SAP TAWNG LEH HAWRAWPPUI 2

By Rempuia R. Lutmang
Bul tanna chu a hmaa mi ang deuh kha a ni mai, tawngkam laklawha Sap tawng kan zeh tel nazawng hi hawrawppuia ziah tan ngawt loh tur, Sap tawng thumal a nih avangin hawrawppuia ziah a phu hranpa bik lo.
Article hmasa zawk atang khan a eng chi hi nge hawrawppui hmanna tur tih leh i kha chu a chiang sa vek tho na a, a naka zentir kher loha chiang hlei thei lo hi a tam zawk kan nih thin avangin a tahtawl te tein chhawp chhuak ve leh ringawt mai teh ang. Thiam a tlem na a, thiam chhun chhun hi sawi loin kan awm thei bik miah lo.
A thupuiah ‘Sap tawng’ tih a awm kuau a, Mizo tawng kan sawi hmasa si ang. ‘Damdawi in’ kan hre vek ti rawh u maw. A thei theiin an din belh zel chung pawh hian mipui hian indaih tih kan nei thei lo, kawng chhawng, stadium chhawng tih te ai chuan kan mamawh zawk fe. A thar kan din zel thei lo a nih pawhin ‘opposition party’ te bei bei lo hian damdawi in awm sa tihchangtlun te hi a tha daih zawk maw le.
A enga mah hmain ‘noun’ te kan han sawi ve leh pawp pawp ang a, a ngaih lam in lo thiam mai a ni ang chu. He ‘damdawi in’ proper noun a ni lo, hawrawppui hman loh tur tihna a nih chu. Hêng—zun in, êk in, biak in, damdawi in, vawk in, ar in, adt. hi hawrawptê veka ziah thin tur. ‘Ka duh dan chuan’ tih angreng hi ziah dan dik thiam lote chhuanlam a ni fo.
Synod House Style a awm a, chutah chuan ‘biak in’ ziah dan chungchang hi a hranpaa sawi a ni. MLC buatsaih ‘Mizo |awng Ziah Dan’-a mi behchhanin, “Kristiante inkhawmna hmun (in) bik sawina ‘Biak In’ tih leh ‘Biak in’ tia ziah thin hi sentence bul intannaa a awm loh chuan hawrawpte vek hmanga ziah tura tih a ni a,” ti hmasa te te chung siin, “Mizo tawnga Christian literature ziakah sakhaw dangte pathian biakna in nena sawi hran duh vang nge ni, ‘Biak In’ (ziah hrana B leh I hawrawppui ve ve hman) emaw, ‘Biak in’ (ziah hrana B chauh hawrawppui hman thung) emaw hi ziah dan tam zawk a la ni a. ‘Biak In’ (ziah hrana B leh I hawrawppui ve ve) tia ziah zel ni se,” an ti leh hlauh thung a. Hetiang hi ziah dan dik lo kan tiha chu a ni. A thu hrimah ‘Biak In’ tih emaw, ‘Biak in’ tih emaw hi ziah dan tam zawk a la ni a, an ti a, lehkhabu thlan chhuah bik an nei em ni aw. Ziah dan dik ngai pawimawhtute chuan an sawi ang hian an ziakin a rinawm chiah loh, tun hma lam thil kha chu thu dang a ni. Kan Bible-ah pawh chutiang chuan an ti ngai lo, ‘Lalpa biak in, biak in’ te an ti mai a, hawrawppui hman loh vangin a nep phah lo a, a lansarh loh phah lo a, a Kristian lo chuang lo. Mahni ngaih pawimawh lai te tea hawrawppui kan hman zel chuan ziah dan dik a awm thei lo ang.
Sap tawngah kan pakai dawn chiah. ‘Damdawi in’ hi proper noun a nih loh ang bawkin ‘hospital’ pawh hi proper noun a ni lo ve bawk. Hospital, toilet, restroom, washroom, hotel, hostel, restaurant, tea stall, rest house, office, pisa (hei hi Vaiin office an lam thiam loh atanga lo piang a ni awm e), court, bangla, quarters, adt. hi a hmaa kan sawi ang khan, tawngkama a lo inzeh ve chuan hawrawptê hlang hman zel hi tih dan tur a ni.
Proper noun a ni thut thei, chutiangah chuan hawrawppui hman a ngai ve chauh. ‘LRM Hospital’ tih a awm a, hetah hian hospital tiha ‘H’ hi hawrawppui a nih a ngai. A chhan chu, a damdawi in hming hi ‘LRM’ tih chin chauh ni loin ‘LRM Hospital’ a nih kher vang a ni. Damdawi in dang tam tak, a hminga hospital tih tel kher lo a awm, chutiangah chuan a hming chin chauh kha hawrawpuia ziah tan tur. ‘Grace Nursing Home and Research Centre’ (‘and’ tiha ‘a’ hi hawrawppui a ni ve lo, conjunction-ah hawrawppui hman loh tur) tih kan nei, a hmingah hian ‘hospital’ a tel lo a, a hming bul/kianga ‘hospital’ tih kan ziah tel duh pawhin hawrawppui hman a rem ve lo. A hminga hospital tih a tel loh vang hian hospital a ni ve ta lo e tihna erawh chu a ni lo.
Ziah dan tur entirna:
“Aizawl hmar lama hospital pakhat chu LRM Hospital a ni. He hospital hi a changtlung hle.”
Khitah khian hawrawptê hmanna tum hnih a awm a, a hospital hming kan sawi chauhin hawrawppui ‘H’ kan hmang. A chhunzawmnaa hospital tih hian kha hospital ai kha awh mah se hawrawppui hman tawh loh tur a ni. Chutiang bawk chuan restaurant, hotel, adt. pawh kha hawrawppui hman lohna tur chi a ni vek.
