A THAWHLEH MIAU SI CHUAN

By Rev Dr Ramengliana
Kristian sakhua humhalh nasa ber Tirkoh Paula chuan, “Krista kha kaihthawhin a awm loh chuan kan thu hrilh hi engmah lo a ni ang a, in rin pawh engmah lo a ni bawk ang,”(I Kor. 15:14) tiin Thawhlehna pawimawhzia a sawi a. A sawi awmzia chu, ‘I hlimpui thin, i ngaih pawimawh, i chhuan, i sawtpui nia i hriat, i hril thin, i lampui thin leh a dang zawng zawng kha he Thawhlehna tel lo chuan eng tihna mah a ni lo,” a tihna a ni. Isua thawhlehna avang chauhvin kan rinnaah hian kan ding nghet thei a. Kristian sakhua that riauna chu, a chang chuan hriat ril leh thuk pawimawh viau thin mah se a innghahna bulpui ber hi hriat thiam har lem lo tak, thil thleng ngei, mi tinin an man thiam tur Isua Krista thawhlehna a ni tlat mai hi a ni.
Thu tling a ni
Tirhkoh Paula sawi ang hian Kristian sakhua awihawmzia leh Pathian a awm ngei a rinawmzia chu he Thawhlehna hian a hrilhfiah berin ka hre thin a. A that zualna chhan chu he thil hi philosophy har tak a ni lo va, theology ngan tak a ni bawk lo. Finfiahna (evidence) zawng tân pawh hmuh tur a tam hle a ni. Chutih rualin rinna a phût tho bawk si. Awih duh lo tân chuan awih loh theih tho a ni a (hun kal tawha thil thleng zawng zawng hi a awih loh theih vek a ni), awih duh tân erawh awih chhan tur a tam nangiang bawk a ni. English Lawyer Frank Morison-an Thawhlehna dik lohzia finfiah tumin research a bei ngat a. A zir chian tak tak hnuah chuan Dan thiamna tehfung atang tak pawha Chanchin |ha bu records te chu a rinawmzia hmuchhuakin Who Moved the Stone (1976) tih a ziak ta hial a, ani pawh Isua Krista ringtu a ni ta hial a nih kha. Khawvel zirna tehfung atang pawha a rintlakzia hriat theihna chu Kristian Philosopher Gary R. Habermas-an The Resurrection of Jesus: A Rational Enquiry tih a thupui hmangin Michigan State University-ah Ph.D a hmu ngat bawk a ni. Kan awih emaw awih lo emaw ‘thu tling’ chu a ni ngei e.
Sawihnawmna chi hrang hrang
Thih fel vek hnua thawh leh ngat mai hi thil awihawm tak nih ngaihna a awm lem lo va, Isua zirtirte ngei ngei pawh khan atirah chuan an awih lo a nih kha. Ring ve lem loten hrilhfiah dan chi hrang hrang an nei thin. Tunlai hun aiin kum zabi 18-naah khan chutiang hrilhfiahna chu tam zawk daih an ti lehnghal. An sawihnawm tum dan hrang hrang hi tui tam tak pai a ni lo tih hi chîk zawkte pawm tlan a ni deuh vek a ni. ‘Swoon Theory’ an tih, Isua kha nikhaw hre lovin a awm a, thlân dâiah khan a rawn harh chhuak leh a ni, tia an sawi hi chu a thih chianzia a nâk vihna atanga thisen leh tui rawn chhuakin a tichiang a. Tin, hei ai maha tichiangtu chu, swoon theory kha dik ta se a zirtirte khan Isua kha chau tak leh na takin an hmu ang tih a chiang a ni. ‘Tholeh Lalpa’ ni vah tur khawpa dam leh chak kha chuan an hmuh a rinawm loh. |henkhat chuan a taksa kha a zirtirten an ru bo a ni, an ti a. Mahni dawt phuahchawp avanga thih ngam an nih chu a awihawm lo zawk daih a; a tira awih lo nasa ber ber Paula leh Jakoba te pawh a hnua ringtu nghet an lo ni ta a nih kha. Eng emaw tak a thleng a ni tih a hriat mai. Midangin a ruang an ru bo ti dawn ila, an rûk bona chhan tur tha tawk a vang leh êm êm si a ni. |henkhat chuan Isua hmutute kha an mit a vai a nih an ring bawk a. Mi pahnih/pathum a ruala mitvaih chu awih awm lo tak a ni a (ramhuai/thlahrâng hmu nia insawite pawh hi mimala hmu ni lovin a ruala mi 2 aia tamin an hmuh hunah a awihawm deuh mahna!), chu achhapah mitvai mai mai an nih chuan thlan kha a ruak lo tur a ni si a.
