni)
NB: He ka Article hian tuma rilru a tihnat loh ka beisei a, a lo na palh hlauh a nih chuan ngaihdam ka dil nghal e.
AIZAWL ASSAM RIFLES SAWN TUMNA
Get real time updates directly on you device, subscribe now.
Prev Post