INSAWI |HAIH CHING HNAM

Dr. C. Lalrampana

-- Advertisement --

A KAMKÊUNA
Mizote hi hnam naupang tê ni mah ila kawng engkimah tawn hriat kan ngah hle. Thiamna lamah lah kan duai bik lo; engkim hi kan thiamin kan khawih ve thei zul mai! Hetiang hnam hi khawvelah an tam vak bik lo mai thei. Mahse, thiam nãl (expert) bik tak kan nei meuh lova nula lepchiah ang deuhin kan thiam kawp deuh zul vek mai niin a lang. Sapho leh vaihote erawh kalna kawng bik leh thiam nâl bik neiin an kalna kawngah tawh chuan an thiam nâl êm êm a, an hna hi nuam ti takin an thawk thin. Mizote hian tute tihdan nge kan lak chhawn tih hriat a ni lo, thingbul lungbul bia kan nih thin vang nge insawithaih kan ching hle. “Kha phung, kha ramhuai a lokal, chuti khati…” tia mahni aia naupang zawkte sawithaiha tlanchhiatsante kan ching thin. Kan thisenah a than hnan tawh avangin tun thleng pawhin intihthaih, insawithaih kan la ching thin. Hei vang hian puitlin thlengin a tak hmuh tur awm si lo hlãuin kan khur fo thin a ni. Insawithaih ching lo ila chuan hetiang êm êm hian kan dawih bik lovang. Hei vang hian Lok Sabha leh State Assembly inthlan dawn apiangin BJP kan insawithaih a, Hindutva an din dawn a, sakhaw zalenna a awm thei dawn tawh lo etc. titein UPA@INDIA BLOC lamin NDA BLOC an bei nasa thei hle. Tun tum 18th Lok Sabha inthlan dawn mekah pawh hian INDIA BLOC chuan NDA BLOC chu an bei nasaleh tan ta hle. Kan Mizoramah pawh Social Media platform hrang hrang hmangin INDIA BLOC lam chuan NDA BLOC lam chu sakhaw zalenna tihbo tum mek niin an puhin mipui min sawithaih mek a ni. Mahse, he insawithaihna hi a tak nge thu vauk mai a ni em tih i han belching teh ang.
BAJRANG DAL CHU?
October 1,1984 khan Uttar Pradesh-ah din a ni a, kum 2010 chhoah khan India ram pumah a darh nasa a, mahse a bulpui ber chu India hmar leh khawthlang lamah a ni. He pawl hian branch (akhada) 2,500 vel an enkawl a, hei hi Rashtriya Swayamsevak Sangh-a shakha (branches) ang chiah a ni. Bajra hi a tirah chuan ‘Vajra-ang’ tia lam tur a ni a, ‘Vajra’ tih awmzia chu Diamond tihna a ni a, ‘ang’ tih awmzia chu taksa tihna a nih avangin ‘Vajra-ang’ tih awmzia chu Diamond taksa emaw taksa chhe thei lo tihna a ni. Tin, Bali tih awmzia chu chakna nasa tak tihna a ni. Chuvangin Bajrang Bali chu “mihring diamond ang maia taksa chhe thei lo leh chakna nasa tak nei” tiin a lehlin theih awm e. Bajrang Dal thil tum ber thenkhat chu Ayodhya-a Ram Janmabhoomi awmna hmunah Ram temple sak leh Mathura-a Krishna Janmabhoomi temple sak a ni a, Varanasi-a Kashi Vishwanath temple tihzauh a ni bawk. Tunah hian Ayodhya-a Ram Janmabhoomi-ah Ram Mandir chu sak mek a ni.
RSS VE THUNG
RSS (Rashtriya Swayamsevak Sangh) hi kum 1925 khan British India Nagpur khawpuia Doctor Keshav Baliram Hedgewar-a’n a din a ni. Hedgewar hi Tilakite Congressman, Hindu Mahasabha politician leh Nagpur atanga social activist B. S. Moonje-a political protege a ni. RSS (Rashtriya Swayamsevak Sangh) hi kum 1925-a India rama din, right-wing Hindu nationalist organization a ni a, kum 1980-a din, BJP (Bharatiya Janata Party) ideological parent anga sawi a ni. Kum 1940 chho khan Kenya-ah din a ni tawh a, tunah hian ram 156-ah hna a thawk mek a, branch 3289 nei tura chhut a ni. He pawl hian Hindu khawtlang “tichak” turin Hindutva ngaih dan thehdarh a tum a, Indian culture leh a civilizational value-te vawn nun tumna a nei bawk. Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), ‘Sangh’ tia hriat bawk hi India rama right-wing Hindu nationalist, paramilitary, volunteer, leh firfiak pawl nia sawi leh puh a ni.
VHP VE THUNG HI?
Vinay Katiyar Nov. 11, 1954-a piang hi politician a ni a, India rama Hindu nationalist organization Vishwa Hindu Parishad (VHP) youth wing Bajrang Dal dintu-president a ni.
VHP hi kum 1964 khan M. S. Golwalkar leh S. S. Apte-te chuan Swami Chinmayananda nen tangkawpin an din a ni. A thil tum chu “Hindu society buatsaih, tihngheh leh Hindu Dharma (Hindu Sakhua) rawngbawl leh humhalh” a ni.
BJP DIN CHHAN
Prime Minister hlui Atal Bihari Vajpayee leh Deputy Prime Minister L. K. Advani-te chuan kum 1980 April thla khan he party hi an din a, “Bharatiya” tih awmzia chu “Indian” tihna a ni a, “Janata” tih awmzia chu “Mipui” tihna a ni. BJP-in politics lama an rin dan hi Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) rin dan nen a inang a ni.
