INTHLAN CHUNGCHANG

By B. Lalremruati (Marty Boitlung)
Zalenna ramah hi chuan eng eng emaw hruaitu tur hi kan thlang awl lova, pawl a ni emaw khawtlang a ni emaw ram hruaitu tur an ni emaw hunbi tuk a lo thlen chuan kan thlang thin a, inthlang ram kan nih avang leh a thlangtu chu mipui kan nih avangin min hruaitu tura kan thlanchhuahte azirin kan khawtlang emaw pawl emaw ram mipui nihna a lang kan ti thei awm e.
Kan hma lawk, thla rei lo te hnuah ram hruaitu tur kan thlang dawn a ni a, chutah chuan kan khawtlang/kan ram tana mi tha leh ram hmangaihtu, ram tih hmasawn duhtu an ni em tih rilru fim taka ngaihtuahin kan thlan a pawimawh hle.
Khawvel a lo changkang zel a, ram mipuite pawhin hma kan sawn zel a, hmanlaia, “Kan party mi leh sa a nih chuan vawkpui pawh nise ka vote ang,” an tih thin ang thu buluk leh mawlmang lutuk ang kha chu tunlai khawvelah hi chuan kan nunpui tawh lem loin a hriat a, a lawmawm tak zet a ni.
Khawvel changkannain a ken tel internet leh khawl thil eng eng emaw awlsam taka hman theih kan kuta kan hum fur hnu hi chuan thahnem ngai takin thu te hi han ziak thin hlawm mah ila, chhiar hi a hlawh lo ta fo mai a. Chhiar a hlawh lo mai pawh ni lovin chhiar mamawh ngawih ngawih zawkte hian chhiar lovin a hria leh hria kan inhrilh nawn fo te hi a ang thei ta mah mah zawk. Traffic Police S.P in, “T.V ah te hian thahnem ngai takin han sawi pawh ni ila a en tura tak te hian an lo en thin mang si lo hi a buaithlakna lai chu”, a tih ang chauh kha kan ni te hian ka hre thin. Chuvangin nu leh pa, pi leh pu leh thalai zawk te, ni tin chanchinbu emaw lehkhabu la bih peih hram hram ho tal hi chuan kan tu leh fate, kan u leh naute hnenah inthlan dawn avanga an ei in emaw an pocket money emaw lo petu mai mai vote lova kan ram tana mi tha ngei vote turin kan chaw ei dawhkanah tal i hrilh hre thar leh ang u.
Fiamthuin an sawi thin a, America rama thuhriltute chuan ‘God bless America’ an ti a, keini rama thuhriltute chuan ‘Lalpan Zoram a hrem dawn’ an ti reng zel an ti a, a dikna chen pawh a awm maithei. Hrem kan phu te pawh a ni mahna, Lalpa zawnchhuah ram kan inti miau si a, kan lakah kan Pathian hi a thikthu a lo chhe fal deuh a nih pawhin a awm tho e ti mai teh ang.
Engpawh ni sela, inthlanpui lam hawi leh phawt teh ang. Kum 1987, February Ni 20 a State kan lo nih atanga vawiin thleng hian kan ram hruaitu tur te kan thlang a, kan phun kum tluan mai pawh ni lovin kan phun term tluan te pawh ti ila a dik awm e. Phun ve lem lo te chu a thau sawk pha chin emaw ram vei na reng reng nei lote an ni ti ila kan sawi sual lutuk lo maithei. Chuvangin kan phun term tluan tawh loh nan vote kan thlak dawnin kan chhia leh tha hriatna uluk takin hmang ila, kan chhungkaw bil tan chauh ni lo, ram hmangaihna rilru nen inthlan hi i hmachhawn ang u.
Ram a retheih miau chuan a chhunga chengte a hausak thut theih loh. A hausa thut thin te chu sorkar sum dik lo taka sawk pha chin te chauh an ni. |henkhat an thawh leh an lakluh, an thlabi hlawh phu lovin an hausa a, thenkhat lah an thawh leh tha hah mil lo khawpin an rethei a, hetiang dinhmuna kan din chhan hi eng vang nge ni ang. Mizorama mipui tam zawk eizawnna hi tunah hian kuthnathawh a ni a, kut hna thawktuten kawla ni chhuak chhiarin thlantui luangin hna an thawk a, an thawh hah rah mil lovin an lakluh a chhe em em mai te hi ngaihtuah tham a tling a, kalphung mumal neih a pawimawhzia te pawh hi zirchhuah a hun ta hle mai. Mizo mipuite hi thatchhe tak kan awm lem lo niin a lang. Kuthnathawka eizawngtute pawh sorkarin tih tur leh thlai chin tur a tih apiang chu taima leh thahnem ngai takin an chinga, Pathian zarah kan ram leilung a tha a, tam tak an tharchhuak thei mai zel. Mahse, kan buaina ber chu lei leh hralh chungchangah a ni leh zel. Chuvangin lawm taka kan tharchhuahte pawh a chang chuan min timangang leh min tilungngaitu an chang leh mai thin. Heng avangte pawh hian thlai thar lei leh hralh chungchangah pawh hian kalphung mumal neih hi a hun tawh viau a ni. Chutianga kalphung mumal leh tha nei tur chuan ram hruaitu tha, a ngaihna hria kan mamawh a ni.
