(Rev. Dr. Zaichhawna Hlawndo)
-- Advertisement --
Corruption chungchângah article pahnih – (1) Party Politics leh Corruption (2) Sawrkar Hna leh Corruption) tihte ka ziak tawh a. Tun tumah hian ‘Kristianna leh Corruption’ tih thupui hmangin kan ziak ve dawn a. Mizoram Kohhran pawl hrang hrangte hian eirûkna hi kan duh lo êm êm a, a reh nan kan tawngtai a, a dotu tur ber pawh kan nih angin hma kan la tawh a, kan la mek a, lak zel pawh kan tum a, a lawmawmin a thlamuan thlak hle. Chutih rual chuan ‘Mi mita hmawlhte hmu fiah viau hian mahni mita khanchhuk awm hmuh hmaih’ palhte pawh thil awm thei a nih avangin eiruknaah Zofa Kristian-te kan fihlim theih nâna kan fimkhurna tûrte kan zirho dawn a ni.
A hmasa berah chuan ‘Kohhran miten hun kan eiru em?’ tih hi ngaihtuah hmasak atan ka han târlang duh a. Biak ina inkhawmah te, Kohhran committee leh Kohhran thiltihna dangah hian hun kan vawng dik tlangpui. Amaherawhchu Kohhran thiltih a hun hmang dik, sawrkar hna leh kan eizawnna hrang hrangah hun eiru hi kan awm niin a lang. Khawthlang ram(Western country) ah chuan an hna thawh hlawh hi darkar bi-a chhût a ni tlangpui a, darkar bi tuk hun kha eirûk a thiang lo tluk a ni. Kohhran mite hian kan eizawnna tlansanin rawngbâwlna hrang hrangah kan inhmang thin a. Kan inphalna leh inpekna avangin rawngbawlna pawh a chakin kohhran pawh a ropui phah a ni. Chutih rual chuan Kohhran thiltih a nih chuan ti a, chawlh (leave) pawh la mûmal mang lova mahni hna kalsan mai thin te kan awm em? Chuvangin chawlh pawh la mumal lova Kohhran thiltihna a kan tel hian Pathian tan thil tha tak tia inhriain Pathian hmingin thil tha lo tak ti palhin kan lo eiru reng thei a ni tihte hi kan ngaihtuah a tûlin ka hria.
A pahnihnaah chuan Kohhran thila kan chetvelnaah hian mi tha hmanga a thlawn veka thil ti tura Kohhran member kan beiseina hi mi tha leh thiamna eirûkna a ni thei ang em? Zofate chu a huhova khawsa kan ni a, chu chu Kohhran chakna leh ngelnghehna hnam dang ten a an tih theih loh kan tih theihna chhan a ni. Chutih rual chuan mite inpe tura kan beisei dan hi inenlet deuh a ngai ta em? Kohhranah chuan hlawh neia hna thawk, Kohhran office-a thawk te, Pastor leh Biak in enkawltu (chowkider) kan tihte kan nei a. Kohhran chetvelna rêng rêng hi mihring tha leh sum ngai vek a ni a, hlawh nei lova thawk kha 90% chunglam kan ni .
Khawvel thang zelah mi tin mai hi kan buai êm êm vek tawh a. Hnathawh lai neite an hna atanga kan lak pen khan an tih loh tur ti a, an awmlohna tura awm tirtu kan ni thei. Chuvang chuan a chhawrtu Kohhran te kha a mawhphurtute kan ni lêt daih thei. Entirnan, tuemaw hlawhfa hna thawk lai mek kha rawngbawlna thilah tiin hna thawk turin lo pawt peng daih ila, a dik lovang. A ruaitûin hlawh pawh pe lo se a thiamlohna a awm lovang. Chuvang chuan hlawh nei lova inchhawr vek tumna te, hna thawh lâi nei lo pawh pên danah pawh hian Kohhran ten inenlêtna tur kan nei em tih te pawh hi ngaihtuah a ngai hle. Khawvel hmasawn zelah mite tha leh hun eirukna a kan fihlim nan fimkhur a tul. Kohhran tana hun leh tha sengte tana sum sen hreh loh te pawh kan zir a ngái tan ta niin a lang.