Thlan a ruak tlat kha a mak e
Isua thawhleh thu kha a thih hnu thla hnih ral hmain an hril tan a. Dawt ni sela chuan Josepha Arimathaia mi thlan hmun kha va en theih mai a ni. Tin, an hun laia mi thianghlima an ngaih thlan an serh thin ang khan Isua thlan kha ngaihhlut a ni chhunzawm lem lo. A ruak tawh miau a! Tirhkohte sermon hmasa berah te khan thlân a ruahzia chu ringtu leh ring lote khan an chiang vek niin a lang. Tirhkohte 2:29-ah Peteran Davida thlan an hnena a la awmzia te sawiin a cho vel! Isua mantira a awm, khenbeh thu leh thlân ruah thu te hi indawt fel taka ziak leh sawi a ni ziah a, thawhleh hnua Isua an hmuh chungchâng an sawi dan erawh hi chu a darhsarh deuh nuai a ni. An beisei loh lutuk, hmun hrang hrang leh hun hrang hranga thleng a ni tlat avangin hei hi thil âwm tak a ni zawk a. Hei hian phuahchawp mai ni lovin, a thlen dân ang anga record a nih thu a tichiang. Tin, Juda hovin hmeichhe thu, thu tling lo anga an ngaih laia thawhlehna hmutu hmasa anga Chanchin Tha buin a sawi hi mipa ho tân a tlawmthlâk a, thil thleng dik tak a nih loh chuan phuahchawp mai mai chi a ni lo.
Phuahchawp a ang thei lo
Biblical Scholar thenkhat chuan Thawhlehna thu hi a hnu lama phuahchawp tur chuan a hul mah mahin an hria a. Ringtute tana a awmzia tur leh hlutzia zirtirna a kalpui nghal lo a, tum neia an irawm chhuak chu ni sela chutiang chu awm nghal thlap turah an ngai. Thuthlung Thar hun hnuhnung lama an tuipui tak zirtirna (theology) tam tak hi a keng tel lo a ni, an ti. Phuahchawp chu ni se a awmzia thuk tak an bilh tel nghal vek ang tih hi an rin dan a ni. Paula te hunah chuan ‘ni thum niah’ tiin Isua thawhleh hun kha an sawi thin a. Thlan ruak sawitute chuan ‘ni sarih ni hmasa berah’ tiin an sawi tlat thin hian he thu hi Juda takin a nih anga an sawizia a tilang a, sawi dan inang lo deuh nuaih mai rem fel harsa angreng tak te hian awihawm tura phuahchawp a nih lohzia a tilang zawk a ni.
Isua a tholeh a nih thu kha zirtirte phuahchawp ni ta se eng nge an hlawkpuina ni ta ang? Harsatna, tuarna, hmuhsit, cheksawlh leh thih thlengin an tawrh phah zawk a. Chu achhapah Juda mi rinawm an nih angin sakhaw thar din chu an tum lo hle tih a hriat (I Kor. 15:12-19) a nih kha. Tin, Isua chanchin an sawi kha Messia an lo beisei dân nen a inhlat lutuk a, phuahchawp ngaihna a awm lo hial zawk a ni. Anmahni thatpui atân Thawhlehna thu kha phuahchawp ni ta se, mahni hmasial ta na na na chuan midangte aia len tumin engvangin nge zirtir pakhat talin pawl a din loh ni ang aw? An phuahchawp a nih chuan zirtir 11-te zinga mi pakhat tal kha inpuang awm tak a ni. Chuti ahnehin Thawhlehna thuchah avangin an martar theuh an ti si a.
Thi tawh Isua Inlarnate kha
