HAUSAKNA HLAUHAWM

ev Dr Ramengliana
Mizo Kristianten kan sut fuh loh tak pakhat chu hausakna chungchang hi niin a lang. He thil chungchang kan inzirtirna leh kan rilru puthmangah hian Pathian duh dan kan pha lo fo niin ka hre thin. Chu chuan kan ram hi a tichhe mek pawh a ni mai thei. Sum leh pai ngah, in leh lo neih ropui, leh hausak te Pathian malsawmnaa kan ngai nasa lutukte hi inenfiah a tulin ka hria. Hausakna hi thil sual a ni, ti bawl bawl lo mah ila ‘Kristian values’ atanga thlir chuan a lang pha mang lo chu a ni.
Hriau benga sabengtung luh chungchang kha
Chiang fek fawk takin Isua khan “…mi hausa tan vanram chu luh harsa tak. ni. Ka hrilh a che u, Pathian rama mi hausa an luh aiin hriau benga sanghawngsei luh tlang a awl zawk,” (Matt 19:23f) a ti a nih kha. Heti taka kan Lalpa meuh pawhin a harsatzia a sawi chuan hausakte hi hlau hlur awm kan nia. Chuti ahnehin ‘Pathian malsawmna’-ah kan ngai hmiah a, kan ngaihsan ber leh kan induhsak ber; tupawhin nih ve kan tum rilruk, kan theihna inchen si lo; ni zawkin a lang.
Heti a nih avang hian America rama ‘Health and Wealth Gospel’ an tih mai, Chanchin Tha suak nia mi tam takin an ngaih, te chu kan pawm thiam zawng tak niin a lang a. Pathian malsawmna kan chhiar zingah sum leh paia hausakna chu kan chhiar zin pawl tak a ni a. Kan Kristian ‘values’ -ah tel titihin kan induhsak tlang hle a. Kan fate leh thangtharte pawh ‘hausa’ tura fuih leh beisei deuh vek kan lo ni ta a ni. Thlarau nun dik tak atangin hengte hi dik tak ang maw?
Kan lo tihsual a awm em?
Heti a nih vang hi ni ngei tur a nia sorkar hnathawkte hian hausak an tum zel emaw tih theih a ni a. Officer ni tawh dek dek chuan awm thei hle turah kan inngai a, chutiang kan nih loh chuan thil zahthlak zawkah kan ngai fo a ni awm e. Midangte chanvo tur eiruk ngawt loh chuan chu hausakna kawng chu zawh tak tak theih a ni si loh avangin mi tam tak chumi thang chuan a awk ta reng a ni. A khawtlang anga kan tihsual em em chu heng mi awm thei falte hi kan dah sang a, an neih ei kan tum a, a duhsakna kan thlahlel thin hi a ni. Thawhlawm leh thilpek kan han tuk sang nghal a, pawl chi hrang hrangin innghah nan tak hman kan tum ta zel thin a nih hi.
Sumdawngte phei chuan theih patawpa hlawk tumin miten an lei ngam phawt chuan tiin theih patawpa tam hlep tumin an bei thin niin a lang. Midangte rawngbawlsakna rilrua sumdawngte hi ram hian a va mamawh tehlul em! Sumdawn chu eizawnna pakhat ni mai se, hausakna anga ngaih tlat tur pawh va ni suh! Sum ngah tum em em ringawt leh awhna rilru ringawt neia khawsak leh thiltih hi chu a Kristian rilru lo viau a ni. Ratan Tata khan Ambani te nena an danglamna chu Tata chhungkua chu ‘industrialist’ an ni mai a, Ambani te chu ‘businessmen’ an ni, tih a sawi. Hlawkna ringawt umin thil an ti ve lo tih a sawi tumna a nih hmel.
Hausak harzia
Nu leh pa hausa tak neite hi chu hausa saa piang an ni deuh mai a. Hausak harsatzia an hre pha lo tawp ang. Mahni kutkawih ngeia hausak dawn chuan tha leh zung, hun leh ngaihtuahna nasa tak hman a ngai a, vanneihnain a vur te pawh a tul ve thin a ni. I hausak dawn chuan i hlep a that a ngai a, i hlep a that viau dawn chuan tu emawin a tuar dawn tih kha hre reng ang che. I mamawh i thawh chhuahna tur kha chu Pathianin a hriatpui ang che a, a chuang aliam i lakluhna tur erawh chu a buaipui tehchiam a rinawm lem loh e. “Ni tin kan ei khawpin chaw min pe ang che” tia tawngtai zirtirtu kha a ni si a.