A tak taka kan mi thiamte hman dan hi en law law loh chuan a fel tawk lo thin. JV Hluna chuan, “…kan lo programme sa anga Hospital chu pan phawt mai kan titlu ta a” (A Search for Mizo Identity) a ti a; A. Thanglura pawhin, “… engtia rei nge Hospitalah ka la awm dawn tih pawh hre lovin ka za ruai mai a,” (Zoram Politic Lumlet Dan) a lo ti ve bawk. Heta an hman pahnih, hawrawpui ‘H’ hi a ni dik lo kan tih kha.
Hospital chauh ni loin, hotel, restaurant, hostel tihah te pawh Sap tawnga ziah tan chawt an lo ching hle. R. Vanlawma chuan, “…kan awm loh hlana kan thlen in (Hotel neitu te) an lo biak ngun deuh avangin…” (Ka Ram leh Kei) tiin ‘Hotel’ tih a hmang a; Zikpuii Pa pawhin, “Aijal sumdawng tawng thiam lovin Calcutta-ah Hotel nuam taka chaw dang hming hriat loh avangin…” tih te, “Rail Station Restaurant-ah chuan…” (Madrid Zin Thu) tih te a hmang bawk. Ani hian engtia Aizawl ti loa Aijal ti mai nge a nih kan hre thiam ve phak lo, an hun lai hian tawng pai deuh emaw, an ngaihsan zawngte tawng he deuh emaw han hman vea kha changkang riau a ni thei ang.
Ch. Saprawnga chuan, “…kan Hostel room lian berah a rawn insawn leh ve a. A pindan atang chuan an Bangla kha a lang chiang em a,” (Ka Zin Kawng) tiin ‘Hostel’-ah hawrawppui a hmang a, J. Malsawma pawhin, “College chuan a building peng pakhat chu Hostel-ah a siam a,” (Vanglai) tiin hawrawppui a hmang ve tho. Heng zawng zawngte leh JFa’na a love letter-a, “…vawiin chu Office pawh ka la kal ta chuang lo,” tiha ‘Office’ tia a ziah te hi a dik loh dan a inang tlang vek, kan entawn zui loh tur chi a ni hlawm.
Kan mi thiamtte hi an bawng hnute in lai hre duh lo dera a sakramen pangkhing an in lai zawk hre lui ta tlat kan ni lo, kan sawi mekah hian an lo che sualin an lo inpal thlu ve ngei a ni tih lantirna mai chauh a ni. Mi thiamte dik lohna lai leh sawiselna lai zawng ngar ngar kan ang thei dawn dawn a, mi thiam lote ziah dan thur chhuah ai chuan a thiamte ngei ziah dan thur chhuah kha a fuh zawk a, anni kan mi thiamte ngei pawhin an lo ti dik chiah lo a ni tih han sawi lana kha a kawnghmang zawk tlat si a ni. Ka han sawi lan tak pawh kha hawrawppuia ziah tan kher loh tum pawh an ngah mai tih kha i hria ang u, hawrawppui hmanna lah an ngah bawk si. A fakna lam thu ziak duh lo ngawr ngawr kan ni lo, keini tawngkam thiam lo chuan kan chhuah chingpen zo ang tih a hlauhawm bakah mi thiam dangin an chawimawina thu chhiar sen loh a awm tawh a, chutiang lam chu kan sawi tum a nih loh hrim hrim bawk avangin fakna thu a lang lo mai a ni.
Kan duh tawk hmain ‘damdawi in’ ziah dan kha sawi leh zawk teh ang. JFa love letter-ah, “Vawi khat mah Civil Damdawi-ina la awm ngai lo chu Damdawi-inah min awm luihtir ta a ni,” tih kan hmu a. Ani hian a chang chuan ‘damdawi in’ tiin dik takin a ziak ngei mai; mahse, heta ziah hi chu a dik lo lulai ta deuh a ni. A thiannu lehkha a thawnna a ni a, mi chhiar tura tlangzarh a la ni ang tih te a dawn phak hauh lo ang a, a lo fimkhur vek peih lo te pawh a nih a rinawm.
Kan sawi fo tawh angin, anni hranghluite hun lai kha chuan ziah dan a la chiriin a la mumal tawk lo deuh a, an lo hmang dik zan lo a nih pawhin dem tur an ni hauh lo. Chutih rual chuan ‘anni meuh pawh hian an lo ti dik lo’ tia kan hman zui ve loh dan tur sawi erawh chu a tul chang a awm a, chu vanga han sawi chu kan ni ber.
Tun hnai lehkhabu chhuakah te chuan hetiang ziah dan dik lo hi hmuh tur awm tawh awm lo tak a ni a; mahse, kan la hmu kan la hmu tho, chu chuan sawi chhuah a ngaihzia a tichiang. ‘A Kutphah Ropui Chhungah’ tih kha a ngaihnawm titu tan chuan thu ngaihnawm tawpkhawk a tling; mahse, ziah dan dik lamah chuan editor an awm ta lo em maw ni tih mai tur a ni thung. Kan sawi lan tak ‘damdawi in’ tih pawh kha tu ma tih ngai loh angin, ‘damdawi In’ a inti tlat mai a, ‘In’ tih laiah chauh hawrawppui ‘I’ a awm a nih chu. A hmasa ber ka hmuh hian, “A, hei chu an chhu sual palh a nih hi,” ka ti mai a. A phek dawt leh lawkah tum hnih a awm leh takah chuan a ziaktu ziah duh dan a ni tih a chiang ta a, mi mal ‘style’ kan ti thei ang a, ziah dan dik erawh chu a ni lo.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More