Mawhphurhna Hre lo Chhungkaw Pa

By Zauva Bawikhar
Khawtlang leh ram siam tha tur chuan chhungkua atanga kan tan hi a pawimawh ber a, chhungkuaah chuan roreltu leh mawhphurhna sang ber neitu chu chhungkaw pa a ni.
Amaherawhchu, tunlai hian chhungkaw pa tam tak, chhungkuaa an mawhphurhna hre lo, zu leh ruihhlo bawiha tâng, khawlai lén ngawl vei, mahni chhungkua aia kohhran, khawtlang leh mi chhungkuate vei zawk, nupui fanaute uap hman loa chhuak reng mai, hna thawk peih si lo, chhuanlama, “Ka hrisél loa hna ka thawk thei lo,” ti, nupui leh fate cháwmhláwm, mihring hriselna ti chhe thei; sa thau, mawm, úm uih leh zuk leh hmuam insum duh miah si lo leh insum tum miah lo, exercise leh hnathawh tum bawk si lo leh peih bawk si lo, awm áwl leh ei tui bawk si avanga thisen sang leh zunthlum nei, thau over an tam ta hle mai. Bible in,(Thufingte 23:21) “Zu rui mite leh sa heh mite chu an lo rethei dawn sia,” atia, pawisa, sum leh paia rethei ni kher lo pawh hian zu leh sa heh mite chu an taksaah hrisél lohna leh bawrhsawmna an nei nasa bik thin a, chu chu retheihna dik tak chu a ni.
Ler bawk si leh nupuite phatsana ngaihzawng neih ching, fate; nula leh tlangvalte aia thawmhnaw thar nei zing zawk leh intitlangval zawkte, nupuite thih hlim, an mitmu pawh ala keh hman lo ang tih tura nupui dang nei leh nghal mai thei tur, mi ten, “I pa eng nge a tih,” an tih changa a leng tih reng ngaite, sumdawng ni bawk si lo; bazara mi dawra leng reng mai, phone addict, zing thawhhlim atanga zan mut dawn thlenga phone khawih reng mai, mi status en ringawt buaipui, WhatsApp leh Facebook-a thu inziak zawng zawng chhiar vek tum, fate zawk pawh game khél hman loa an buai em em laia chhungkaw pa ber video game ringawt buaipui, nupui fanaute hide-a status update zûr zut. Phone hi mi fate chuan sum tam tak hailuh nan an hman laia, engmah thawh chhuah nei si loa, hun leh sum tihek zawnga lo hman ve sek te hi a tul lo tak zet. Chhungkaw pa ber, fa; nula leh tlangvalte aia top up leh petrol heh zawk leh chhuak tam zawk, chhuah hleka motor hawl chhuahpui zel, kea kal peih lo leh kal tum reng reng lo, over weight leh exercise mamawh em em laia exercise la peih lo, thawh chhuah nei lo, expenditure sang em em si, inchhunga phunchiar em em, khawlaia nelawm taka nui leh huah huah si, chhungkaw maicham buatsaih thei lo leh tum lo, mahni fate fel viau bik tura beisei leh tlat si, fate sualna hmu thiam lo, mi fate sual leh fel lo em ema hmu leh tlat si, mahni inchhung aia khawlai leh mi dangte ina awm tam zawk, hna hrâm leh ram lam hna thawh theih loh pawhin in leh a vel tala chhungkaw pa nih anga hmahruaitu nih tum lo, chhuak reng mai, ina awm chang pawha phun reng leh fate sawisél reng, phone bih reng mai, sa tel loa chaw ei tui thei miah silo, thawk peih silo, nupuite thawh chhuahsaa inlâk milen chtngte avang hian kan rama chhungkaw tam tak chu kan rûmin kan keh chhe mek a nih hi.