Sum chungchangah chuan a lak luh leh a hman danah kan fimkhur a tul ve ve a. Lal Isua khan sum chungchang hi a sawi zin ber pakhat a ni, an ti a. He kan pu Chhura ‘Sekibuhchhuak’ aia tha zawk pawisa hian thil a ti thei em a, thlarau nun khawih buai thei ber pakhat a ni tih a hre chiang a ni ang. Sum avangin kan rilru a chapovin, kan ngaihtuahna a thianghlim tawk lo fo a; hausak tum avangin mite chanvo tur lak sak a lo awl a; Pathian tan hun tam kan neih loh phahin, chhungkua kan ngaihthah phah a, nawmchenna thianghlim lo tak takah kan luh phah fo a nih hi. Pawisa thiltihtheihna hian Pathian thiltihtheihna a cho pha thin bawk hi a pawi lai pakhat chu a ni awm e.
Tute nge hausa chu
Hausakna kan tehfung pawh a inang lo thluah ang tih pawh hriat mai tur a ni a. Thingtlanga khaw khat mi awm thei kha khawpuiah chuan mi hausa a ni pha lo mai thei a. Kan khawpuia mi hausa pawla kan ngaih hi India ram khawpui lian zawkah chuan an lang pha lo viau mai thei bawk a. Hausak chungchang kan sawi hian chu chu kan hriat thiam a ngai ve bawk a ni. Chuti lo chuan kan tehfung a phirsi zo vek mai thei ang. Mi tam zawk hi chuan chenna in tha pangngai, ei leh in lungphang lem lo, fate puitlinna kawng tum zo pangngai, nihna te hi kan phak loh a ni. Chu dinhmun chu retheihna dinhmun a ni thei. Hetiang nei zo pangngaite pawh hi mi hausa han tih tur em em chu an ni lem lo bawk ang.
Mi hausa kan tihte hi chu nunphung pangngai mamawh bak hleihluak taka hmun leh ram, in leh lo neite hi an ni deuh ber awm e. India ramin a then danah chuan thla khata Rs 45,000/- vel atanga Rs 250,000/- vel la lut thei chhungkua hi middle class-ah a ngai a. Chu chu pachhe lem lo, mahse mi hausaa chhiar si loh, tihna a nih chu. Hausa china a ngaih chu hemi chung lam income nei thei te hi an ni. Middle class hian a huang thui deuh avangin ‘lower middle class’ leh ‘upper middle class’ tiin an sawi thin bawk. Middle class tal nih ve theih hi Mizo tan chuan challenge sang tak a ni. Hemi chung lam em em hi chu chuti takin a tul lem lo ve. A thianghlim tawk lo mai ang tih a hlauhawm thin.
Engtin nge kan tih tak ang
Mizote hi chhungkaw economy thiam riau dan kan neiin ka hre thin. Kan neih ang ang hi nunkhaw nawm nan kan hmang tangkai thiam em em a. Khawsak harsa tak anga langa a ruka sum nei tin ten kan awm vak lo. Mahni neih baka awm theia lang deuh theuh kan ni awm e. In tha tak tak sate pawh hi loan hmang tangkai deuh vek an ni. Kan rulh that theih chuan a thaah ngai mai ila. Kan incheina, kan ei leh in thleng hian Northeast-ah chuan a changkang pawl tak kan nih ka ring hial. Ram rethei tak ni mah ila hemi dinhmuna kan ding tlat hi Pathian malsawmna kan dawn ang zawngin kan sawi thei ang em?
Thlarau mit meng leh fing taka hei hi kan kalpui loh chuan kan anchhe dawn a ni thei ang tih erawh a hlauhawm theiin a lang. Malsawmna kan dawn hian min tino lo sela. Nawmsakna leh sum bawihah tang lo turin thangtharte zirtir ila. A pawimawh ber chu kohhran, khawtlang leh pawl hrang hrang, chhungkua ngei pawh hian sum leh paia hausakna hi ngaisang ber lo thiam ila; khawtlang leh kohhrana kan in chawimawi dan thleng hian insum thiam ila; Pathian leh sum rawng a bawl kawp theih loh (Mat 6:24) tih hi chiang lehzualin i inzirtir zel ang u.