Antartica vur tlem zel vangin mangang

Antartica a sea-ice te chu tun hma zawng aiin a tlem tiin satellite data zirchianna chuan a tarlang a, hei hi global warming thleng mek zelah ngaihthatlohna lian tak thlentu a ni belh tia sawi a ni bawk.
“Tuna kan hmuh dan hi chuan mak tih khawpa nasa a ni tlat” tiin Walter Meier, National Snow and Ice Data Center a sea-ice monitor tu chuan a sawi a.
Antartica mumal lo chuan khawvel huapin nghawng a nei lo thei lo tiin polar expert chuan a sawi bawk.
Antartica a vurtlang turu tak tak te hi kan chenna temperature thununtu pawimawh niin vur tlang var vo turu tak te chuan Ni atanga chhuak energy te chu atmosphere ah chhunletin chumai bakah an awmna hnuaia tui te chu vawtin a siam bawk a ni.
Kan chenna lei tidaitu vurte an awm lo a nih chuan Antartica hi Earth refrigerator a nihna atangin radiator ah a inlet mai dawn a ni tiin mithiam te chuan an sawi bawk a.
Antartica Ocean a vur tlang awm mek te hi 17 million sq km aia tlem a ni tawh a, chu ch hun pangngai aiin 1.5 million sq km laiin a tlem tawh tiin an sawi bawk a. “Chu chu British Isles let nga vel laia zau a ni” an ti bawk.
Dr Meier chuan vurtlang te chu hun reilote ah ain siam leh mai dawn hauh lo tiin a sawi bawk a. Eng vanga kuinah sea-ice chu tlem em em nge a nih hriatfiah tuma an beih mek thu a sawi bawk a.
Global heat leh ocean temperature record te khum a nih awn awna en hmasak ber tur chu sea-ice tam leh tlem dan a ni tiin scientists ten an lo sawi fo tawh a.
“Dinhmun derthawng tak kan hmu reng a ni” tiin Dr Robbir Mallet, university of Manitoba, Antartica peninsula expert chuan a sawi a.
Khawvawt lutuk leh thli natak tleh karah kuminah sea-cie pan bawk si chuan an hnathawh a ti harsa tiin a sawi a. “Kumin hian vur tlang te kehin tuipuiah min len mai ang tih hlauhna te pawh kan nei,” tiin Dr Mallet chuan a sawi.
Sea-ice te hi Antartica-ah thlasik (March atang October) ah insiamin nipuiah a tui leh thin a, chu chu interconnected system kal zel niin iceberg, land ice leh ice shelves te chu a insiam en un thin a ni. Sea-ice te hi tuipui lum tur dangtu pawimawh em em mai a ni bawk a.
Dr Caroline Holmes, British Antartica Survey chuan sea-ice tlahniam zel chuan vur tlang tui nasa zawk a thlen thei tiin a sawi bawk a. Sea-ice a tlem tial tial chuan ocean dark area ber ni eng lo hipkhawmtute chu tichhiain heat energy chu tuiah a luh phah thei dawn a, chu chuan vur tam zawk te a titui zel thei dawn a ni an ti bawk a.
Chu chu a thleng a nih chuan kan chenna khawvel a lum zual phah zel dawn a, global temperature thununtu pawimawh Antartica chu a tihbuai vek dawn vang a ni an ti bawk.
“Antartica giant hi kan kaitho em ni?” tiin Prof Martin Siegart, University of Exeter a glaciologist chuan sawiin, ‘khawvel tan chhiatna thlentu tur a ni’ tiin a sawi bawk.
Antartica ice-sheet te chuan harsatna namenlo an tawk tawh tih chu thil thleng reng tawhsa niin chhezuaal zel a thleng thei tiin Prof Anna Hogg, Earth Scientist, Uiversity of Leeds chuan a sawi a.
Kum 1990 chho vel atang khan Antartica land ice avangin sea-level 7.2mm in a san phah tawh a ti bawk a.
Sea level tlema a san belh hlek pawhin tuifawn nasa zawk thlenin chu chu tuipui kama awm te tan chuan pawi tak tur a ni a. Land ice nasa zawka a tuiral zel chuan khawvel mihring maktaduai tel te tan chhiatna nasa zawk thlentu a ni dawn a ni, a ti bawk.
Tuipuiin a hual Antartica hian weather leh climate system hranpa hlak a nei a. Kum 2016 thleng khan Antartica winter sea-ice chuan pun lam a pan zel zawk.
Mahse March 2022 khan extreme heatwave in East Antartica a nuai hnuah temperature te chu -500C vel ni turah -100C velah a dah a.
“Kum 30 kaltaa Antartica ka zirchian tan atangin tun anga extreme weather events hi a thlen kan ring ngai lo,” tiin Prof Siegert chuan a sawi a.
Sea-ice chuan tun hnai kum sarih chhungin kum thum lai chu record siamin a tlem ber tum a thleng a, a thlen hnuhnun ber chu February 2023 kha a ni bawk.
Scientists te chuan vur tlemna chhan chu Antartica-ah thil inthlak danglam nasa tak a awm vang tiin an sawi a. Khawvel hmun kilkhawr bera awm a nih avangin hriatchian tak tak theih a la ni lo bawk a.
Antartica chu scientific term takin ‘Wild West’ a la ni rih tiin Dr Robbie Mallet chuan a sawi a. Scientists te chuan sea-ice inzarpharh dan te, engtianga chhah chiah nge a nih te chu an la hrefiah thei lo an ti bawk.
Antarrica a scientific base-ah chuan Dr Mallett leh a team te chuan radar instrument hmangin sea-ice chhah lam hriat tumin international research project Defiant tih kaltlangin hma an la mek a ni

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More