KAN TUI A HAL DAWN ! (World Water Day pualin)

By B.Lalzawmliana
Republic Vengthlang

-- Advertisement --

Vai tawng ka thiam sei ber chu, “Pani ke bina ham jinda nahi ra sakte hai” tih hi a ni a, ka ziak dik em tih erawh ka hre lo! “Tui tel lovin kan nung thei lo” tihna niawm tak a ni. Khawvel hmun za-a thena hmun sawmsarih hi ‘tui’ a ni a, mahse, tui awm zawng zawng hmun za-a thena hmun khat chauh hi mihringte intlak ‘tui’ a awm thung; a dang zawng chu tui âl leh mihringte tan intlak loh tui bawlhhlawh a ni. Mihring awm tirh ata an nun khaw chhuahna tura tui an lakna hnar ber chu ‘lui’ a ni a, hnam finna – civilisation awm hma ata tawh ‘lui tui’ hi mihringte innghahna pawimawh ber a ni. Tunah erawh zawng – thilsiamna hmun (industry) avang te, mihring lo pung zelin a mamawh infrastructure hrang hrang avanga ramngaw tih chereu zel avangte leh kan bawlhhlawh enkawl loh zawng zawngte avangin lui tui a bawlhhlawh ta em em a, tuihna a lo tlem phah tial tial ta bawk. Leilung dan kalhmangah hian mihringte leh lui tui te, ramngaw te, thlai te, leilung te leh nungcha te (adt.) hi mamawh in pe tawn reng tura Pathian din kan nih si chuan kan ngaihtuah a ngai ta tlat a ni.
Khawvel ram tam takte chuan lui tui lo bawlhhlawh zo ta te leh tuihna lo tlem tial tial te chuan mihring lo awm zel tur tan harsatna namen a thlen dawn tih an hria a, lui tui humhalh a, tuihna siam thar leh turin ramngaw an siam thar a, ral khel dar an ti ri mek! India ramah phei chuan lui tui bawlhhlawh leh tuihna kang chat avangin khaw tam tak chu tunah hian thlalerah an chang tawh a, an chang mek reng bawk. Lui reng reng chuan kuang tha tak an nei tur a ni a, chung lui kuang leh a kamsira leilung awm te, thing leh mau te chuan lui-ah tui a awm theihnan lui chu an chawm reng a ngai thin. Kan ramah hmasawn tam tak a rawn luanglut a, chu hmasawnna-in eizawnna kawng thar a siamte bawhin kan hmanhlel ta vek a, in hmun tam tak theh thar a ni a, veng tam tak a lo piang thar a, kawng tam tak siam belh a ni. Khawpuiah phei chuan mihring kan pung chak em em a, mumal taka mihring chenna tura ‘plan’ awm lo te leh VC/LC area emaw-ah te mihing awm theih zat bituk a ni lo bawk nen, a rem lai laiah in hmun kan nei a, mihring chenna chuan kawng a mamawh a, mihring kan chen chuan bawlhhlawh leh thli kan lo nei a, chung kan bawlhhlawh leh thli te chu kan bul hnai side drain-ah te, luite-ah te kan kal tir a, chung zawng zawng chu kan lui tha neihte chuan an lo tuar ta a; Tuihna tlem, ramngaw chereu leh bawlhhlawh kan paih chi hrang hrangte chuan nunna min pe tu lui te chu lui tawp tak leh tenawm takah kan lo chantir ta a, ‘lui te’ kan neih-ah te ‘tuihna’ a lo kangchat a, ramngaw a lo chereu zel a, sik leh sa a lo inthlak a, a tuartu chu keimahni kan lo ni ta a ni. Kan hmasawnna tur leh kan nawmsakna tur kawng kan zawh emaw kan intih laia kan ngaihthah ‘lui’ leh ‘tuihna’ siamtu ramngaw chereu zel chuan min thing let mek ta! Kan pipute chanchin kan hriat hlui theih ber huna an lo neih dan, ramngaw ti chereu zel zawnga shifting cultivation lah hi AD 2023-ah a thlakna tur kan la hmu chhuak ve si lo!