Tuna kan han tarlan te avang hian min lo hruai tawhtute hi an chhe vek e kan tihna a ni hran lova, mahse tun dinhmun hi kan thlenga kan lung a awi tawk lo a ni. Tu pawh hian sorkarna fawng vuanin chelh se lungawi lo leh lungawi chu kan awm vek dawn. Mahse zau zawka thlirin kan ram hi a dam em, hma kan sawn em tih hi kan thlir thiam a pawimawh.
Sorkarna fawng vuantute chauh hi kan dem te pawh a ang dawn tlat. A thlang tlingtu mipuite kan inenfiah pawh hi a pawimawh hle. Kan duha kan thlan te an ni a, kan thlan tlinteah hian mawhphurhna sang tak kan nei a ni, a chhan chu a thlang tlingtu mipui kha kan ni miau a. Kan duha kan thlante an ni tlat. Ka vote ve lo pawh ti mah ila kan bialah mipui tam zawkin an duha an thlan te an ni tlat a ni. Chuvangin min bialtute azirin a bial mipuite sukthlek pawh a lang ti ila kan sawi sual lutuk lo maithei.
Hun hi a kal duak duak a, rei lo te ah intlanpui chu kan hmachhawn leh mai dawn. Khua leh tui kan nih chuan vote thlak hi kan tihtur a ni. Vote ka thlak peih lo te hi tih mai mai loh tur, ram a hmangaih loh thlak. Chuvangin thahnem ngai takin ngaihtuahna fim tak nen vote hi kan thlak ngei ngei tur a ni. Tin, candidate tih hautak loh te pawh hi kan bat leh mawhphurhna a ni. Candidate tih hautak viau te hi eirukna hmahruaitu a ni thei tih hria ila. Kan biala rawn ding an nih avanga mimal taka sum min pek hi an ba lova, mimal taka min tanpui hi an bat pawh a ni lo. Pawl ang te pawh a ni ang, candidate te hnena vehbur lo khawn mai te pawh hi sim a tha hle. Mi tam tak eiru kan tih te hi eiru tur dihmuna hlangkaitute chu mipui hi kan ni fo. Kalphung dik leh ram siamthat kan duh tak zet a nih chuan hetiang ram hlui zia hi kan bansan a hun tawh. Chuvangin mi tin hian kan ram kalphung leh hruaitu thlannaah hian mawhphurhna kan nei vek tih hre thar leh ang u.
Sawi tur tam tak awm mah sela hei chauh hi ngaihtuah nawn leh ta ila. Kum 5 chhung liam taah khan kan ram hian hma a sawn em tih te, min hruaitute min hruai danah leh tun dinhmun min thlen naah hian kan lung a awi em tih hi. Tin, inthlan dawna pawisa sem te hian eng dinhmunah nge min thlen tih te pawh hi ngaihtuah nawn fo ila. Cheng sing eng emaw zat vawi hnih khat dawna kum 5 chhung retheih leh tho si te hi. Pawisa sem ka sawi hian NLUP emaw SEDP a ni em tih lam ka kawk em em hran lo. Heng, NLUP leh SEDP te pawh hi dik taka hmangtute chuan an dinchhuahpui tho ang. Mahse chu ai chuan a thlawna thil sem nghaktu ni lova kan thawh hah mil kan lakluh hun hi a nghahhlelhawm zawk a ni. Tunah chuan Zoram hmasawnna leh damna hi candidate te kutah a la innghat lova vote thlaktu tur mipuite kutah a la awm a, inthlan a zo ang a, kan thlan tlin (thlan lal ni lo) te kutah kan Zoram hi a awm leh dawn a ni. Chuvangin, ngaihtuahna fim tak pu chungin kan hma lawk inthlanpui lo awm turah kan ram hmangaihna nen vote i thlak theuh ang u.