A pathumnaah chuan Mizoram Kohhran hoten kan thahnemngaih lutukna lamah sum ngainatna sualah kan tlu lut palh thei tih kan hriat a ngai. A rawng kan bawl Pathian aiin sum kan lo dah lian palh thei a ni. Kohhran pâwl hrang hrang ten Inkhawmpui nana kohhran sum leh thawhkhawm baka sawrkar zem zen tumna te kan nei ta em? Sawrkâr sum emaw bungrua hmanga inkhawmpui neih tum tlatna rilru awm palh thei lakah kan fimkhur a ngaiin ka hria. Inkhâwmpui denchhen a, politician te, sawrkar hnathawk leh sawrkar thil hman tangkâina tur an awm chuan thil lawmawm tak a nih rualin, kan kûang lo thleng thleng kan lo dai palh loh nan leh corruption lakah kan fihlîm nana kan fîmkhur te pawh a tul viauin a lang.
A palinaah chuan Kohhran thawhlawm thawhna tur siam tam lutukte hi mite neih bâk, theih bâk leh phal bâk phurrit insiamna a ni palh thei ang em? Pathian tana thahnemngaih piah lam deuha lo chet palh awm thei lakah kohhran ho kan fimkhur ve te pawh a ngai a ni. Sum tel lovin rawng a bawl theih loh kan tih rual hian sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni tih kha hriat tel ve reng a ngâi. Thawhlawm thawh chungchangah hi chuan hnam thil phal kan ni a, keini aia mahni phak tawka thawhlawm thawh tha hi chu khawvêlah an tam lovang. A thawh phal leh thawh thei kan awm lai khan thawh tur neih ve mang loh vanga kohhran ho zinga tel tha ngam lo, mi inthlahrúng leh inkiltawih kan siam palh ang tih pawh a hlauhawm khawp mai. Kohhran hote hian sum neih tam lam aiin nun tam neih lam, thlarau lam chaw hi kan buaipui nasat leh ngaihpawimawh ber tur chu a ni tih kan hriat a tulin ka hria.
A panganaah chuan Kohhran hote chu Pathian tana ding leh thawktûte kan nih avangin eirûkna te kan duh lo va, kan do kan tih rual hian Pathian tana sum thawh kan hman dan hi a corrupt thei tih kan hriat tel a ngâi. Chu sum hman dan thianghlim lo chuan Kohhran a ti thianghlim lo thei tihte pawh hi hriat a tûl. Kohhran chêt vêlna sum kan hman dan te, inkhawmpui TA/DA kan inpek leh hman danah te hian Lalpa tana sum hman ral dan tur dik a ni em? tihte tawngtaina nen fimkhur taka kan kalpui zel loh chuan kan chan leh dawn loh tur dawngin kan lo eiru palh thei tihte ngaihtuah a ngai.
A tawp berah chuan Lalpa tana sum kan hlan te hi sum thianghlim a ni tur a ni. Sum hlan tur uluk a tul thu hi Kohhran mipute kan inhrilh hriat a, sum thianghlim lo chu Lalpa inah lakluh loh tur tihte pawh kan inzirtir tam a ngai. Bible chuan “Fîmkhur ula, awhna rêng rêng lakah chuan invêng rawh u,” a ti (Luka 12:15) tih kan hmu. Mizoram Kohhran ten eirukna kan do tak tak dawn a, chuvang chuan keimahni lam kan inchinfel hmasak ve kha kan tihmâkmawh a ni tih hriain – kan khawnvâr kan hal ang a, hrai hnuaiah dah lovin a dahnaah kan dah ang, tichuan a chhûnga chêng Zofate a en vek thei dawn a ni.