BJP official ideology chu integral humanism a ni a, Deendayal Upadhyaya chuan kum 1965 khan a siam hmasa ber a, he party hian social conservatism leh nationalist lam hawi foreign policy a thlawp a ni. Bharatiya Janata Party hian Nationalism leh National Integration, Democracy, Gandhian Socialism, Positive 18 Page 20 Secularism, (Sarva Dharma Sama Bhava) leh Value-based politics te a huam a ni. He Party hi economic leh political power decentralization-ah a ding nghet tlat a ni.
MUSLIM LEAGUE
Political group kaihruaitu, British India inthen lai 1947 khan Muslim hnam hran siam tura ngenna movement a awm a. Muslim League hi kum 1906 khan India Muslim-te dikna chanvo humhalh nan din a ni. A tirah chuan he league hi British-hoin an fuih a, a tlangpuiin an rorelna a duhsak hle a, mahse he pawl hian India tan mahni inrelbawlna chu kum 1913 khan thlen a tum ber a, kum tam tak chu league leh a hruaitute, a bik takin Mohammed Ali Jinnah-ate chuan Hindu-India ram inpumkhat leh zalen takah Muslim inpumkhatna. Kum 1940 khan league hian India ram independent tura ruahman atanga inthen tur Muslim state din a phut a ni. League hian India rama Muslim-te tan hnam hran siam an duh a, a chhan chu independent India chu Hindu-te’n an thunun dawn tih an hlauh vang a ni. A tirah chuan Hindu-te nen an thawk dun a, India inpumkhatna pakhat a thlawp laiin, a tawpah chuan Muslim-te dikna chanvo humhalhna kawng khat atan India leh Pakistan hnam hrang hrang state-a India inthenna chu a thlawp a, chu chuan Pakistan leh India hran siamna kawngah a hruai a ni. India independent hnua Hindu leh Muslim-te inkara buaina lian tham hmasa ber chu Madhya Pradesh state-a Jabalpur khawpuiah a chhuak a ni. He buaina hi Muslim entrepreneur hlawhtling tak tak, Hindu leh Muslim khawtlang inkara economic lama inelna thar siamtu pawl tlemte lo chhuahna nen a inzawm a ni. Historian Barbara Metcalf chuan buaina chhuak hi Muslim dodalna (ant-Muslim pogrom) niin a sawi a, official-a thi zat chu Muslim 575, Hindu 275 leh midang 50 an ni. He buaina chhuak hi kum 1993-a Bombay Bomb puak a thlen hnuah khan a ni.
A TLÃNGKAWMNA
Sakhaw lama tharum thawhna hi Hindu leh Muslim-te inkarah Sept–Oct. 1969 khan Gujarat-ah a thleng a. Kum 1947-a India ram inthen hnuah Hindu-Muslim tharum thawhna nasa ber a ni. Tharum thawhnaah hian Muslim chawl-te chu an thenawm Dalit-te’n an bei bawk. Kar khat chuang zet tharum thawhna hian a awh a, thla khat hnuah buaina hi a intanleh ta a ni. Mi 660 vel an thi (Muslim 430, Hindu 230), mi 1074 velin hliam an tuar a, mi 48,000 chuangin an thil neih an chân bawk. Kum 1976-a Turkman Gate-a tharum thawhna, kum 1980-a Moradabad-a buaina chhuak, kum 1983-a Nellie, Nowgong, Assam-a buaina chhuak, kum 1984-a Bombay Bhiwandi leh kum 1987-a Meerut-a buaina chhuak leh kum 1989-a Babri Masjid chungchanga Hindu-ho buaina a chhuak bawk. Heng buaina chhuak zingah hian a vawi khatnaah Muslim 1,000 vel an thi a ni.
Sakhuana avanga buaina hi sawi tur a tam hle sawisen a ni lo. INC@UPA Ministry hun laiin sakhua avanga buaina chhuak a tam zawk daih. Independence a nih atang khan India hian secularism lama constitutional commitment a nei reng a ni. Thil thleng lian ber berte chu kum 1969-a Gujarat-a buaina chhuak, 1984-a Sikh-ho thah, 1989-a Bhagalpur-a buaina, 1989-a Kashmir-a tharum thawhna, Godhra-a rel hal, 2002-a Gujarat buaina, 2013-a Muzaffarnagar-a buaina leh 2020-a Delhi buaina thlengte a ni. Ngun taka thlirin INDIA BLOC-in NDA BLOC a puhna hi a dik vek lem lo tih a chiang hle. A lan danin INDIA BLOC ah hian Muslim an tam zawk a, NDA BLOC-ah Hindu an tam thung. NDA BLOC hian Sorkarna chang leh pawh ni se sakhaw zalenna hi an paih emaw, an thaibo ngawt theih a ni lo. An thaibo a nih phawt chuan buaina chhuak tawh zawng zawng tarlan takte aia nasa leh rapthlak zawk khi an hmachhawn dawn tih a lang reng a, chuvangin, insawithaihna satliah mai mai a ni ti ila a sual tampui awm lo ve. Insawithaih chin ai chuan thudik tak sawi a tlo zawk tih i hre tlang ang u.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More