Thuthlung Thara kan hmuh angin Isua kha mi chi hrang hrang hnenah a inlar a. Mimal eng emaw zah, mi 500 zingah; ni 40 chhûngin, ring lo hnenah pawh a inlar a ni. Zirtir thenkhat chuan an awih mai lo tih kan hria a, ring lo Paula hnenah pawh a inlar a nih kha. Isua tholeh taksa kha a chî a dang hle bawk a. Thlarau taksa a ni tawh a, khawih theih leh hmuh theih; thil ei thei ni mah se hun leh hmunin a chunga thu a neih tawh loh a ni.
Isua inlarnate kha sawi rem a harsa hlawm khawp mai. Thil lo thleng zawk leh tawi te te an ni. Hei hi thenkhatin an rin loh chhan lian tak pawh a ni mai thei. Amaherawhchu, hei hian mite rin theih nana phuahchawp mai a nih lohzia a tilang zawk a. A zirtirten a tira an rin mawh viau te, Juda inzirtir dana Messia thia thawhlehna a awm miah lo te hi he thu tirinawm lehzualtu an ni.
Tin, Thuthlung Thar hian Thawhlehna thu hi uchuak takin a uar lo a. Hei hi a mak angreng khawp mai. Apocrypha lamah chuan hetiang hi a ni lo a. Entirnân, Gospel of Peter (zabi 2-na) ah chuan Kraws hi Isua hnunga thlan atanga lo chhuak a van tawng ta angin sawi a ni. Thuthlung Thara sawi dan pangngai tak nen hi chuan a dang daih. Phuahchawp zia a pu lo niin a lang. Zirtirte khan Isua thawhlehna kha an suangtuah phak lo va, a thih hnuah beisei an nei tawh lo va, an beidawng ngawih ngawih a nih kha. Phuahchawp mai chuan a thawng harh zo lo tawp ang tih chu thil nihphung zawk a ni.
Kohhran ding ta kha thil awlsam a ni lo bawk
Isua zirtirte inthlak danglam nasatzia kha Thawlehna thiltihtheihna atang chauh lo chuan hrilhfiah a har a ni. Zâm, hlâu, leh beidawnga Galilee lama khawsak tum tawh; thingtlâng mi, beram vengtu leh sangha mantu; mahni pûte phatsantute heti taka hlawhtling leh huaisena an rawn inthlak ta hi eng dang mahin a hrilhfiah zo lo a ni. Chu nena inzawm zel chu vawiina Kohhran kan hmuh hi a ni.
Kum zabi 1-na Juda sakhuaah khan thil panga paih theih miah loh Juda nihna kengtu – inthawina, dân zawm, Sabbath serh, monotheism (Trinity an hre pha lo) leh mihring Messia beiseina, te a awm a. Chûng zawng zawng malmâk thak chu awlai lo tak a ni. Juda mi tan heng thil panga hnawl awmzia chu ensan leh thih hnu khawvela hremhmun kal a ni mai. Engtinnge zirtirten an malmâk thak theih? Sakhaw mi tak tak vek an ni bawk si. A chhan awm thei chhun chu thihna hneha Thawhlehna a ni. Chu thil thar mak tak thuhretu chu Kohhran hi niin Krista thihna leh thawhlehna chu a lawm (celebrate) thin a ni.
Tlangkawmna
Mihring hriatna tehfung chi hrang hrang atanga tehin Isua thawhlehna kha thil thleng tak tak ngei a nihzia kan pawm thei a. Chuti a nih chuan he khawvel piah lam thil a awm tihna a ni ang a. Pathian a awm ngei a tichiang a ni. Tin, thih hnua tho leh ngat chu ngaihsak, belh leh rin tlâk a ni tih kan hre bawk. Oxford Philosopher Richard Swinburne chuan, “Isua kha a tho leh a nih chuan thilmak a awm tihna a ni a…chu chu Pathian chauhvin a ti thei ni…Pathianin Isua inhlanna a pawmzia leh a zirtirna zawng zawng a nemnghehna a ni,” (The Resurrection of God Incarnate) tiin Thawhlehnain Isua Krista-a Pathian awm kan hriat theih dan a sawi a ni. Kristian rinna humhim kawngah hian a thawhlehna hi tlar hmaah a awm hial awm asin.

Get real time updates directly on you device, subscribe now.

Leave A Reply

Your email address will not be published.

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Accept Read More