THLIR KUAL VELNA – BUNG 3 (Better Late than Never)

F. Lalremsiama
Chaltlang
8415994340

-- Advertisement --

Mi hnuvai ramah zel a ngai te in. Kum 1960-ah Lunglei atanga Shillong khawpuia IA ka exam zo chuan, Aizawl Dawrpui pheiah Mizo High School-a Matric ka pass rualpui (1954) ka tawng nawlh maia kan inbe mawlh mawlh a, chutih lai vek chuan chutiang thoa kan thianpa a lo telzui bawk a. Anni chu Delhi khawpuia MA chhai lai an ni. Kan kar a lo hla hman tawh hlea ti ti a rual ta lem lo. Kum 1963 chuan BA (Distinction) ka lo ni ve ta. Ka Shillong zinin kan nau Lalhmingliana Saiawi ka tawng leh ve thung a, Ferndale-ah Pu BC Parija, IAS, Assam Sorkar Tribal Affairs-a Dy. Secretary min hmuhpui ngawt mai a. Lunglei SDO a nih laia minlo hmelhriattu tha tak kha a lo ni kher bawk nen, duhsaktu tak tak pahnih chuan min buaipuia Allahabad khawpuia SC/ST IAS Pre-Exam Centre-ah min hnimlut a ni ta ber. IAS atan min duhsak dun em em a ni. Dil theih hun a liam tawh. Lut tura thlante chu November thla tirah luh vek tur. Ka Particulars Thirhruiin a thawn a, a phone a, lehkhain a umzui bawk. Tlai tawh chung pawhin Allahabad lam chuan Dilna Form min rawn thawn thleng thuai a, ka thawnlet zui thuai bawk a. “Rawn zawm thuai rawh” tih Thirhruiin December thla tir lamah min ko. Hminga kha IAS exam zo hlim a ni a, awmze neia IAS atana min duhsaktu ka tawn hmasak ber a ni. Ka theihnghilh thei lo. A tling ta a, Maharashtra Cadre IAS (RR) 1964 Batch – in a awm ta a nih kha. Thlamuangin an chawl tawh – Hminga leh Parija chu!
Ka kawng tluang hle mah se keima lam ka inpeih thei mai lo. Tihtur a lo tam em a ni. Chawlh sei dil a ngai a, kan BDO Pu K. Zosangan min dilpui. Ka nupui fanaute leh kan hnena kan naute lehkhazira awmte awm dan tur relfel a ngai a. Ka naute pahnihin Tualte khuaah leh Chawngtlai khuaa Sikul zirtirtu hna an thawh phah a. Tualte-a Buhfai quintal 4 chuang fe Chaltlang-a chhek te te a ngai bawk si. 1964 February thla tawp lamah PETC, Allahabad chu ka zawm ve thei ta chauh a ni. |anpuitu erawh ka tlachham hauh lo.
Tum mumal nei lo leh rilru puitling nei muang chi, a tlachawpa tal kual, hahdam thei ang reng viau chung khan ka chho sang ve hret hret thei te kha Pathian khawngaihna a ni tawp. UPSC hnuaia IAS & Allied Services atana Competitive Exam chu ka han bei ve ta ngei a. Mahni thiamzia inhre lo in, All – India Competitive Exam kalhmang hre fuh bawk si loin tihmawlin ka awm a, patling-in at ka so a, ka inthaibuai zo ta a ni. Tichuan ka Central Service Paper International Law-ah chuan ka tichhe lutukin ka inhriaa IAS ka tling zo dawn loin ka inhriaa ka buai ta a ni. Ka tih that Berna Subject a lo ni daih si. Ti tha hlea ka inhriatna IPS Paper British History leh World History-ah te chuan ka hmu hniam daih lawi si. Mahni inteh dik thiam lo! Ka IAS (Advanced) Paper 2, Advanced Indian Economics leh European History from 1867, Darkar 3 zel ka neihna te chu Darkar 1 te te pein ka chhuah bosan ta vel a. Ka “CHANCE” neihchhun (first and Last) leh ka inbuatsaihna buaithlak zawng zawng hrechang ta lo chuan Mangchhia a ni zoa ka phu loh IAS chu ka chân ta a ni ta ber!! Heti chunga IAS Interview tura Delhi-a min han ko leh si chu ka â tak tak (ni leng) lo chauh a ni. Inchhirin ban a chen! Min beisei ve em thin te ka ti hrilhhai turin mi run lutuk a ni.