Nupui leh fa ten thifa hnukchatin ei an zawnga, achang leh mi hnuaiah an inhlawh ang lâwp lâwpa, pa ber chu, sawrkar hnathawk leh officer pawh ni si lo, ni tin leng mai maiin, nupui te hlo thlo puih chu sawi loh, nupui te thlai hnah hawnsa fun pui leh tihpui tum miah loa inbual faia inchei hlur reng mai, phone charge chunga ngaihzawngte message chhiar zuah zuah, nupui fanau ten eng emaw hlek an sawi a, thinrim nghal zél, vin hlur leh engkim ngaihtuah leh ama thawhchhuah ang veka sawi chtng leh si te, phunchiar em em, ei leh in insúm duh silo, insúm lutuk chu vitamin kan tlachham ang ti tlat. Sa thau leh mawmah hian mihring tan eng vitamin tha mah a awm lo tih ring duh miah loa ei pûk pûk, taksaa thau chhia a tam êm avanga thlasik khaw vawh lai pawha lum ti reng mai, doctor leh mithiam zawkte sawi aia khawimaw laia pa titi thiam deuhte thusawi ring zawk tlat leh tun hnai (2022 kum tawp lam) social media-a video rawn lâr vak, pa pakhat damdawi ina a kut thler an thui sak, doctor leh nurse-te duh dan ni loa ama ngaihdan leh duh dan dik bera ngaia thui tir tum tlat ang mai a, lehkhathiam zawk leh thil hre zawk; fa ten a tha zawk hrilh pawha thinrim tlat, mahni ngaih dan dik bera ring tlata insúm duh miah lo, na hleka inentira damdawi dap nghal chûk chûk leh si, phone khawih nasat em avanga taksa chau, mit lama harsatna nei, abikin mu chung leh zana light off hnuaia khawih phei chu mit-in a haw leh zual, a hnuah mit thalo leh mit lama harsatna neih avanga sum tam tak sénga inentir leh fo si. Tin, sa leh mawm insûm duh loa ei nasat avangin natna hrang hrang; thisen sang, zunthlum, thau over, lung, chuap leh kal thalo, ruhseh (gout), etc. te neihna chance a sang em em a; tin, kum alo upat hian kan lo insawizawi tlém a, sa leh mawm, hriak lam ei tam hi kan hriselna in a tuar hma btk a ni. A tawpah sum tam tak sengin inenkawl leh tho a ngai a, insúm theih loh chuan sum tam tak sénga inenkawl loh te pawh hi ngam ve tur, chhungkaw pa ber insúm theih loh lutuk avangin chhungkaw budget zawng zawng tibuai vek khawpin a nuai têl sén angai a, chhungkaw tlâkran phah thak khawpa inenkawl nan insenso a ngai leh si thin.
Patling, zingkar leh chhuna mahni ina thingpui in tha duh miahlo, thingpui dawr khera in tum tlat te an awm thin. Thingpui dawra thingpui leh a hmeh (Junk food) eiin tam lutukte hi mihring hrisél nan a thalo a ni. Ngaihdan âtthlak tak nei, “Engmah insúm angai lo, insúm chuan vitamin kan tlachham ang, chaw ei tuina hi a pawimawh ber,” ti tlat; mahse, vitamin awm tamna: Thlai hnah leh rah, purun leh hel ei chite ei tha duh leh miah silo, mahni tui tih zawng anih avanga ei tur hrisél lo deuhte pawh insum leh duh si loa ei vak vakte hi thil pawi tak a ni. Mi tam zawkte hian sa thau leh a hriak mawm tak takte hi duhtawka ei kan chak ve lutuk; mahse, mifing chu taksa hriselna tichhe thei a nih avangin an insúmin an ei tlém mai a ni, kal tha lo, lung lam tha lo, thisen sang leh zunthlum neite tan phei chuan sa, satui hang, artui leh mawm ei tam hi a pawiin a tha lo lehzual a ni.
