By Zoremi Hmar Zote
-- Advertisement --
Hmanlai Mizo khawtlang nunah khan zo nun ze mawi an nunpui a, tlawmngaihna kha a mawi lai ber leh chin chhunzawm atana duhawm ber chu a ni awm e. Tlawmngaihna han tih hian hna thawh lam chauh ni lovin, ei leh in thlengin ‘Ani hi puar se’ tih kha an nunpui tlat a, tunlai mi nen chuan kan danglam hle tawh awm e.
Sa:
Hmanlai chuan sa hi a vang em em mai a, pasaltha sa kâp thei awm lohna chhungkuaah ngat chuan kum khat chhunga sa vawi nga hmeh thei an awm kher lovang. Ramsa leh lui sangha lam la tam viau mah se zawng turin hun an nei lo. Buh leh bâl, silh leh fèn zawng zawng intodelh a ngai si a, tunlai angin ârva leh ran dang vulh thei tur chuan thawkzo chhungkua bawk nih a ngai.
An ran vulh zingah Sial a lian ber a, mahse ngah a har em em thung. An neihchhun pawh nupui pasal man leh mual atan a khêk hram hram a, lo ngah viau pawh ni se sa châk vanga talh ngawt a thiang lo. Kût ni vangthla, khuangchawi leh nupui pasal neih ni-ah te an talh chauh thin; chu pawh chu sakhaw biakna chi khat a la ni tel. Mi rethei leh chhumchhia te chuan kût ni vang thla bakah mi hausa deuh te nupui pasal neih ni leh thangchhuahpa khuang chawi ni te hi nghakhlel takin an thlir thin. Chutiang lah chu a thleng khât em em a, hetiang a nih avang hian tlangval sa kâp thei kha an hlu hle a, khaw khat nula hmeltha an thing nalh nalh thei thin.
Vawk:
Hmanlai Mizo ho vawk vulh thin chu tunlaia Tuikuk Vawk kan tih ang hi an ni a, an thang chak lovin sùm ruk tling tur chuan kum hnih deuhthaw vulh a ngai a, an han talh pawhin a sâ a tam ngai lo. Mizo danin saserh hrang hrang a kal a, a vulhtu tak chuan chan alawi an nei chuang lo. Chawhmeh kan nan khawia Têl mah hmuh tur a awm lo va, Chithlum, Chini leh hmuihmer dang reng reng hmuh tur a awm na hek lo. Mi tam ber chawhmeh chu chingal bai a nih loh vêk chuan tlak a ni tawp mai; Chi hi mi naran tan neih mai mai theih a ni lo va, tuktin chi al ei thei tur chuan khaw khat pa awm thei nih a ngai. Mi tam zawkin chi tel lovin chaw an ei thin; an ei ve pawn ren em emin an ei a, Kg khat hi kum khat tla tawk turin an ei pha táwk ang. Tlangval leh patling tam zawkin kawr hâk tur an nei lo va, a tlângpuiin kawr an ha ngai lo.
Mi ina chaw ei:
A tawi zawngin sawi ta ila hmanlai kan pi leh pute nun kha awihawm loh khawpa harsa leh hahthlak a ni. Tunlai Aizawl mipui mimir khawsak dan hi pi leh pu ten pipalral (vanram) an suangtuah thin ai khan a nuam zawk daih! An thawkrimin an ei a chhe si, engkim mai hi an râwp ti ila a dik ber ang. Hetiang nunah hi chuan mihring an dam rei lo va, an hmel a chhe em em bawk a. Khaw khat nula hmel tha ti-a an sawi hat hat te khan tunlai nula hmel pangngai tak te hi an tluk teuh lo! Pi leh pute nunah khan khatiang khawpa nun harsa leh hrehawm ni thin mah se tlangval pakhatin an Vawk talh tuka a thian tha ber chaw ei tura a han sawm châng te hian, “Ngawi teh, chumi khami chu ka tih a ngai, ka lo kal hman lovang,” tiin a han tang ngat ngat mai thin a, an ei châk loh vang ni miah lovin midangin puar zawkin ei se an duh vang liau liauin an hnar hram hram thin; nula ngat phei chuan mi inah sa an chhim ngai lo tluk a ni. Hmanlai nula tlangvalte nuna thil mawi em em mai chu insum theihna kha a ni. Tunlaiah chuan kan ei châk zawng kan bawh huam huam a, mi ina chaw ei lah kam awlsam em em mai bawk a, zo nun ze mawi kha vawng nung tha leh ila, ei leh ina insum theihna hi i zir thar leh teh ang u.
Kangmei:
Pi leh pu nuna thil thleng rapthlak deuh mai chu Ramhuai leh Sakei an hlauh mai bakah kangmei leh râl hi a ni. Khaw khat leh khaw khat, ram bawh thu-ah te an intithiam lo a, an indo ta vak mai thin a, khua an inramsak loh vêk pawhin an tehdarh phah hial thin. Tin, mei hi, Nawhalh leh Lighter te la awm hek lo, an meitalh neihchhun Sailungvar nawh têk atangin mei chhem a ngai a, a hautak em em a ni. Chutiang a nih avang chuan tap mei hi vutin an vûr pàwng lûk a, a tuk zing lamah meiling tlêm a lo la nung a, chung chu thingther leh phuai mêtin an vûr a, an chhêm alh leh thin a ni. Hetiang hian an feh dawn pawhin an kalsan tawp mai a, vanduai ni a lo thlen palh chuan khaw pum pui te a kang fai vek a, a rapthlak dan chu sawi fiah thiam chi pawh a ni lo.
Hmanlai Mizopa ina i luh chuan Leika atangin i han lut chiah ang a Thingâi, Archhiar leh Sumhmun a lo awm ang a, chuta tang chuan in chhung tak tak luhna kawngkaah i lut leh ang a, i han luh chiaha chhak lamah khan kumpui lingleta an thawh chhuah an dah khawmna Buhzêm a lo inkual pup ang; Buh hi in chhungah vek an dah thin. Hetiang a nih avang hian kangmei a chhuah palh hlauh chuan an buh ei tur zawng zawng pawh a kàng fai deuh vek zel. Chutiang hunah chuan buh kàng bâng la lâk tlâk deuh chu an chhung khawm vek a, ‘Sem sem dam dam’ tiin chhungkaw member tam dan azirin an sem rual leh thin. Hmanlai chuan mahni kum khat ei thar chhuak turin Lo an nei a, an hlauh ber chu kum khat ei nei lo bik nih kha a ni. Kum tawpah buh an han chhêk zo va, Lalin chhungkaw tin Buhzêm a fang diat diat a, nasa taka an bei chung pawha hâwp khawp thar lo an awm chuan buh ngah deuhin an pe then thin. Assam vaiin kawng an dan avanga lo inchheprelh, buhfai lo inchuh leh dawr thil lo inchuh vak thin nen hi chuan a inang lo ngawt mai! Ramhnuai Thei, Theipui, Theitât, Chengkek leh a dangte bakah sa kâp, sa âwk an awm pawhin mahni bilin an ei duh reng reng lo, thenawm khawveng hnenah a tam thei ang berin an sem chhuak ngei ngei thin.
Tunlaiah khua a thâl chho a, mi tin te kangmei tichhuak lo tura kan fimkhur a ngai leh ta hle mai. Ram vâk mite pawh ram tikàng lo tura kan fimkhur a ngai tak meuh a ni. Thingkung pakhat than len chhung pawh a rei avangin tikàng lo hram turin i fimkhur ang u. Phun belh peih mang si lova a awm sa tihkan duai duai mai hi a pawiin a tul lo hle a ni.