TUN LAI ZET CHU

JC.Zoremi Hmar Joute

Furpui hunin min nang mek a, hmun hrang hrangah kawng tlang thei lo khawpa lei min te, kan Aizawl khawpui chhung ngei pawh he khuarel chhiatna hian min tuamin, lei minin in a chim hnan avanga in leh lo chân te, nunna hial chân pawh an tam ta hle.
Ruah lah chu a sur tha duh phian mai bawk si a, khawiah emaw chhiatna a thlen leh hlauvin kan thaw dêp dêp mai a nih hi. A bikin naupang an tel ve zel te hian rilru a tinâ a, khawngaih luatah mittui a lo hnâm leh thin. Chhungkuaa mi pakhatin van kohna a chhâng mah nâ a, chhungkuaa han mang pak pak mai hi chu a pawi satliah lo, a rapthlak lutuk!
Khuarel chhiatna hi dan beh rual a ni lo va, a lo thlen dawn chuan a lo thleng mai a ni. Theih ang anga lo inven ve dan erawh a awm a, kan in sakna lai tur a him leh him loh chian hmasak te, bawlhhlawh, a bikin Polythene leh plastic bottle ruak kan theh thang dan hian nasa takin kawngro a su ve tih hria ila, tui luan kawr tha taka siam te, environment humhalh thlengin a pawimawh tih hria ila, kan theih chen chenah lo inveng ve ila a tha awm e.
Chhiat kan tawha Mizo nih nawmzia lo lang leh thin hian min tilawm ngawt nia. Ruah sur hnuaiah, lei minna lai, hmun him lo lai pawh pawisa lo leh, a thim a var thlu lova ruang zawnga hnatlang thin te an fakawm a, tlawmngaihna vawng nung rengtu kan Mizo tlangvalte hi kei, ka chhuang ngawt mai! Chhiat tawk lova la himte pawhin kan tawngtainaah hre reng ila, in leh lo chân tate leh lusun chhungte Pathian awmpuina i dilsak mawlh mawlh ang u.
Khuarel chhiatnain min tuam mek laiin Mizoramah HIV Positive kan pung hle tih thâwm a lo awm a, pawi tak a ni. Mi inthlahdah leh nupui fanau nei reng chunga rinawm lote zâr, an nupui fanau ten an zo ve zel bawk si te hian min run a, pawi sawi lo thlenga kan tuar leh si thin hian thin a khei zak mai. India rama Aids vei tamna ber state nih te, eirukna hluarna state kan ni tlat mai te hi zahthlak leh pawi, ngaia kan neih deuh roh si a ni a, a zia lo lam deuh chu a ni.
HIV chungchanga campaign dan tur te, zirtirna pe tur te hian thil buaithlak deuh mai a awm a. A hlauhawmzia leh natna dam thei tawh lo, tihdamna leh a damdawi la hmuh chhuah loh a nihzia kan inzirtir rualin a hlauhawm lohzia, damdawi ei that chuan a vei lote dam chen an dam theihzia sawi a ngai bawk si, thil inkawl kalh tlat a ni a, zirtirna inpek dan tur pawh buaithlak deuh a ni. HIV kai loh nana tih tur leh tih loh tur te chu kan inhrilh bel hlurh tawh a, naupang thlengin an sawi thei ang tih khawpin zirtirna chu kan dawng tha; mahse engati nge vei kan pun tual tual si! Ngaihtuah a va tithui êm!
Ka ngaihdanah chuan a hlauhawmzia sawi uar zawk hi tha ka ti. Tihdam theih tawh loh natna a nihzia te, a vei tawh chu an taksaa natna dotu khâwl a chak theih loh vanga natna ho tê pawh thihpui mai theih a nihzia te sawi tam ila thain ka ring e. HIV veite kan va dah hniam emaw lam ni lovin, a la vei lote himna tur ngaihtuah a ngai ka ti a nih hi. A veite kan thup tlat bawk si a, a vei ten ‘ka vei hi maw’ an tih duh bawk si loh a, inchiuna hriau inhmantawm leh sex inhman pawlh reng na na na chuan kan pun mai loh nakah. A kristian state berin Aids natna kan kawl hnem ber te hi a mak asin…a zahthlak ang zawnga ngaihtuah phei chuan dadu papui tiat tiat vei an sawi ang maia kun lawrh lawrhna tham a ni!
ILP hmanga humhalh chawp ngai hnam tlêm tê hi, kan harh chhuah a hun tawh a nia. Vaiin min chim ral kan hlau a, lammuala bungbu zat kan helh tluk zet hian HIV hi helh ve ang u. Vaiin min chim ral lo mah se HIV hian min suat palh thei ve tho mai a, duh thlan tur zawk awm lo rau rauah kan theih ang tawka kan lo inven ve a hun ta e. Tuma’n kan hmangaih kan chhungte chunga thleng tura kan duh loh hian a rukin kan hmangaihteah kua a hreuh mek a, kan enchimlohte an him ta lo! Patling, nupui fanau neite phei chu fimkhur zual rawh se, an sual man anmahni chauh ni lo, an nupui fanau ten an tawrh phah thin si, pawi sawi lo tuar atan chuan a rapthlak mah mah a ni.
HIV positive a, Aids vei mek te erawh dimdawi taka kan en a tul. An taksa mai piah lamah an rilru thlenga hliam tuar an nih hriatsak ila, an kianga awm te, thian inkawm satliah angah leh inkuah mai te, a…a kai theih loh dan chu ka beng ti khawpin kan hriat tawh kha. An natna belhchhahtu ni lo va, an dam chhung hun hlu tak hlim taka hmantir ve hi mi tin mawhphurhna a ni a, an taksa dam lo mah se an rilru tal tidamtu nih i tum theuh ang u.