Final Result a lo chhuaka ka buaina a kiang thei chuang lo. Tawitea sawifiah dawn chuan keini Mizo tling zawng zawng IAS & Allied Services-ah Pu Lalfakzuala chauh ka aiin a vaiah a sang vek a, IAS/IFS-ho Pu F. Pahnuna, Pu Thangkima Cherpoot, Pu Lalchuangliana, Pu Lalzarliana, Pu Thantluanga Tochhawng te ka hnuaiah vek an awm ve thung. Tichuan IPS-ah Assam Cadre-a awm thei turin ka chiang ve a ni. Ka chungah All-India-a 2na DK Das, Barpeta Road ami chauh a awm. Hei hian min tihahdam rei lo leh tlat a. Ka san lamah IPS atan “TLINGLO” Substandard Height min han ti leh kawisawi chuan min tina thar zual leh ta. Thirhruiin Assam “MIZO TRIBAL” ka ni tih hrereng chungin emni IPS atan min hnawl? Ka zuk tilet bur maia Hnehna chu ka ta a lo ni ta! Mussoorie-a National Academy of Administration-ah Foundation Course zawm vat turin min ko ve ta a. July 24, 1965-ah mi hnuvai ram paltlang lehin ka zuk zawm ve ta. Hemi hnu hi chuan Hnuvai ram ka fangzui lo hlen ta, a va lawmawm em! Better Late than Never takzet, Ruatlawk Ram fanin a zui ta le.
Mussoorie-a National Academy of Administration (NAA) hi tunah chuan Prime Minister hlui Lal Bahadur Shastri hming chawiin LBSNAA an ti a. Khawvel Administration Training Institute tha ber zinga chhiar a ni tawh. Hetah hian keini Central Civil Services (Class-I) lut tharte, a-hu-hoa thla 3 Training pek kan ni. Pass loh hlauhawm awm loh lai, mawhphurhna delhtu la awm bawk si loh lai, thawven hun lai tak a ni. Kan hlimtlang thin hle. Kan 1965 Batch-pui Pu Faka te, Pu Pahnuna te, Pu Thangkima te 1964-a lo lut hmasa, hemi Course ti zo tawh tel loin, a thar keini Pu Lalchuangliana te, Pu Lalzarliana te kei chhangchhepa pawh kan awm tlang a. Pu Pahnuna nupui nei thawmin Bialnu – Love Letter chhunglam thu, zep ngai lem lo sharing kan hlimpui thei viau mai!
Fiamthu duhthusam: Awm awl leh eithat, kan ngeih zawng tak kha Thawhtanni a thleng tan. Every Day is not Sunday! Mahni tuanna tur lam panin kan darh ta a. Keini IPS chuan Nagpur-ah Fire Service leh Civil Defence Training College-a ni 14 Training neiin kan Training-na pui ber, Central Police Training College, Mount Abu, Rajasthan-ah Thla 10 chhung Police Hnapui leh a kaihhnawih tinreng zirna/zirtirna kan dawng ta a ni. A chipchiar sawi loin, min kaihhruai dan leh kan hun hman dan tawitein sawi ila. Awl reng a awm lo a ni ringawt. Keini Hindi thiam lo kan hah lehzual. Outdoor – PT leh Parade 6-8:30AM, Breakfast – INDOOR CLASS – 10-1PM. Hindi – 2:30 – 3PM, Games/Equestrian 3-4:30PM. Dinner – Light Out 10PM. Daily Routine-ah hian Thuamhnaw inbel vawi nga(5) thlak a ngai ziah. Pawn lama kal dawn chuan Complete Dress-ah Necktie suih ngei ngei a ngai. Kamis banbul hak pawhin, Coat/Blazer hak kher loh pawhin a tawk thei. Mess-ah Sleeping Dress nen kal phal loh. Equestrian hian Riding leh Stable Management a huam vek. Hukum a sakat.