Mi te hian an peih avanga exercise la an ni vek bik lo, an taksa hrisél nan peih lo chung chung leh zingah pawh mut la thlahlel ve ngawih ngawih chungin, hma taka thoin an insawizawi thin a ni zawk. Chuti ang bawkin hnathawh pawh kan châk vang leh peih vang a ni vek bik lo, taksa nâ chungte, peih lo chung leh nuamsam lo chung pawhin a tul avangin kan thawk hram hram thin zawk a ni. Hna kan thawh leh kan insawizawi changte pawhin kan taksa a rawlin a na thêmthûm a, a chang chuan khua te pawh a sik thin, damdawite kan ei a, kan ti zel a, kan taksa a fit hnu leh a zal hnu chuan taksa na leh kham te a reh ve leh mai thin. Patling pui si, hnathawh hlau tlat, hnathawh chu hmelchhiatna leh tar hmanaa ngai tlat, inbual reng mai leh inla no em em ringawt, hnathawh reng reng tum lo, chhungkaw pa ber ni si, awmáwl lutuk leh insúm loh avanga thau lutuk/overweight avanga che tha thei lo, nupui te ram kalnaah pawh zui thei lo, inchhunga phunchiar em em si leh inla hotu em em, zahna chang hre bawk si lo te hi a pawi a ni.
Ka nâ ti reng chung si leh hna ka thawk thei lo ti sia leng reng peih tho si, chhungkaw pa nih te hi a zahthlak, kan nat tak tak chuan tumah kan leng kan leng peih lo. Hna thawk peih lo, exercise la peih bawk si lo chu an taksa a chak loa, eng emaw hlekah tlâng hrilêng leh natna an kai hma bik em em a, allergy pawh an nei hma bik a ni.
Chhungkawpa ber ni si, rilru tê leh no lutuk, tihtauh hrat em em, hna thawk peih si lo, chaw ei dawhkana chawhmeh a awm teuh pawhin mahni ei duh zawng a awm loh avanga titaua chaw nuar ching thinte, sa chauh hi chawhmeh emaw ti tlat, sa hrisél lo berte zing ami vawksa duh em em, eng emaw hlek tih emaw, thawh emaw chuan thinrim nghal zel leh phun nghal zel, midangte phût em em, ka hrisél lo, ka nâ ti reng sia ei leh ina insûm duh miah si lo, nat hleka damdawi chelek nghal zel maite hi a tha lo a ni.
Ei leh ina insúm duh lo, thau uchuak leh overweight avanga chêt harsat em em, ka na ti reng sia leng reng peih tho si, thatchhe si, ei duh tui bawk si, eiin tha thaa intuituah. Abikin, thisen sang, zunthlum leh kal tha lote tan chuan eiina intuituah vakte hi a tha lo a, sa, bawnghnute leh artui ei vak vakte hi natna tizualtu a ni thei a ni. Pawisa heh si, chutih laiin nupui leh fate chu hna an thawh nasat luat avanga pawr fap, cher em em, nupui te pawh pasal nei reng chung sia, hmeithai ang maia mahnia leipui, lo leh rama kal reng, chhungkawpa-in vawi khat pawh chhâwk emaw, kal pui emaw tum lo, thawmhnaw thar lei, len leh phone ringawt buaipui, inti fing em em si te avang hian chhungkaw tam tak an buai a ni.
Thla tin maia pawisa neih zawng zawng sénga hmunpui zawk pana inentir reng tum, ei ina insum duh miah si lo, nunphung leh khawsakphung (lifestyle) thlak tum si lo, chin dan tha lo (bad habit) ban san tum bawk si lo, inentir leh damdawi ei thlahlel em em si, phone en nasat lutuk avanga mit leh taksa chau, luna leh mitna nei, thu tha hrilh theih bawk si lo chhungkaw pa te hi inenfiah kan ngai khawp mai.
Mi tin hi kan rilru phak tawk bak hian kan nung lo a, inchhiar zau peih lo, chanchinbu pawh chhiar peih lo, TV Chanchinthar pawh en peih lo, in update peih bawk si lo, phone ringawt buaipui chuan kan rilru chim chin pawh a sang lutuk thei lo a ni.
Patlin hi a lo har a ni ang nge, pa chu an tam; mahse, patling erawh chu tlêmte an ni.
NOTE:
Hun remchangah chhungkaw inrélbâwl dan mumal lo, nu mawhphurhna, nula leh tlangvalte mawhphurhnate pawh kan la ziak leh dawn nia.