Sik leh sa inthlak danglam nasatzia te, kan khawpui bawlhhlawh ta lutuk te, tuihna kan neih tlem tawhzia te, khawpui venghimtu tur ramngaw kan neih chhiat tawhzia te ngaihtuahin kan tih tur pawimawh em em mai chu kan lui te te leh lui liante hi thianghlim leh tangkai, nunna pawimawh a nih zel theihna tura dinthar leh hi a ni. Aizawl khawpui nunna hnar Tlawng lui lo kam zel leh bawlhhlawh lutuk tur venna tura ke a zawh chhuak tu Rom-a thusawi kha ka ngaithla a, ‘tlawng hnar Zobawk atanga Sihhmui kai thlengin Tlawng lui pawhtu/fintu luite te chu hmun thuma thena hmun hnih leh a chanve vel a kang chat a ni a ti! Ramngaw kan tih chereu avanga heng luite te hi kang chat a ni tih hai rual a ni lo, Tlawng lui tui ringa nung kan khawpui hi kan harh thar a ngai e.
Viswema Village, Nagaland-a khaw pakhat chuan an khuaa Chanchin |ha a thlen kum 100-na lawmnan an khuaah thing 7000 an phun! Ram leilung humhalh te, Chanchin |ha hril te hi ram leilung hmangaihna atangin bul tan pui leh ila a va duhawm em! Thlasik a vawt vak a, rei lo te
chhungin nipui a lo thleng nghal a, a lum leh vak. Ruah tui tlak dan a fumfe lova, hunbi dik a chhiar thei lo. Hun reilote chhungin sik leh sa a danglam vak a, chu chu mihring, ran leh ramsa, thlai leh thing ten an tuar a, ram leilungin chhiat lam a pan thin a, tlang rama ram leilung ven that loh leh humhalh that lohvin a hrin a ni a. Heti taka kan environment tha, ramngaw, lui leh leilung kan humhalh loh a, kan ven that loh chuan tun atanga kum 15 a ral chuan kan khawpui hi khawpui hrehawm, mi rethei leh hausa in kar hlat em em naah a chang ang! Mi hausain khawl hmanga tih vawt thei room-a an awm laiin rethei kan rum ang a, damdawi hmanga tui tih thianghlim an in laiin tuihna zawngin rethei kan vak ang. A tuartu tam ber chu mi rethei kan nih thin zel a vangin K|P/|KP/SAY/PYD adt. inkhawmpui rorel agenda a neih tlak a ni a, ecological balance-ah hian mihring te kan tel, thalaite kan harh angai e. Heng nunna lui te hi a kam zel a, a bawlhhlawh zel chuan kan hmathlir hi a thim lutuk, tun atanga kum 10 ngaihtuah pha hruaitu kan mamawh a, kan ngaihthah erawh chuan chhuan lo awm zel turte tana chenna tlak loh ram ro leh hrisel lo takah kan ram hi kan chhuah ngei ang; tun atanga kum 50 a liam chuan he harsatna avangin kan thlahte an la rum ngei ang.
Khawpuiah chuan khawpui hmun lun lai tak side-drain-a sarang kan paih ringawt pawh hi tui hawkin luite-ah a len lut a, chung luite te chuan lui puiah a hnawl thlak zel avangin lui humhalh tur hian FAINA kawnga inzirtirna nasa lehzuala kan neih a ngai a, Side Drain hi chu ruah tui a lo awm a, mumal lo taka a luan lohna tura ruah tui chauh luanna atan liau liau a siam leh din a ni tih kan hriat thar a ngai tak zet. A tawp berah chuan Mizo-te hi Nature nena inthlunzawm tlat thin hnam kan ni a, chutihrual erawh chuan environment education-ah erawh kan hniam hle thung si. Khawlaiah bawlhhlawh paih lo ila, side drain-ah bawlhhlawh paih lo ila, kan inhmun lo ram neih theuhvah thing phun uar ila, luite kama awm ten luite kamah thing phun thar zel ila, lui a lo thianghlim leh a, ramngaw a lo siam a, tuihna a lo insiam thar leh hnu-a sik leh sa vawngtu anih tur zia te, a nawm dan turte, lui tui, nungcha, ramngaw leh mihringte in mamawh tawnna environment tha taka siam thar leh turin hma la ila, i tlangau ang u. Ram leh hnam humhalh hi hnam dang laka kan ram venhim a ni ngawt lo va, a neitute ngeiin a ram leilung kan hmangaih atanga in tan tur zawk a ni thin.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More