A tlangpuia ngaihin IPS hi IAS dawttu ang deuh nimahsela an training man tam leh hautakzia nena chhut chiah hi chuan Job Satisfaction a sang tawk (inman) lo berin keima mimal hi chuan ka ngai deuh thin. Kan Uniform Grant (initial leh Maintenance te, Renewal Grant) te pawh hi tam ul-in lang mahse min daih lo thin. Vuivai lam atan ni suh sela, Occupational hazards tam leh nasat ngaihtuah chuan Sorkar duhsakna (duat an hlawh) tihtham sawichiam tur a vang viau. Police Force pumpui chan a ni deuh vek reng rengin a lang.
All – India a Batch te tea kan Seniority siam dan, tawite bawkin. Competitive Exam-a kan result leh Foundation Course-a kan result leh Basic Training(Main) a kan result-te belhkhawma UPSC leh MHA siam, Govt. of India-in a puan (notify) a ni. Tichuan ka pass kim vek a, kum 2 Probation a tawp rualin July 1967 ah IPS-ah min dahnghet (confirmed) felta. Kan luhna tur Exam Result-a ka chunga awm sawm (10) chuang zet ka lehpel (supersede) thei.
IPS atana ruat lawk, siamtu remruat ang maiin ka Pension (1993) thlengin, mualpho loin, a huntea Service chhuahsan theiin ka awm a. Politik khawvela ka luh rualin, hmingthat man ang hrimin Aizawl khawpui Laili MLA atan mipuiin min thlang tling zui, 1993 – 98 Term atan. Hun harsa leh khirhkhan (turbulent years) – 1975 – 77 ah pawh Lungpui nghet ang, Vengtu leh Chhantu siamsakin ka awm. Hming hmerh ngat pawha ka sawi fote avang hian Article 311 hmanga Emergency remchanga hmang duh mi 2 Rawtna a tla thak thak!! CRPF Commandant-in Delhi-ah Battalion pakhat ka ho a. Ka Puzawnin min thihsan avangin chawlh ka lak lai takin, All-India Police Strike kha ka hote khan an lo bei uar lutuk a, ralthuam chhuh (disarm) hial ngaiin, Battalion chu “DISBAND” zui a ni nghe nghe. Chawl loin lo awm ila chuan, min tir-lui-tute kha chuan dawt ngan ngan leh rinthu phuahchawpin min umzui ngei ang. Aizawl SP ka nih laia MNF Underground-in, IGP, DIGP leh SP SB (13-1-1975) runthlak leh rapthlak taka an thah lai te, Delhi Police Addl. Commissioner (Admn) ka nih hlimtea Pi Indira Gandhi Prime Minister ama tualzawla amah vengtu tura dah pahnihin huatthlala tak mai leh nunrawng taka an thah (31-10-1984) leh Anti-Sikh Violence and Rioting nasa tak mai tea vanga chanvo leh dinhmun sawhsawn ngai lo, enquiry hmachhawn lo a, him pial nih theih ve tlat dan te kha? Engdang vang mah a ni lo. Hmuh theih loh remruattu hnathawh a ni. LG, Union Home Secretary, Delhi Police Commissioner, Chief Secretary te an sawnchhuak vek.
Hma min hruaitir zel dante hi a mak viau asin! A mal malin Aizawl-a Mizo IPS Supdt. Of Police (SP) hmasaber (Dec 1971). Mizoram UT-a SP hmasaber (Jan.1972), Mizo IPS, IGP hmasaber (1988). Mizo IPS, Home Commissioner hmasaber (1988), Mizoram Public Service Commission-a IPS Member hmasaber (1993), Mizo IPS hlui MLA atana thlan tlin hmasaber (1993-1998). Tuna IPS dam lai zinga upa ber, kum tam ber leh nupa kawpchawia tu leh fate nen, Aizawl khawpuia mahni in luma cheng mek kan ni. Hotu tlawn thiam lo leh duh lo bawk, mahni hnaa rinawm taka thawk mai kan ni. Ka fapa IAS (Retd.) pawh, Pension hnua rawih kan ni lo ve ve. Khawngaihtu kan tlachham lo.
IPS Officer hnathawka ka awmna, hmun hrang hranga awm lai te leh Tawnhriat thil thleng lianpui pui chanchin te, ka penchhoh kawng rahbi velte chu a hranpain kan la sawi dawn nia, Pathianin rem a tih chuan.
