Eng nge COP28? Khawvelin climate ngaihtuah zual

World leader-te chu Dubai-a UN climate summit neihnaah climate change chungchang sawiho turin an inhmukhawm a. Kumin bik hi extreme weather events thlen nasat kum ni bawkin hmun tam takah climate record siamin a awm bawk a.

-- Advertisement --

Eng nge COP28?
COP28 hi 28th annual United Nations (UN) climate meeting niin sorkar tin tena climate change chungchang an sawihona hmun a ni.
He summit hi Dubai, United Arab Emirates (UAE) ah 30 November atang khan neih tan niin 12 December 2023 ah khar a ni ang.

COP awm zia?
COP tih hi ‘Conference of the Parties’ tihna a ni a, ‘parties’ tih chu ram hrang hrang kum 1992-a UN climate agreement original a hming ziah hnantute sawina a ni.

Eng vangin nge Dubai-a COP28 nghahin titi a siam tam?
UAE hi khawvela oil tharchhuak tam ram 10 zingah a tel pha a. State-owned oil company chief executive Sultan al-Jaber chu COP28 talks president atan a ruat a ni.
Oil hi gas leh coal ang bawkin fossil fuel a ni a. Fossil fuel chu climate change thlentu ber niin a chhan chu khawvel tilumtu greenhouse gases te chu energy hal alha carbon dioxide insiamin a thlen a ni.
Jaber a oil company te chuan an oil tharchhuah chu tam zawk an tharchhuah theih nan tihlen zual zel an la tum zui bawk a.
Chu mai bakah document putruah UAE chuan COP28 thlengtu a nihna chu remchangah hmangin oil leh gas deal siamna hun remchangah hman a tum tia puh a ni bawk a.

Eng vangin nge COP28 a pawimawh?
COP28 chuan global temperature sanna 1.50C aia sang lova dah tumna chu a tihnun zel beisei a ni a. Hei hi kum 2015 daih tawh khan Paris khawpuia ram 200 dawn kalkhawm tena an lo pawm tawh a ni.
1.50C aia sang lova khawvel temperature dah tumna hi a pawimawh hle a, hei aia sang a nih chuan khawvelin a tawrh nasat zel dan tur chu sawi mai theih a ni lo. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) chuan khawvel temperature sanna 1.50C aia sang lova dah chu tihmakmawh a ti a ni.
Long-term warming chu tun dinhmunah pre-industrial time, mihring tena fossil fuel kan hman hma nena khaikhinin 1.10C emaw 1.20C velin a sang tawh zawk a ni.
Tun hnai lawka zirchianna neihah khawvel chuan lum lam pan chak lutukin kum 2100-ah chuan khawvel lumna san belhna chu 2.40C atanga 2.70C a hawlh phak hial rin a ni tih a ni a.
Hei vang hian khawvel temperature sanna 1.50C aia sang lova dah tumna chu a zim chak hle tawh tiin UN chuan a sawi bawk a ni.
COP28 ah eng nge sawiho tur ni?
Paris agreement tihhlawhtlin tuma hmalakna piah lamah COP28 chuan heng te hi a thlur bing bik dawn a ni.
n Kum 2030 hma ngeia greenhouse gas emission nasa taka tihhniam nan clean energy lama nasa zawka hmalak
n climate action atan ram hausa te sum ram rethei te hnena pek leh ram thanglai mek te nena inremna thar siam
n khuarel nature leh mihring thlurbing
n COP28 chu huapzo bera siam
tih te a ni a, heng bakah hian hriselna, finance, ei leh bar leh nature lam pawh sawihona neih a ni bawk ang.

COP28 a tel te
Sorkar hrang hrang 200 vel sawm an ni a. US President Joe Biden leh China president Xi Jinping te chu an tel loh hmel a, mahse, aiawh an tir thung.
UK Prime Minister Rishi Sunak erawh a tel ang a, Buckingham palace pawhin King Charles a tel tur thu a sawi chiang bawk a.
Pope Francis pawh tel tum a ni a, a damloh avangin a tel thei dawn ta lo. Environmental charities, community groups, think tanks, businesses leh faith group te pawh an tel ang.

Fossil fuel ah inremna a awm ang em?
Fossil fuel- coal, oil leh gas chungchangah emission a pekchhuak te tirehthei technology awm bawk si lo mamawh ni tho bawk si ah inhnialna nasa tak a awm leh ngei tura ngaih a ni a.
Jaber chuan fossil fuel hman chu tihtlem ni se a ti a, mahse, a vaia hnawl vek a sawi lo. mahse, EU leh group dang te chuan ‘phase out’ tawp an duh ve thung.
Climate campaigners te chuan fossil fuel a inremna awm mek anga a then laia la kalpui zel theiha siam chuan chin tawk a nei thei lo an ti a, hei vang hian hmanloh bur mai an duh dan a ni.

Ram hausa ten climate change vangin sum an pe ang em?
COP28 ah hian ‘loss and damage’ fund awmin chumi hmang chuan ram rethei te hnenah zangnadawmna sum pek an ni dawn a ni.
He fund hi COP27 ah khan pawmfel tawh a ni a, a awmzia ber chu ram hausa te chuan climate change avanga harsatbna tawk mek ram rethei te chu chhawmdawlna an pe dawn a ni, a chhan ber pawh ram hausa te chu global warming thlennaa mawhphurtu ber an ni vang a ni.
Mahse engtiangin nge tanpuina inpek a nih ang tih te chu inhnialna la awm reng a ni a, US bik pawhin emission a lo pek chhuah tawh avanga zangnadawmna pek ngawt chu a hreh ngang ngang hle bawk.
Kum 2009 daih tawh khan ram hausa te chuan ram thanglai mek te chu emission an pekchhuah tlem theih nan tanpina $100 billion pek an intiam tawh a ni.

COP28 in danglamna a siam ang em?
COPs lo neih tawh ten sawisel an tawk nasa a chung zingah chuan Greta Thunberg chuan COP chu ‘greenwashing’ tia sawiin danglamna siam mamawh em em engmah siam si lovin ram leh sumdawng tena an climate credentials sawi mawi an tumna tiin a sawi.
Mahse khawvel ram hrang hrang aiawh punkhawmna a ni avangin summit hmangin global agreement awlsam zawka siam theihna a ni thung a.
Entir nan, 1.50C warming limit chu Parish-ah COP21 ah khan pawm a ni a, khata tang khan khawvel huapin kalpui a ni nghal a ni.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More