A khaikhawm nan, tawite bawkin. Kan hotute min zirtir leh kaihhruaina tha tak ka awmna apiangah ka dawng thin. Hmunkhatah kum hnih pawh tling lo te tein Dibrugarh-ah, Dergaon leh Golaghat-ah, Tezpur-ah, Shillong ah. Shillong awmlai kha a nuam deuh ber, Assam khawpui a ni a, Mizo kan tama hnathawhna lamah SP level, 7AP Bn. Commandant ka ni a, Hnathawh tur kan ngah a. State Law and Order Battalion kan ni a, Zin kual a tul renga ka nuam tih zawng tak a lo ni bawk si. IGP leh ka senior-te ka chungah an tha vek bawk si. Bawngpui hnute tam chi hnute sawrlai 2 kan kawla Dergaon PTC-a Sakawr tha tak tak 2 leh a pute 2 nen, Bahrik sakbelh (kutcha vek), Ran in leh ranchaw Store Family Lane te pawh. Kan pui hle. Tatang hian Aizawl SP turin min kapchhuak!
Delhi Police-a Addl. Commissioner ka nih lai (1984 – 88) kha keimah rau rauah ka lan lal ber lai leh ka thu ber ve lai a niin ka hria. IPS nih nuam ka tih lai ber a ni bawk. Police hnathawk hrim hrim tan pawh Delhi khawpui meuha Police nih hi a nuam berin ka ring. Addl. Police Commissioner (Administration) a awm rei thei ber niin min sawi ve thin. Vaiho zingah ka Mizo leh ka Tribal-na tangkai ber lai niin a lang. Tuma Group (lobby) ah ka awm loa ka duham loa thu ka awiha ka taima bawk si a. Ka tlatlum ve tlat a ni. Ka chhuahsan theih lawk loh avangin Union Home Secretary hnenah ka thiam tawpin Representation ka siam a. Commissioner leh LG tawngkain, hmaichhanah ka dilzui bawk a. Special Secretary (Home) leh Home Secretary leh MOS (Home) – te ka hmu chho leh vek a. Mizorama ka chhuahna tur Order chu 1988, August ni 5-ah a lo chhuak ta a. “Independence Day zawhah kan release ang che” Commissioner-in min han tih chuan min tilawm hle mai. Kan tui bill, electric bill engkim tifelin, kan bungruate kan pack a, a then kan hralh a, kan thehthang fel vek a. Mizoram ka pianna ram panin kan thlawk chho thei ta. Kan awm rei lua lo naa Satya Marg-a kan Quarter han chhuahsan meuh chuan Delhi-a kan han mikhual tawh thin turin rilru a khawih hle. Ka Personal Staff te, Driver leh Orderly-te nen kan in chibai ve tham tham a. Kan chhuahsan ta vung vung mai a ni!
IPS atana Ruatlawk ka ang a ni chauh lo. Remruattu Maka hian kawng tluanin, tluang takin min kalpui hnu thleng leh a piah lam thlengin, chumi kawng engnuam chu ringin, Politik Khawvelah min hruaikai zu nia mawle! Bung 4 thlirlawkna (preface)-in chhunzawm chhin ila a fiah zel ang. A mak zel bawk ang, Aizawl East – II ah!
MLA nih leh Politik Khawvel. Aizawl East – II Bial Rangkachak ka luhchilh hmain MPSC member ka nihna ka inhlipa Pu SR Vala, kan Chairman hnenah Banna lehkha ka pe a, Chief Minister, Pu Lalthanhawla Bangla-ah kalin, Lawmthu sawi hmasa te tein, hmaichhana amah ngei thil awmdan ka hrilhfiah a, zahawm leh hawih-hawm takin Veranda kawngka pawnah min thlah liam ta a ni. Kal zelin Zarkawtah MNF Hq-ah MNF Party ka zawm a, hemi zanah hian an Nomination Committee chuan Aizawl East – II Bialah min dah duh, midang hemi biala tling zo tur, nang lo chu kan nei lo tiin min bel ta a. A tuk November ni 5 chuan MNF Official Candidate-ah min puang zui bawk. Pu Lalkhama IAS (Retd) leh Pu Lalsawta MCS bansan leh kei IPS (Retd) chu Aizawl khawpui Bial 3-ah min candidate a. Kan 3-in kan tling tlang dial bawk. Kan vannei hle. A hnuah Pu Khama leh kei kan tling ve thei tawh lo! Pu Sawta chu Term 2 lai Cabinet Minister a ni thei, Congress-ah!!

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More